ثروتی که بر تن ماست

به گزارش جام‌جم، شاید یکی از دلایلی که سبب شده طراحان ما کمتر از عناصر پوشاک محلی و قومی در طرح‌های خود بهره ببرند، بی‌اطلاعی از وجود این پوشاک یا جزئیات آن باشد. این امر پرداختن هر چه بیشتر به این پوشاک را در محافل دانشگاهی ، پژوهشی و رسانه‌ها از جمله رسانه ملی ضرورت می‌بخشد تا برای معرفی این لباس‌ها و شناخت مردم از آنها تلاش بیشتری صورت دهند. در چنین شرایطی پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری همزمان با ساماندهی پوشاک اقوام ایرانی، در نظر دارد تا نمایشگاه پوشاک اقوام ایرانی را امسال برگزار کند.

نمایش 40 نمونه از پوشاک اقوام ایرانی

پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی یکی از نهادهایی است که در چند سال اخیر به این مهم پرداخته است.

دکتر علیرضا حسن‌زاده رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی با بیان این‌که کارشناسان این پژوهشکده در دهه گذشته پژوهش‌های مختلفی را برای ضبط و ثبت پوشاک اقوام ایرانی به انجام رسانده‌اند، به جام‌جم می‌گوید: در سال 85 همزمان با برگزاری همایش 70 سال مردم‌شناسی ایران در کرمان، بخشی از آثار گردآوری شده این پژوهشکده به اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان هدیه داده شد.

به گفته او، بخش دیگری از مجموعه پوشاک اقوام ایرانی، در جابه‌جایی پژوهشکده به شیراز، آسیب دید که تلاش داریم با ساماندهی مجدد این پوشاک، نمایشگاه آن را نیز در سال جاری برگزار کنیم.

او با بیان این‌که در مرحله نخست 40 نمونه لباس از پوشاک اقوام ایرانی ساماندهی و آماده نمایش می‌شود، می‌افزاید: پژوهشکده حفاظت و مرمت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز در مرمت این البسه ما را یاری خواهد کرد. شورایی مرکب از اعضای دو پژوهشکده فعالیت‌های مختلفی چون مرمت، شناسایی، ایجاد شناسنامه و ساماندهی پوشاک را برای عرضه نمایشگاهی به عهده دارد.

به گفته حسن‌زاده، همزمان با ساماندهی پوشاک مردم شناسی توسط دو پژوهشکده، کتابی نیز با هدف ارائه این فرایند چاپ و منتشر خواهد شد. رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی با بیان این‌که نمایش نمونه‌های اصیل لباس اقوام ایرانی، منابع دست اولی را برای پژوهشگران و هنرمندان فراهم می‌آورد که هم از نظر زیبایی‌شناسی و هم از نظر ریشه‌های فرهنگی و تاریخی ما قابل توجه است، عنوان می‌کند: هنرمندان و طراحان ما نیز می‌توانند در خلق مد‌های جدید ایرانی اسلامی از این آثار الهام بگیرند.

پوشاک با نماد‌های فرهنگی و تاریخی

دکتر معصومه ابراهیمی، مردم‌شناس و مدیر انتشارات فرهامه با استقبال از هر اقدامی که پوشاک، خوراک و در کل میراث ملموس و ناملموس ایران را معرفی و ترویج کند، به جام‌جم می‌گوید: ما از این زمینه‌ها غافلیم در حالی‌که کشورهای دیگر که از نظر تنوع پوشاک، بسیار با ما فاصله دارند، سعی می‌کنند با به نمایش گذاشتن یکی از المان‌های فرهنگی خود مانند پوشاک ملی‌شان، فرهنگ خود را به جهانیان معرفی کنند.

او به گرایش نسل جوان از عناصر فرهنگی و تاریخی کشورمان در طرح‌های برخی از طراحان مد ولباس اشاره می‌کند و می‌افزاید: در کار یکی از این طراحان دیدم که از کاشیکاری‌های ایرانی و حتی از عناصر بناهای ایرانی مانند مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان و پنجره‌های به‌کار رفته در معماری اصیل ایرانی سود جسته بود.

به گفته ابراهیمی، در لباس‌های اقوام ایرانی عناصر رنگی و حسی به اندازه‌ای به‌کار رفته که تنوع خاصی به آن بخشیده است.

او معتقد است این عناصر می‌تواند دستمایه طراحان مد و لباس ما قرار گیرد تا آثارشان را با بهره‌گیری از این عناصر بیافرینند. این مردم‌شناس با بیان این‌که چنین پوشاکی برای گردشگران هم جذاب خواهد بود، عنوان می‌کند: استفاده از عناصر فرهنگی قومی در پوشاک، جنبه‌های اقتصادی نیز می‌تواند داشته باشد بر اساس تجربه‌ای که کشورهای دیگر در زمینه گردشگری داشته‌اند، این پوشاک مورد علاقه گردشگران خارجی خواهد بود.

جای خالی پوشاک اقوام ایرانی در آثار نمایشی

به باور دکتر معصومه ابراهیمی، مردم‌شناس در جامعه ما کمتر به پوشاک اقوام مختلف پرداخته شده است. به گمان او باید در معرفی هر چه بیشتر این آثار برداشت.

او در این باره می‌گوید: در این زمینه نباید به توصیف اکتفا کنیم بلکه به صورت عملی باید این پوشاک در جامعه معرفی شوند. برای مثال، می‌توان در فیلم‌ها و سریال‌هایمان از این پوشاک، بویژه پوشاکی که بر اساس عناصر فرهنگی خودمان طراحی شده، استفاده کرد و آن را به گونه‌ای در معرض مخاطبان قرار داد.

او با بیان این‌که باید از معرفی لباس‌هایی به عنوان پوشاک یا لباس ملی پرهیز کرد، می‌گوید: ممکن است معرفی یک لباس به عنوان لباس ملی نتیجه‌ای معکوس داشته باشد. به جای آن بهتر است در ایجاد تنوع بر اساس عناصر فرهنگی ایرانی اسلامی کوشید. پوشاک اقوام ما یک سرمایه و ثروت ملی است که باید در حفظ آن تلاش کرد.

کمیل انتظاری - گروه فرهنگ و هنر