راه‌های شناسایی قاتلان متوهم

برای بررسی این ادعا و راه‌های جلوگیری از این جنایات و درمان معتادان، با دکترسیدمهدی صابری، متخصص روانپزشکی و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات پزشکی قانونی گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.

آیا توهم شیشه واقعیت دارد و باعث می شود این معتادان مرتکب قتل شوند؟

بعد از مصرف شیشه که یک ماده روانگردان است، علائم روان‌پریشی به‌وجود می‌آید. ماده شیشه به دلیل اثری که بر مکانیسم بدن دارد، می‌تواند حالت‌های شدید روانی را برای فرد ایجاد کند و فرد مصرف‌کننده نیز بر اثر این حالت‌ها ارتباط خود را با واقعیت از دست می‌دهد که ممکن است فرد دست به اقداماتی بزند که در هوشیاری آنها را نادرست می‌داند. ولی در اینجا چند نکته وجود دارد که نه تنها در کشور ما بلکه در همه جای دنیا یک معضل به حساب می‌آید.

1ـ افرادی که ادعا می‌کنند بر اثر توهم شیشه جرمی را مرتکب شدند، واقعیت را می‌گویند یا برای فرار از مجازات چنین ادعایی می‌کنند؟

2ـ کسی که از قبل قصد ارتکاب جنایتی را داشت با مصرف شیشه دست به این کار زده است یا نه؟

3ـ با مصرف شیشه کسی که مستعد ارتکاب جنایت است دست به انجام آن زده یا افراد دیگر هم با مصرف شیشه خلاف می‌کنند؟

این پرسش‌ها همیشه در پرونده‌های مربوط به شیشه پیش می‌آید. به‌طور کلی مصرف شیشه باعث ایجاد توهم دیداری و شنیداری می‌شود. به‌طور مثال مصرف‌کننده صداهایی را می‌شنود که وجود خارجی ندارد و این صداها به او دستور انجام کاری را می‌دهد یا فکرهای باطل می‌کند به گونه‌ای که اعضای خانواده‌اش را می‌کشد چون فکر می‌کرده آنها قصد کشتن او را داشتند یا فکر می‌کند همسرش به او خیانت می‌کند. معتادان به شیشه بار‌ها و بارها توهمات خود را به زبان می‌آورند و قصد دارند از خود دفاع کنند. متاسفانه با مصرف مکرر این ماده توهم ادامه می‌یابد و بیشتر می‌شود و مصرف‌کننده هیچ کنترلی روی توهم خود ندارد مگر آن‌که مصرف را قطع و درمان را شروع کند.

البته در اینجا نکته مهم آن است افرادی که سابقه بیماری روانی یا زمینه اختلالات روانی را دارند، اختلال بروز توهم در این افراد بالا می‌رود و حتی با دفعات محدود مصرف شیشه آنها دچار توهم شدید می‌شوند.

خانواده مصرف‌کنندگان شیشه برای جلوگیری از بروز حوادث یا دفاع از خود در برابر معتادان شیشه و اثرات توهم چه کار باید بکنند؟

خانواده‌ها بالاخره زمانی متوجه می‌شوند که فرد شیشه مصرف می‌کند و چون ماده مخدر شیشه علائم خاصی ندارد، این کار ممکن است به تاخیر بیفتد.

شیشه آثار خاص جسمانی روی بدن فرد نمی‌گذارد و هیچ گونه بویی هم ندارد. علائم لحظه‌ای آن نیز بعد از چند ساعت از بین می‌رود. ولی خانواده‌ها از یک‌سری واکنش‌ها می‌توانند تشخیص دهند فرد معتاد به شیشه است یا نه.

معاشرت با افراد خاص یا بیرون رفتن از خانه در ساعات خاص، ماندن بی‌دلیل در جایی از خانه، تحرک بیش از حد، زیاد شدن یکباره حضور ذهن و مهم‌تر از همه بی‌خوابی می‌تواند از علائم مصرف شیشه باشد. این افراد بعد از مدتی وسواس پیدا کرده یا مسائل جزئی را تحلیل می‌کنند. به‌طور کلی بعد از مدتی تغییراتی در آنها ایجاد می‌شود که برای خانواده‌ها واضح است. بعد از مدتی توهم سراغ آنها می‌آید که این علامت خطر برای خانواده‌هاست. به‌گونه‌ای است که مثلا مصرف‌کننده به دنبال شخصی در خانه می‌گردد و برای پیدا کردن او داخل کانال کولر و حتی کلیدهای چراغ را هم جستجو می‌کند. در این زمان است که خانواده‌ها باید در امور فرد مداخله کنند و برای ترک دادن او حتی به زور متوسل شوند یا از نیروی پلیس کمک بگیرند.

طبق قانون شخصی که جنون دارد نسبت به جرمی که مرتکب می‌شود هیچ مسئولیتی ندارد. این مورد برای افراد شیشه‌ای هم صادق است؟

در مورد مسئولیت کیفری اگر کسی به اختلال روانی مبتلا باشد به اندازه‌ای که روی اعمال خود کنترل نداشته باشد، بعد از وقوع جرم مجازات نمی‌شود و به بیمارستان منتقل می‌شود. در مورد افرادی که ماده شیشه مصرف می‌کنند قانون تصریح کرده اگر مجرمی مواد روانگردان مصرف می‌کند، این ماده روانگردان مثل شیشه مانع مجازات شدن او نمی‌شود مگر آن‌که بر اثر مصرف مواد دچار اختلالات روانی شود.

البته در صورتی که مصرف مواد خودش به منظور ارتکاب جرم باشد نیز فرد مجرم باید در انتظار دو مجازات باشد؛ هم برای مصرف مواد و هم برای جرمی که مرتکب شده است. این تصور که مصرف مواد مانع مجازات مجرم می‌شود، کاملا اشتباه است.