اقتصاد آلمان اکنون نیازمند جذب نیروی کار متخصص بوده که شرایط موجود این امکان را بسادگی در اختیار مقامات و مسئولان کشور قرار داده تا از میان سیل پناهجویان آن گروه را که برای اقتصاد آلمان مفید هستند انتخاب و جذب کنند.
روایتی زنده
سعید هاشمی با چهره‌ای عرق‌کرده و خسته از محوطه کارگاه ساخت منازل سیار در مونیخ بیرون می‌آید و میگوید: زادگاه من جلال‌آباد افغانستان است و پدرم در جنگ افغانستان کشته شده است. من اکنون نان‌آور چهار برادر کوچک‌تر و مادرم در افغانستان هستم. به همین دلیل برای یافتن زندگی بهتر با درآمدی مناسب و تامین هزینه‌های خانواده تصمیم به مهاجرت گرفتم و از طریق کابل به تهران آمدم و از تهران زمینی و با اتوبوس خود را به ترکیه رساندم و از آنجا یونان و پس از آن به ایتالیا رسیدم، اما در این کشور نتوانستم بمانم چون کاری برای من نبود. پس از یک ماه اقامت در ایتالیا خودم را به شهر مونیخ در آلمان رساندم و اکنون به عنوان کارگر ماهر تاسیسات در این کارگاه مشغول کار هستم. وی می‌افزاید: برای رسیدن به این موقعیت کاری هنگام ورود به مونیخ ابتدا در دوره‌های آموزشی مختلفی که اداره رفاه جوانان محلی در مونیخ تدارک دیده بود، شرکت کردم و با کسب مهارت‌های مناسب، مسئولان کاریابی برایم کار فعلی را مهیا کردند و اگر این دوره‌ها را سپری نمی‌کردم بدون تردید یافتن کار برایم بسیار مشکل بود.
نیازی غیرقابل انکار
اولاف زیمرمن، مدیرعامل کارخانه سازنده خانه‌های سیار که سعید هاشمی (مهاجر افغان) در آنجا مشغول کار شده است، در این زمینه میگوید: تقریبا از دو سال پیش برای یافتن کارگر ماهر در کارگاه خود دچار مشکل بودیم و نمی‌توانستیم در این زمینه فرد مناسبی استخدام کنیم، از این رو با توجه به قوانین موجود سعی در استخدام افراد متخصص از دیگر کشورهای قاره سبز کردیم؛ اما امروز این نیاز را می‌توانیم با هزینه‌ای بسیار پایین‌تر از طریق جذب مهاجران برآورده کنیم، ولی مشکل اصلی در این زمینه قوانین دست‌وپاگیر دولتی است که برای استخدام این افراد باید مراحل قانونی زیادی را طی کرده تا جواز استخدام دریافت کنیم.
این فعال اقتصادی در آلمان می‌افزاید: شاید همه از افزایش ورود پناهجویان به قاره سبز نگران باشند و اکثر رسانه‌ها درباره هجوم مهاجران و افزایش تعداد بنیادگرایان در قاره سبز مشغول سیاه‌نمایی باشند در حالی‌که این جریان برای صاحبان مشاغل و کسبه مثل من بسیار بااهمیت است که می‌توانند با هزینه‌ای بسیار اندک صاحب کارمندان و کارگرانی ماهر و کارآزموده باشند بدون آن که نگهداری این پناهجویان برای دولت‌ها هزینه‌ای داشته باشد یا این که حضورشان برای دیگران مزاحمت ایجاد کند. اولاف زیمرمن درباره اهمیت توجه به مهاجرانی که خود را به آلمان می‌رسانند، تصریح می‌کند: اگر مسئولان آلمان دقت کنند اکثر این مهاجران در رده‌های سنی جوانان و میانسالان هستند که هنوز برای اقتصاد کشور میزبانشان می‌توانند مفید باشند. این در حالی است که در میان این مهاجران گروه زیادی از افراد دارای تخصص‌های فنی و مورد نیاز جامعه میزبان هستند، بنابراین بهترین راهکار برای کشورهای میزبان استفاده بهینه از تخصص آنهاست و نیازی نیست به موضوعات سیاسی زیاد توجه داشته باشیم.
