تفکر توحیدی امام هشتم در عصر جریان‌های انحرافی معارف اهل‌بیت را مستحکم کرد

دکتر علی لاریجانی در نشست علنی امروز (چهارشنبه 4 شهریور) مجلس شورای اسلامی در نطق پیش از دستور خود گفت: میلاد مسعود مولایمان شمس‌الشموس، شاه ولایت، حضرت ثامن‌الائمه امام رضا (ع) را به ملت عزیز و نمایندگان محترم تبریک و تهنیت عرض می‌کنم.

رئیس مجلس شورای اسلامی افزود: افتخار ایرانیان این است که میزبان این ولی خدا هستیم. شرایط سیاسی و فرهنگی در زمان امام رضا (ع) و پدر بزرگوار ایشان وجود داشت، جدای از سلطه دیکتاتوری خلفای عباسی، جریان‌های مهم فکری و فرهنگی آن زمان بود که نوع اقدامات امام (ع) را می‌توان در این بستر تاریخی مورد ارزیابی قرار داد و شاید بهترین هدیه برای پاسداشت حضرت فهم سلوک فکری ولی خدا باشد.

وی تاکید کرد: عصر امام رضا (ع) طوفانی‌ترین عصری بود که شرایط مختلف فکری برای مکتب تشیع به‌وجود آمده بود. کیفیت شهادت حضرت موسی‌بی‌جعفر (ع) زمینه پیدایش و رشد فرقه واقفیه را در بین شیعیان ایجاد کرده بود که خود آن مسلکی بود و امام با آن مبارزه می‌کرد. همچنین جریان دیگر فکری که به وجود آمده بود، غالیان بودند، اهل غلو که اما در زمان‌های مختلف با آنها مواجه می‌نمود.

به گزارش خانه ملت، دکتر لاریجانی تصریح کرد: فعالیت مترجمان بود که در آن زمان فرهنگ فکر سایر ملل در پایان دوره بنی‌امیه و ابتدای دوره بنی‌عباس، فضایی به‌وجود آمده بود که افکار آنها ترجمه می‌شد و در جامعه مسلمان پخش شده بود و همین امر برخی از انحرافات فکری را در جامعه به‌وجود آورده بود. از طرفی آزادی سیاسی همراه با کار فرهنگی که با تضعیف بنی‌امیه و ابتدای روی کار آمدن بنی‌عباس در جامعه شروع شده بود، شرایط را به نحوی رقم زد که جریان‌های فکری مختلف رشد کردند، لذا ما در آن زمان فرقه‌های مختلف فکری را شاهد هستیم.

رئیس قوه مقننه افزود: حادثه دیگری که باز تاثیرگذار بود، آن بود که در زمان سقوط بنی‌امیه، بنی‌عباس خود را طرفدار اهل دیف معرفی می‌کردند، لذا عده زیادی از روی کار آمدن بنی‌عباس حمایت کردند اما وقتی بنی‌عباس سرکار آمدند، مشاهده کردند که اینها دست کمی از بنی‌امیه ندارند. به همین جهت جریان‌های مختلف انقلابی علیه آنها سربرافزاشت؛ چه گروهی از زیدیه و چه گروهی از علویان؛ اینها گروه‌هایی بودند که بر علیه بنی‌عباس قیام کردند، یعنی شرایط زمانه شرایطی پرغلیان از نظر انقلاب‌های محلی بود.

رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه نطق پیش از دستور خود، گفت: از طرف دیگر مامون گرایش اعتزالی و عقل گرایی داشت، لذا بحث پیرامون عقاید مختلف را دامن می زد، البته به نظر می رسید جنبه سیاسی نیز داشت چراکه می خواست شرایط فرهنگی جامعه آشفته تر شود لذا حتی فرقه های مختلف کلامی غیر مسلمان را هم فرصت می داد که درآن زمان عقاید را مطرح و مجادلات فکری و فرهنگی در آن زمان دایر شده بود.

وی تصریح کرد: در چنین شرایطی و بستر فرهنگی باید رفتار و سلوک امام رضا (ع) را از نظر تفکر و مشی فکری مورد ارزیابی قرار داد و از آن استفاده کرد، در واقع از طرفی مبارزه با مامون که از نظر سیاسی ه یک فرد سیاس و پیچیده که مبارزه با او کار ساده ای نبود، وجود داشت، از سویی دیگر آشوب های سیاسی و انقلاب های مختلف در بخش های گوناگون کشور علیه حکومت به وجود آمده بود، البته افکار مختلف از فرهنگ های گوناگون از طریق ترجمه سایر دول هم دایر شده بود لذا دامنه مهاج های فکری گسترده شده بود.

دکتر لاریجانی افزود: جریان های انحرافی چون واقفیه، اهل غلو ، غالیان و اهل حدیث هم در این شرایط حضور داشتند که امام رضا در این شرایط فرهنگی به تالیفات و مناظرات مختلف برگرفته از تفکر توحیدی و عقلانی می پرداختند، البته روایاتی هم از ایشان نقل شده است که معارف اهل بیت را بین مسلمانان مستحکم می کرد.

