خطای استراتژیک در معادله تورم و رکود

علت دو رقمی بودن نرخ تورم در سال‌های طولانی در ایران، تزریق پول نفت در اقتصاد و رشد چاپ پول و نقدینگی بوده است.

از سوی دیگر به‌دلیل این‌که رشد نقدینگی چند برابر رشد اقتصادی است، طبیعی است که باید انتظار نرخ تورم بالا و دورقمی هم داشته باشیم.

نگاهی به آمار در این‌باره نشان می‌دهد میانگین رشد اقتصادی بلندمدت کشور 4 درصد است ـ حداکثر رشد نقدینگی باید 10 تا 12 درصد باشد ـ در حالی که در بلندمدت رشد نقدینگی کشور نزدیک به 20 درصد است.

حال در این میان دو سوال مطرح است؛ یکی این‌که راهکار رسیدن به تورم تک‌نرخی چیست و سوال دوم این‌که در این شرایط تورمی چگونه می‌توان رکود را کاهش داد و رونق ایجاد کرد.

در پاسخ به پرسش اول باید گفت راه تداوم کاهش تورم این است که نقدینگی باید متناسب با رشد اقتصادی افزایش داشته باشد؛ در حالی که در یک سال گذشته رشد نقدینگی کشور به عدد 23 درصد می‌رسد که بسیار بالاست.

دولت در این زمینه باید به بخش واقعی اقتصاد اهمیت دهد و به تولید توجه ویژه داشته باشد. اکنون کارخانه‌های تولیدی زیادی یا تعطیل هستند یا نیمه‌کاره رها شده‌اند و باید با حمایت دولت، این کارخانه‌های تولیدی جانی دوباره بگیرند و تولید کالا و خدمات اضافه شود.

اما در پاسخ به پرسش دوم که آیا ایجاد رونق و کاهش رکود در این شرایط امکان‌پذیر است یا خیر، باید گفت رکود اقتصاد ایران صرفا ناشی از نقدینگی و تورم نیست بلکه دلایل متعددی دارد.

به عبارت بهتر این تلقی که تورم فعلی عامل یگانه رکود است و وجود آن جلوی ایجاد رونق را می‌گیرد باید کنار گذاشته شود.

شاهد این قضاوت این است ما در سال‌هایی که تحریم نداشتیم و درآمدهای نفتی هم بوفور در اقتصاد ایران وجود داشت رشد اقتصادی نداشتیم، پس ریشه رکود همه‌اش تورم و نقدینگی نیست؛ بلکه جریان نقدینگی، نبود انضباط مالی و پولی و در اولویت قرار نداشتن تولید هم در این میان مطرح است.

به عبارت بهتر مهم‌ترین مشکل اقتصاد ایران پایین بودن بهره‌وری، کارایی، نرخ اشتغال موثر و ساعت کار مفید است. نبود فضای کسب و کار مناسب از دیگر معضلات اقتصاد ایران است.

رتبه ایران در جهان سه رقمی است در حالی‌ که ظرفیت کشور می‌تواند اشتغال را صد‌در‌صد پوشش دهد.

این عوامل است که بیش از تورم، رکود در اقتصاد ایران ایجاد کرده است لذا باید با جلوگیری از یک خطای استراتژیک، برنامه‌های ویژه بهبود فضای کسب و کار را اجرا کرده و بدانیم با کنترل جریان نقدینگی ـ یعنی جایی که نقدینگی به سوی آن می‌رود ـ درعین کاهش تورم می‌توان رونق ضدرکود داشت؛ چون با سودده کردن تولید نقدینگی سرگردان خود به خود به سوی تولید حرکت خواهد کرد.

دکتر هادی حق‌شناس - کارشناس اقتصادی