رفع احتمالی تحریم‌ها و آغاز زودهنگام جوسازی‌های قیمتی

هدف از این فضاسازی‌ها که در غفلت یا نقص نگاه تحلیلی صحیح در برخی رسانه‌ها پیاده می‌شود، القای این نکته است که رفع تحریم‌ها «مطلقا» و «هیچ‌گونه» تاثیری بر کاهش قیمت کالاها نخواهد داشت و مردم بی‌خود دنبال مطالبه ارزانی از تولیدکنندگان یا خرده‌فروشان نباشند!‌ حال سوال اینجاست که آیا واقعا رفع یا حتی «شل شدن» تحریم‌ها باعث ارزانی خواهد شد و اصولا مردم باید در انتظار ارزانی برخی کالاها باشند یا خیر؟ برای پاسخ، باید به دو مولفه توجه کرد. مولفه‌ اول نوع افزایش هزینه‌هایی است که تحریم‌ها بر قیمت کالاها و خدمات تحمیل کرده و مولفه دوم شیوه قیمت‌گذاری و محاسبه سود کالاهای وارداتی یا تولید داخل است.

هزینه‌های تحریم

روشن است که تحریم، هزینه‌‌هایی را بر تولید کالا یا واردات، تحمیل کرده است. افزایش هزینه‌های نقل و انتقال ارز، رشد قیمت ارز، رشد هزینه‌های حمل و نقل، محدودیت خرید کالای مناسب و ارزان از بازارها و کاهش قدرت انتخاب افزایش خواب سرمایه تولیدکننده یا تاجر به علت طولانی‌شدن پروسه تولید یا واردات، بخشی از این هزینه‌های سر بار مستقیم یا غیرمستقیم هستند. حال پرسش بزرگ از برخی تولیدکنندگان یا واردکنندگان این است که مگر با رفع یا شل شدن برخی تحریم‌ها، این‌گونه هزینه‌ها بلافاصله کاهش نمی‌یابد؟ مگر باز شدن مبادلات بانکی، هزینه نقل و انتقال پول را کاهش نمی‌دهد؟ مگر هزینه‌های حمل و نقل بین‌المللی با رفع تحریم‌ها و حذف دورگردانی کالا و ورود آن از طریق کشورهای واسطه، کاهش نمی‌یابد؟ مگر خواب سرمایه تاجر یا پول در گردش تولیدکننده کم نمی‌شود؟ در نهایت این که مگر کاهش تمام این هزینه‌ها نباید به کاهش قیمت کالا یا خدمات منجر شود؟ روشن است که می‌شود. پس این‌که مردم در انتظار ارزانی برخی کالاها باشند، انتظاری معقول است، اما خط قرمز این انتظار مردمی، کاهش بسیار چشمگیر قیمت‌هاست که با توجه به رشد هزینه‌های تولید و مبادله چون تورم، دستمزد، سود بانکی و... انتظاری نابجاست. در نتیجه باید از افکار عمومی خواست پس از توافق احتمالی و رفع تدریجی تحریم‌ها، حتما ارزانی کالاها را از تولیدکننده یا واردکننده مطالبه کنند، اما حد معقولی برای آن قائل شوند و در مقابل نیز از تولیدکننده یا واردکننده خواست متناسب با کاهش هزینه‌های تحریم بر هزینه تولید و واردات به ارزانی ناچار، تن در دهند و در تلاش نباشند که به مردم آدرس اشتباه بدهند.

علت فضاسازی‌ها

حال نوبت به مولفه دوم رسیده و این پرسش مطرح می‌شود که چرا برخی تولیدکنندگان یا واردکنندگان از هم‌اکنون درباره کاهش ندادن قیمت‌های فروش‌شان فضاسازی می‌کنند. واقعیت این که برخی فعالان اقتصادی همان‌قدر که به بزرگنمایی رشد هزینه‌های تولید می‌پردازند، نسبت به کاهش هزینه‌ها بی‌علاقه‌اند و نمی‌خواهند بپذیرند در اقتصاد ایران، کالایی که رشد قیمت داشت، شاید بتواند کاهش قیمت نیز داشته باشد. این مقاومت و ریشه ذهنی، در کنار غیرشفاف بودن ترکیب قیمت کالاها قرار می‌گیرد. یعنی مشخص نیست میزان سود یک واردکننده یا تولیدکننده در یک کالا چقدر است و وقتی این سود شفاف نباشد، بازیگران حاضر به گذشت از سودهای بادآورده ناشی از عدم شفافیت قیمت، نیستند. در نهایت نیز آنان برای جلوگیری از کاهش طبیعی قیمت کالاهایشان نیاز به فضاسازی می‌بینند، چیزی که در گفت‌وگوی نماینده یک شرکت خودروساز خارجی با رسانه‌ها به چشم آمد و به نظر می‌رسد آغاز یک جریان برنامه‌ریزی شده باشد.

سید علی دوستی موسوی

دبیر‌گروه اقتصاد