واقعیت اقتصاد آلمان
با نگاه به قوانین موجود در آلمان درخواهیم یافت؛ گرچه این کشور از اواسط سال 1960 به عنوان کشوری مهاجرپذیر در جهان شناخته شده و همواره درصد قابل توجهی از کارگران مهاجر خارجی را در خود جای داده است، ولی این کشور هنوز از نظر قوانین امور مهاجرت از قوانین جامع و مدرنی برخوردار نیست که همین موضوع امروز با توجه به حضور گروه بسیاری از کارگران ماهر افغان، سوریه، مصر الجزایر و آفریقا برای اقتصاد آلمان می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
این در حالی است که از تاریخ یاد شده تا امروز، اقتصاد آلمان متکی به کارگران مهاجر بوده و بسیاری از این افراد اکنون در پست‌ها و مقام‌های متفاوتی در اقتصاد آلمان مشغول کار بوده و سازنده کشور هستند. از سوی دیگر اگر به روند افزایش جمعیت این کشور توجه داشته باشیم درخواهیم یافت با وجود آمار 2.8 میلیون نفری بیکاری در آلمان این کشور در سال‌های آینده با مشکل نیروی انسانی کارآمد مواجه خواهد شد، چون جامعه آلمان روبه پیری است و نسل جوان نمی‌تواند پاسخگوی نیاز کار اقتصاد آلمان باشد.
در همین حال نکته اصلی درباره استفاده از مهاجران ورودی به آلمان این است که در صورت شاغل شدن مهاجران، اقتصاد آلمان نه تنها از وجود این افراد منتفع خواهد شد و در جهت توسعه حرکت می‌کند بلکه دولت از پرداخت کمک هزینه زندگی به این افراد خلاص شده و حجم قابل توجهی از نقدینگی دولتی صرف هزینه‌های دیگری از جمله آموزش و بهداشت کشور می‌شود.
کمبود نیروی کار
براساس اعلام دولت آلمان تعداد افرادی که در این کشور واجد شرایط اشتغال هستند نزدیک به 46 میلیون نفر است که تقریبا برای اکثر آنها کار وجود دارد، در حالی که اگر تعداد مهاجران شاغل در این کشور را از این موضوع کسر کنیم، تعداد افراد واجد شرایط اشتغال در آلمان 29 میلیون نفر خواهد شد و در نهایت حتی اگر سن بازنشستگی را به مرز70 سالگی هم برسانیم باز هم نزدیک به 5/4 میلیون نفر به افراد واجد شرایط آلمانی افزوده می‌شود. اما پرسش اصلی این است که آیا آلمان به عنوان قدرت اقتصادی در اتحادیه اروپا با این تعداد افراد شاغل می‌تواند روند توسعه اقتصادی خود را ادامه دهد؟ و در آینده نزدیک با پیرشدن افراد شاغل آلمانی آیا فردی برای جایگزینی آنها در فهرست شرکت‌های کاریابی خواهد بود؟
لوتز اشنایدر، از دانشگاه کوبرگ علوم کاربردی دراین باره میگوید: اگر سیستم جذب مهاجران در آلمان دستخوش تحولاتی شده و جلوی جذب مهاجران برای کار در آلمان گرفته شود، بدون تردید در آینده نه چندان دور با پیر شدن جمعیت آلمان این کشور دچار کمبود نیروی انسانی خواهد بود و رشد اقتصادی خود را از دست می‌دهد. این در حالی است که هر روز شاهد افزایش هزینه‌های تامین اجتماعی و دولت به دلیل پیری جامعه خواهیم بود.