رئیس مجلس شورای اسلامی، یادآور شد: برخی روایات معارف بین مسلمانان را مستحکم می کرد، رسائلی نیز چون رساله ذهبیه در طب، فقه رضوی و صحیفه الرضا به ایشان منتسب است که در کنار این تالیفات مناظرات پر نکته کلامی و علمی هم وجود دارد، در این میان روایاتی هم از ایشان نقل است که روش فکری امام را نشان می دهد، از تمام این آثار می توان برداشت مهمی داشت چرا که در زمانه ای که تکیه به عقل و مجادلات عقلانی رایج بود، امام نیز توجه به عقل و جایگاه عقل را در مکتب اهل بیت مبنا قرار داد که برای فهم حقایق و معارف اهل بیت تلاش می کردند مسیر عقلگرایی را در مسیر دین و حق به کمال برسانند.

وی با اشاره به چند روایت از امام رضا(ع)، تصریح کرد: ایشان می فرمایند: «دوست هر انسان عقل اوست و دشمن او جهل اوست»، «بهترین عقل این است که انسان خود را بشناسد»، از امام رضا(ع) درمورد حجت بر مردم سوال شد، ایشان پاسخ دادند: «عقل اوست که انسان از طریق عقل صادق بر خداوند را می شناسد و او را تصدیق می کند و از دروغ پرداز خدا آگاهی پیدا می کند و او را تکذیب می کند».

دکتر لاریجانی، گفت: امام رضا(ع) در مورد دینداری که عقل ندارد، می فرمایند اعتنایی به او نیست، سپس می گویند: «خداوند عقل را خلق کرد، به او گفت پیش بیا، چنین کرد و سپس گفت بازگرد و او رفت، پس به او گفت به عزت و جلالم سوگند هیچ چیزی را به خوبی تو خلق نکردم و به وسیله تو پاداش و کیفر خواهم داد» این روایت بدین معناست که پیشرفت و پسرفت انسان ها و جوامع در پناه عقل رخ می دهد.

رئیس مجلس شورای اسلامی به روایتی مهم از امام رضا(ع) در باب عقل اشاره کرد و گفت: ایشان می فرمایند «عقل فرد مسلمان کامل نشود تا وقتی که ده ویژگی در او باشد؛ 1- به خیر او امید رود 2- دیگران از بدی آسوده و ایمن باشند 3- خیر اندک دیگری را بسیار شمارد 4- نیکی بسیار خود را اندک بشمارد 5- از طلب حوائج دیگران دلگیر نشود 6- از طلب علم در طول عمر خود خسته نشود 7- فقر و تهی دستی در راه خدا را بر توانگری بیشتر بپسندد 8- خواری در راه خدا را از بزرگی در نزد دشمن خدا خوشتر داند 9- گمنامی برای او رغبت انگیز تر از بلند آوازگی باشد 10-کسی را نبیند مگر آننکه گوید او از من بهتر و پارساتر است، براستی جز این نباشد، مردم دو گونه اند، مردمی بهتر و پارساتر از او و مردمی بدتر و فرومایه تر از او، پس زمانی که فرد فرومایه تر از خویش را ببیند بگوید شاید نیکی و خوبی در او در درون و باطن اوست و این خوش باطنی بهتر است و خوبی من آشکار است و نیک ظاهری برای من بدتر است و چون بهتر و پارسا تر از خود را ببیند در برابرش فروتنی کند تا هم پایی او گرددف این فروتنی به او بزرگی می دهد و برخوبی او می افزاید و در میان مردم خوش نام می گردد و سرور مردم زمان خود می شود.» این روایت در خصوص عقلی است که انسان را رهنمون به عقل و دین می کند.

دکتر لاریجانی با اشاره به روایات اعجاب برانگیز از امام رضا(ع)، گفت: این روایت هویت ساز برای فرد و جامعه است، ایشان فرمودند « هفت چیز در صورتی که بدون هفت چیز دیگر باشد، استحضاح و مسخرگی است؛ 1- آن کس که به زبان از خدا مغفرت می طلبد اما در دل از گناه کردن پشیمان نباشد خود را مسخره کرده است 2- آن کس که از خدا طلب توفیق می کند اما جهد و تلاش ننماید خود را استحضاح کرده است 3- آن کس که هوشیاری و احتیاط جوید اما پرهیز نکند خود را استحضاح کرده است 4- آن کس که از خدا طلب جنت کند اما بر سختی ها شکیبا نباشد خود را تمسخر کرده است 5- آن کس که به خدا پناه جوید اما ترک شهوات نماید خود را استحضاح کرده است 6- آن کس که به یاد مرگ افتد اما خود را مهیای آن نسازد خود را مسخره کرده است 7- آن کس که خدا را یاد کند اما به دیدار او شایق نگردد خود را استحضاح کرده است»

رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به دو روایت مهم ذکر شده، تصریح کرد: زندگی و سلوک مسلمانان مسیر روشنی است که باید از درون معارف و اهل بیت آن را جستجو کرد و یافت، بنابراین از خداوند می خواهییم که این استعداد را از نظر درک معارف اهل بیت به ما دهد تا خط فکری را بشناسیم و به کار بندیم.