نگاه عاقلانه اقتصاد به توافق احتمالی هسته‌ای

به گزارش خبرنگار جام‌جم، اخباری که از مذاکرات در جریان دیپلمات‌های ایران و 1+5 در وین اتریش می‌رسد، این است که احتمالا فضا برای حصول یک توافق مساعد است.

هر چند به گفته وزیر امور خارجه، هنوز هیچ چیز مشخص نیست و پیش‌بینی می‌شود تا ساعات پایانی مهلت، مذاکرات به طور سخت و فشرده‌ای جریان داشته باشد.

در همین حال کارشناسان اقتصادی با تحلیل شرایط بیم و امید و انتظاری که ماه‌هاست بر اقتصاد ایران حاکم بوده و این روزها به اوج خود رسیده است، بر هدایت افکار عمومی و اطلاع‌رسانی صحیح درباره اثرات واقعی این توافق بر مولفه‌های اقتصادی تاکید می‌کنند.

به گفته آنان، در پاره‌ای موارد تلقی افکار عمومی این است که با حصول توافق احتمالی، به یکباره بخش بزرگی از مشکلات اقتصاد ایران حل خواهد شد.

قیمت‌ها کاهش خواهد یافت، نرخ ارز و سکه اصلاح شده و کاهش می‌یابد، اشتغال گسترده ایجاد، نرخ تورم کاهش و رشد اقتصادی افزایش خواهد یافت.

بر این اساس، تذکر کارشناسان این است که یک چنین انتظاری از اثرات فوری توافق احتمالی وین بر اقتصاد کشور، مقداری اغراق‌آمیز است و برای این امر دلایل روشن اقتصادی و عللی وجود دارد.

به گفته کارشناسان، اثرگذاری رفع تحریم‌ها بر اثر توافق احتمالی، زمان نیاز دارد؛ زیرا سازمان تحریم‌ها باید از هم گسسته شود و این امر به احتمال زیاد به فوریت امکانپذیر نخواهد بود.

به‌زعم کارشناسان، مدیران اقتصاد کشور از هم‌اکنون باید برای روزهای پس از سه‌شنبه و توافق احتمالی به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که اولا امید اقتصاد کشور به افق آینده تقویت شود و ثانیا انتظارات بعضا نامعقول موجود، به نوعی مطالبه غیرمنطقی تبدیل نشود.

کاهش قیمت‌ها چندان ماندگار نخواهد بود

در این باره، دکتر مهدی تقوی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی به خبرنگار جام‌‌جم گفت: پس از حصول توافق احتمالی هسته‌ای، قیمت سکه و ارز احتمالا کاهش خواهد یافت.

وی با تاکید بر این‌که میزان این کاهش قابل پیش بینی نیست، افزود: اما باید توجه داشت به احتمال زیاد، جو روانی موجود، پایدار نمی‌ماند و با توجه به نرخ تورم و هزینه‌های تولید، قیمت ارز بیشتر و سکه کمتر، کاهش قیمت خود را جبران خواهند کرد و این اتفاق ممکن است حداکثر تا دو تا سه هفته پس از حصول توافق احتمالی، رخ دهد.

وی تصریح کرد: علت این اتفاق، وضعیت اقتصادی ماست. اکنون نرخ ارزی که در بازار وجود دارد، در تعامل خریدار، فروشنده، صادرکننده و تولیدکننده کشف قیمت شده است.

یعنی مجموعه بازیگران اقتصاد با توجه به نرخ تورم موجود، پذیرفته‌اند که خود را با آن تطبیق داده و فعالیت کنند. حال مگر توافق احتمالی دست‌کم در کوتاه‌مدت چه تغییری در این معادلات ایجاد خواهد کرد؟