این محقق می‌افزاید: شاید براساس آمار اکنون آلمان بسیاری از نیروهای متخصص و کارگران خود را از طریق قانون کار آزادانه برای ساکنان اتحادیه اروپا تامین کرده است، اما با توجه به روند در پیش این موضوع زیاد ادامه نخواهد داشت و بزودی آلمان برای استفاده از کارگران ماهر دچار مشکلی جدی می‌شود چون براساس آمار موجود اقتصاد بسیاری از کشورهای شرق اروپا در حال بهبود است و دور از ذهن نیست کارگران این کشورها که اکنون در آلمان کار می‌کنند با بهبود شرایط اقتصادی ترجیح دهند در موطن خود فعالیت کنند تا در کشوری بیگانه که نتیجه آن کمبود نیروی انسانی ماهر در آلمان خواهد بود. پس بجاست آلمان با توجه به آمار رشد جمعیت خود از همین امروز به فکر آینده باشد، چون براساس تحقیقات انجام شده مهاجران جویای کار از دیگر نقاط اروپا به آلمان تا سال 2050 به کمتر از 70 هزار نفر کاهش خواهند یافت.
وی به نیازهای شغلی دانش‌آموختگان در اصناف مختلف آلمان نیز اشاره کرده و میگوید: نیاز اقتصاد آلمان به افراد مجرب و کارگران ماهر با مدارک دانشگاهی هر روز روبه افزایش است بویژه در بخش‌های مختلفی چون مراقبت‌های پرستاری رستوران و بخش کشاورزی. به صورتی که طی چهار سال گذشته یک میلیون فرصت شغلی از این مشاغل ایجاد شده، اما همچنان بخش عمده‌ای از این مشاغل به دلیل نبود افراد مناسب آلمانی خالی مانده است. به عنوان مثال تا پایان ماه جولای هنوز 600 هزار فرصت شغلی جزو مشاغل یاد شده بدون متقاضی بومی مانده است که فرصت مناسبی برای جذب متخصصان مهاجر است.
بازنگری در قوانین
در همین حال کریستوف کرامر، رئیس کنفدراسیون انجمن‌های کارفرمایان آلمان BDA با تاکید بر تغییر قوانین استخدام مهاجران درآلمان میگوید: با توجه به حضور مهاجران متخصص در شرایط فعلی این یک فرصت‌سوزی است که آلمان از آن به نفع اقتصاد خود استفاده نکند.
کرامر تصریح کرد: شاید یکی از راهکارهای مناسب برای شرکت‌های آلمانی آموزش دادن به افراد مستعد پناهجو است، چون برخی از این افراد دارای استعدادهایی هستند، اما باید متناسب با حرفهای که آلمان برای آنها نیازمند کارگر ماهر است آموزش‌هایی ببینند، از این رو بهتر است با استفاده از استعدادهای مهاجران و آموزش آنها برای کار در آلمان نیاز کارگر در سطح کشور برطرف شود. از سوی دیگر یکی از مقام‌های اتاق بازرگانی مونیخ که نخواست نامش فاش شود در این زمینه گفت: در سال 2001 تا 2009 نزدیک به 7000 هزار درخواست از سوی صاحبان مشاغل و مدیران کارگاه‌های صنعتی در منطقه برای استخدام کارگران ماهر به این مرکز ارسال شده بود که فقط توانستیم به هزار درخواست پاسخ بدهیم چون نیروی مناسب درخواست وجود نداشت این درحالی است که امروز می‌توان این گونه درنظر داشته باشیم که روند ارائه درخواست‌ها با توجه به پیری جمعیت آلمان روبه افزایش است و به بیش از یکصدهزار درخواست رسیده است.
این مقام مسئول درباره سیستم آموزش نیروهای ماهر مهاجران نیز گفت: یکی از بهترین استفاده‌هایی که اکنون آلمان می‌تواند از موج عظیم مهاجران داشته باشد جذب افراد مستعد و آموزش آنهاست تا برای کشور ارزش افزوده ایجاد کنند؛ بدون این که مسئولان نگران آینده این افراد در جامعه آلمان باشند. اما مشکل اصلی در این زمینه این است که نمی‌توانیم قوانین مناسب اوضاع کنونی را بیابیم و باید دولت نسبت به بازنگری در قوانین مهاجرت بسرعت اقدام کند.
عماد عزتی - اقتصاد
منبع: اشپیگل/ 30 آگوست 2015
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگوی «جام‌جم» با نماینده ولیفقیه در بنیاد شهید و امور ایثارگران عنوان شد
