وقتی «سلفی» بیماری می‌شود

تعطیلاتی که شاید طی آن برای روزهای پیش‌رو انرژی بیشتری را کسب کرده و بار دیگر به روزهای پرتکاپو و شلوغ کاری لبخندی پرانرژی بزنیم.

این اتفاقی است که به کرات برای همه ما پیش آمده است؛ اتفاقی که این روزها رنگ و بوی دیگری گرفته است.

دیگر خبری از استراحت و دورهم بودن و کسب انرژی نیست. انگار تفریحات و دورهم بودن‌هایمان نیز سوژه‌ای برای ابراز وجود و به نمایش گذاشتن یکدیگر شده است.

تا جایی که حتی گاهی باوجود این‌که در دل طبیعت هستیم و می‌توانیم از لحظه‌لحظه‌های موجود لذت ببریم، اوقات خود را صرف رقابت در گرفتن بهترین سلفی‌ها می‌کنیم.

سلفی گرفتن معضل جدیدی است که این روزها دامنگیر همه اقشار جامعه شده است. هرچند که رده سنی جوان بیشتر از هر قشر دیگری به آن دچار است، اما نمی‌توان گفت سلفی‌گرفتن مختص به رده سنی خاصی است.

سوژه سلفی گرفتن این روزها تا جایی پیش رفته است که به جرات می‌توان از آن به عنوان «بیماری سلفی» نام برد.

بیرون رفتن‌های مردم حتی دیگر برای لذت بردن و تفریح و در کنار هم بودن نیست و کم‌کم به یک وظیفه جدید تبدیل شده است.

سوژه‌ای برای به رخ کشیدن تفریحات و لذت‌هایی که عمدتا استفاده‌ای نمی‌شود و فقط به سلفی گرفتن سپری می‌شود. این معضل جدید فقط مختص ایران نیست و دامنگیر همه شده است.

معضل آدم‌های خودشیفته

شاید سلفی گرفتن را بتوان با اختلالات روانی مرتبط دانست. سیدعلی‌احمد ابهری، استاد گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این زمینه می‌گوید: این موارد به تحقیق و بررسی نیاز دارد و بدون تحقیقات جامع و عمیق نمی‌توان در این خصوص نظر قطعی داد.

باید افرادی را که بیشترین درگیری با معضل سلفی گرفتن را دارند از لحاظ رده سنی، جایگاه اجتماعی و شرایط روحی روانی و البته اجتماعی مورد بررسی قرار داد.

ابهری در ادامه می‌گوید: حتی شرایط اقتصادی نیز در مواردی می‌تواند به چنین معضلاتی دامن بزند. افرادی که خیلی به خود می‌پردازند و آدم‌های خودشیفته‌ای هستند یا به اصطلاح آدم‌های نمایشی، طبیعتا بیشتر از سایر افراد به این معضل دچار می‌شوند.

احمدی ابهری شخصیت افراد را متفاوت می‌داند و می‌گوید: برخی از شخصیت‌ها هستند که در اصطلاح روان‌شناسی به آن افراد خودشیفته یا هیستریانیک گفته می‌شود.

یعنی افرادی که نمایشی هستند و دوست دارند خود را به هر طریق نمایش دهند و به اصطلاح خود را تافته جدابافته می‌دانند.

همین امر باعث می‌شود که در هر شرایطی از خود عکس بگیرند و خود را در هر زمان و مکانی بیشتر از سایر افراد مطرح کنند.

او توضیح می‌دهد: البته نمی‌توان گفت حتما این‌طور است، زیرا باید یک قاعده تحقیقاتی در این زمینه برای اظهارنظر کلی داشته باشیم، اما می‌توان تصور کرد که چنین افرادی بیشتر درپی سلفی گرفتن هستند.

آدم‌های غیرفعالی که اوقات بیکاری بیشتری دارند، مسلما بیشتر در این موارد دیده می‌شوند. آدم‌هایی که هیچ برنامه تعریف شده‌ای در زندگی ندارند نیز ممکن است از روی بیکاری دست به این کار بزنند.