وی افزود: البته جای انکار نیست که در بلندمدت، وقتی نظام تحریم‌ها از هم بگسلد، مثلا تحریم کشتیرانی، نفت و بانک مرکزی برداشته شود، هزینه‌های تولید و صادرات و تجارت کاهش می‌یابد و ضمنا بازار ارز به مثبت شدن چشم‌انداز فروش نفت و رشد موجودی دلار خزانه واکنش نشان می‌دهد،‌ اما این فعل و انفعالات بین سه تا شش ماه زمان می‌خواهد و بسرعت پیاده‌شدنی نیست.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: لذا دولت باید به مردم توضیح دهد که از توافق احتمالی اتمی انتظار حل شدن فوری تمام مشکلات اقتصاد کشور را نداشته باشند. الان ما در وجوهی از افکار عمومی شاهد بروز این تلقی نادرست هستیم. البته باز تاکید می‌کنم که مقصود این نیست که توافق احتمالی هیچ اثر مثبتی بر اقتصاد ندارد،‌ قطعا اثر دارد و اثرش هم موثر است، اما حرف این است که این اثر در کوتاه‌مدت و فوری شاید زیاد خودش را نشان ندهد، لذا باید به آن عاقلانه و منطقی نگاه کنیم و دید علمی و نه احساسی داشته باشیم.

ثبات اقتصادی، مهم‌تر از توافق

همچنین دکتر علی معنوی‌راد، کارشناس اقتصادی و مدیر اسبق ارزی بانک مرکزی در این‌باره به خبرنگار جام‌جم گفت: در علم اقتصاد، ثبات قیمتی متغیرهای اصلی، مهم‌تر از ارزانی کوتاه‌مدت است، ‌زیرا ثبات، منافع تمام بازیگران اقتصاد را تامین خواهد کرد، اما ارزانی و نوسان مقطعی قیمت‌ها، تنها برنامه‌ریزی بازیگران را مختل کرده و نظم را برهم می‌ریزد.

وی افزود: به نظرم باید به مدیران کشور گفت در صورت حصول توافق در موضوع هسته‌ای تلاش کنند انتظارات افکار عمومی را به این امر سوق دهند که نگذارند، هیجان‌ روانی، ثبات اقتصاد کشور را برهم بریزد. در واقع مسائل اقتصادی این توافق باید به‌روشنی برای افکار عمومی توضیح داده شود.

وی تصریح کرد: توافق احتمالی هسته‌ای، ممکن است باعث گشایش در اقتصاد ملی می‌شود، ورودی ارز به کشور افزایش می‌یابد، راه ورود سرمایه‌گذاری خارجی و فناوری هموار می‌گردد، هزینه‌های جانبی و سربار تولید و تجارت حذف می‌شود و همه اینها به علاوه افزایش امید به رشد تولید ملی و افق اقتصاد، در جریان اقتصاد اثر مثبت می‌گذارد و کسی منکر آن نیست. اما اثرگذاری این عوامل مقداری زمان می‌خواهد و هنر مردان اقتصادی، کوتاه کردن این زمان است.

وی افزود: سکه کاهش یکباره قیمت‌ها دو رو دارد؛ درست است که مصرف‌کننده از کاهش قیمت‌ها منتفع می‌شود، اما کاهش قیمت‌ها اگر برپایه علم اقتصاد نباشد، می‌تواند تولید را دچار بحران کند و از دست رفتن اشتغال موجود در تولید، تحت تاثیر آن بحران، باعث اثرگذاری در معیشت خانوارها خواهد شد. لذا باید یک چنین معادلاتی برای افکار عمومی باز شود تا آنها از توافق احتمالی پیش‌رو انتظارات معقول و عاقلانه‌ای داشته باشند.

معنوی‌راد تصریح کرد: انتظار معقولانه از توافق احتمالی این است که مردان اقتصادی، دلارهای آزاد شده را صرف واردات نکنند بلکه فناوری وارد کنند، پایه‌های تولید را بازسازی کنند، تورم را از طریق رشد تولید کاهش دهند، سرمایه‌گذاران خارجی را راهی بازار سرمایه کرده و سرانجام با فساد مبارزه کرده و انحصارهای فسادآمیز موجود در اقتصاد ایران را از بین برده یا کم کنند.

حتی اگر بخشی از این اقدامات همزمان با توافق احتمالی انجام شود، این توافق را به یک سکوی پرتاب برای اقتصاد ایران تبدیل ‌کنند. لذا به صراحت بگویم موج‌سواری سیاسی‌کاری بر روی اثرات این توافق احتمالی و مانور دادن بیش از حد بر روی اثرات اقتصادی آن، ظلم به نفس این توافق احتمالی و اثرات اقتصادی آن خواهد بود.

گروه اقتصاد - روزنامه جام جم