میراث در خطر

بسیاری از طرح‌های عمرانی مربوط به طرح‌ها و تأسیسات سدسازی، مدیریت منابع آب، توسعه و بهبود شبکه‌های آبیاری و زهکشی است که زیر نظر وزارت نیرو و مجریان مختلفی مانند شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، شرکت‌های آب منطقه‌ای استان‌ها و اداره کل جهاد کشاورزی استان‌ها در حال مطالعه، اجرا یا بهره‌برداری است. برخی از این دستگاه‌ها خود را ملزم به استعلام و اخذ مجوزهای ساخت پیش از اجرا می‌دانند و در سال‌های اخیر تعامل و همکاری با متولی برنامه مطالعات فرهنگی ـ تاریخی و باستان‌شناسی، سازمان میراث فرهنگی و پژوهشگاه آن داشته‌اند. با این حال طرح‌های سدسازی ای نیز وجود دارند که همکاری لازم برای نجات‌بخشی و جلوگیری از نابودی آثار باستانی ندارند که برخی از آنها عبارتند از:

1 ـ طرح سد و نیروگاه خرسان 3 که یکی از سدهای بزرگ کشور زیرنظر شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در حال مطالعه و ساخت است. در سال‌های 1390 کاوش‌های نجات‌بخشی در چند محوطه تاریخی در مخزن این سد صورت گرفت که به شناسایی گورستانی بزرگ از دوران پیش از تاریخ منجر شد. این گورستان که تخمین زده می‌شود حدود هزار قبر داشته باشد، تنها کمتر از ده قبر آن کاوش شده است.

2 ـ پروژه سد تالوار که زیرنظر شرکت آب منطقه‌ای زنجان درحال بهره‌برداری و آبگیری است و باوجود کاوش‌های باستان‌شناسی در پنج محوطه باستانی در محدوده مخزن این سد، به دلیل کمبود اعتبار لازم تنها درصد بسیار اندکی از این آثار مورد مطالعه قرار گرفت.

3 ـ طرح سد تنگ سرخ شیراز که زیرنظر شرکت آب منطقه‌ای فارس در حال اجرا و ساخت است و هنوز تاکنون هیچ همکاری لازمی با سازمان میراث فرهنگی نداشته است.

4 ـ طرح‌های سدسازی زیرنظر شرکت آب منطقه‌ای استان آذربایجان غربی که هیچ گونه همکاری با سازمان میراث فرهنگی ندارند؛ مانند سد سیلوه و سد گرده‌بین.

5 ـ طرح‌های سدسازی و توسعه شبکه‌های آبیاری و سامانه‌های انتقال آب زیرنظر سازمان آب و برق خوزستان که بسیاری از این شبکه‌های توسط پیمانکار شرکت جهاد نصر اقدام به تسطیح و نابودی محوطه‌ها و تپه‌های باستانی می‌کنند؛ مانند شبکه‌های آبیاری شهرستان رامهرمز و طرح آبرسانی غدیر در نزدیک رودخانه کرخه.

بامداد محمدی

جام‌جم