استاد گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره این‌که آیا این مسائل ریشه در کودکی و ناکامی‌های شخصیتی دوران کودکی دارد یا نه، می‌گوید: مساله روان‌شناختی را به هر شکلی می‌توان تفسیر کرد و این را نیز می‌توان تفسیر کرد که به شرایط ابتدایی زندگی افراد برمی‌گردد.

قطع به یقین دوران کودکی و تاثیراتی که کودک از محیط و پدر و مادر دریافت می‌کند، نقش موثری در بروز رفتارهای مختلف در بزرگسالی دارد که یکی از آنها می‌تواند همین موضوع سلفی گرفتن باشد. مربیان و معلمان نیز در این بین بی‌تاثیر نیستند.

احمدی ابهری این موارد را به اصلاح ریشه‌های روانکاوانه یا روان‌شناختی مربوط می‌داند و می‌گوید: این موارد باید بررسی شود و تک‌تک افراد مورد تحقیق قرار بگیرند تا بتوان به چنین استدلال‌هایی
تکیه کرد.

نوعی از دیده شدن

امیرحسین جلالی، استادیار دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان انستیتو روانپزشکی تهران نیز درباره علل و عوامل رواج این نوع عکاسی در میان افراد جامعه با اشاره به اهمیت وجود راه‌هایی برای ابراز وجود و خودنمایی افراد در جامعه می‌گوید: انسان به صورت ذاتی نیاز به نشان دادن توانایی‌ها و زیبایی‌های خود دارد و این حس باید در کودکی از راه‌ها و با استفاده از ابزارهای مناسب امکان بروز پیدا کند.

در غیر این صورت فرد برای ارضای این میل، دست به اقداماتی می‌زند که شاید چندان طبیعی و به‌هنجار نباشد.

امیرحسین جلالی توضیح می‌دهد: اگر در سنین پایین جاه‌طلبی و توانایی‌های فرد دیده نشود، تلاش می‌کند که به صورت سطحی و ظاهری به خودنمایی بپردازد که این نوع عکس‌ها هم نوعی از همین دیده شدن است.

وقتی در جامعه فضای مناسبی برای دیده شدن، تحسین شدن و ارضای نیازهای اولیه شخص وجود نداشته باشد، افراد به سمت فضاهای مجازی و استفاده از امکانات این فضاها کشیده می‌شوند.

جلالی درباره این‌که آیا این مساله به‌گونه‌ای هست که جای نگرانی داشته باشد، می‌گوید: به نظر من نه. البته باید این پدیده را در بستر اجتماعی‌اش بررسی کرد.

دلایل زیادی در بروز این مساله دخیل است که از منظر روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و فرهنگ‌شناسی فاکتورهای مختلفی را شامل می‌شود. همه افراد که با یک منظور مشترک اقدام به چنین رفتاری نمی‌کنند.

مثلا شخصی که برای زیر سوال بردن حجاب اجباری این کار را می‌کند یا فردی که با یک شخص خاص عکس سلفی می‌گیرد، انگیزه‌های مختلفی دارند. با این حال عامل مهم در این پدیده مباحث روان‌شناسی است که آن هم در افراد مختلف، دلایل متفاوتی دارد.

این استاد دانشگاه با اشاره به تاثیر شرایط اجتماعی در این پدیده، توضیح می‌دهد: انسداد و بسته بودن فضای اجتماعی در گسترش چنین رفتارهایی تاثیر بسیاری دارد.

وقتی افراد امکان ابرازوجود نداشته باشند، به صورت بیمارگونه این احساس اختناق را در رفتارهایی ناهنجار بروز می‌دهند.

پس یکی از راه‌هایی که می‌توان بوسیله آن از میزان این رفتارها کاست تلاش در جهت باز کردن فضای جامعه برای بروز توانایی‌های افراد است. افرادی که فضای مناسبی برای ارائه خود داشته باشند، از نظر روحی و روانی نیز در وضعیت مناسبی قرار می‌گیرند.

فرحناز احمدی - سیب