حلقه ادبی پنجره در قم

این هفته، جلسه نقد و بررسی با‌ شکوه‌تر از گذشته برگزار شد و در این مراسم کتاب «آستانه» مجموعه اشعار شاعر جوان، محمد غفاری که امسال به چاپ رسیده است نقد و بررسی شد. این کتاب مجموعه‌ای از 31 شعر در قالب‌های مختلف است که البته قالب اشعار کتاب را غزل تشکیل می‌دهد و موضوع اشعارش آیینی است و انتشارات عماد فردا این کتاب را روانه بازار نشر کرده است.

تعدادی از شاعران آیینی مطرح کشورمان در قم گرد هم آمدند و به نقد و بررسی سروده‌های این شاعر جوان پرداختند.

عاطفه سرشار

دکتر علیرضا فولادی ابتدای جلسه با بیان این‌که این مجموعه به عنوان نخستین کتاب به چاپ رسیده از شاعر اثری قابل قبول است، گفت: کتاب آستانه به عنوان اولین کار، خوب و قابل چاپ است و محاسنی دارد که ابتدا باید درباره آنها صحبت کنیم و موارد و زوایای مختلف آن را مورد بررسی قرار دهیم.

او افزود: کار آیینی ارزش دارد، چون شعر آیینی فراز و فرودهایی از ابتدا داشته و تاریخ مفصلی دارد و بعد از انقلاب بسیار گسترش یافته است و با توجه به این‌که شاعر مطرح آیینی بسیار داریم، بنابراین کار کردن در این زمینه شجاعت می‌خواهد که این شاعر جوان توانسته چنین کاری کند.

دکتر فولادی با بیان این‌که مجموعه اشعار محمد غفاری در مقایسه با بعضی کار‌ها برجسته نیست، ولی جای تحسین دارد، عنوان کرد: ورود به عرصه شعر آیینی هنر می‌خواهد، چون این وادی قهرمان زیاد دارد و باید فکر قهرمانان را کرد و در این حیطه پا گذاشت.

او ادامه داد: در این مجموعه شاعر وقتی در مورد کربلا و مظلومیت اهل‌بیت(ع) در شعرهایش صحبت کرده سرشار از عاطفه است و از جمله محاسن دیگر آن آشنایی این شاعر با مسائل شیعی، احادیث و مضامین قرآنی است که به‌طور مثال گفته است: تو از جنات تجری تحت‌الانهار می‌آیی و این نشان‌دهنده اطلاعات قرآنی شاعر بوده و آشنایی با این آیه، نوعی حسن و استفاده آن در شعر بار معنوی شعر را بیشتر کرده است.

دکتر فولادی، وجود تصاویر بکر را در این اشعار نقطه قوتی دانست و بیان کرد: تصویرهای این کتاب بیرون از فضاهای موجودی شعر امروز نیست، ولی تصاویر را از جایی نگرفته است و قسمت‌های تصویری بکر دارد؛ مثل بیتی که گفته است: ذوالفقار است به رقص آمده در معرکه یا« گردبادی است که از دامن صحرا برخاست.»

این شاعر و پژوهشگر ادامه داد: زبان شعر دو نوع است؛ یکی زبان استعاری و یک نوع دیگر زبان کنایه . زبان استعاری مثل زبان حافظ است که از استعاره‌ها برای تاثیرگذاری استفاده می‌شود و این زبان حالت سمبلیک دارد و در زبان کنایی بیشتر از کنایه استفاده می‌شود و شاعر اگر می‌خواهد حرف بزند از معنا استفاده نمی‌کند و زبان شعر این شاعر به زبان کنایی نزدیک است.

دکتر فولادی با اشاره به این‌که زبان کنایی با زبان شعر آیینی مناسب‌تر است، تصریح کرد: شاعر کتاب (آستانه) این تناسب را به‌طور غریزی انتخاب کرده، ولی اتفاق خوبی رخ داده است چون هنر هرچه ناخودآگاه‌تر باشد تاثیر بیشتری دارد.

مجموعه‌ای موفق در شعر آیینی

حجت‌الاسلام جواد زمانی هم در بخش دیگری از این جلسه اشعار محمد غفاری را از مجموعه‌های موفق در عرصه شعر آیینی دانست و گفت: اشعار قابل قبول بودند، چون از بسیاری از آسیب‌هایی که دچار شعر آیینی می‌شود دور هستند. او افزود: آسیب‌هایی شامل شعر آیینی می‌شود که از ابتدا شعر دچارش بوده است و گاهی تعابیر ذلت باری برای اهل‌بیت(ع) به کار می‌رود که متناسب با شأن آنها نیست.

این شاعر آیینی در ادامه بیانکرد: خوشبختانه موفقیت محمد غفاری است که شعرهایش از آسیب‌ها و آفت‌ها مبراست و در مواقعی بعضی نگاه‌های تجزیه‌ای نسبت به عاشورا و کربلا در اشعار دیده می‌شود و گاهی مانند محتشم کاشانی می‌تازد و شاید این نوع نگاه، نگاه افراطی تلقی شود؛ ولی گاهی ویژگی شعر این است که نگاه قضا و قدری دارد.

حجت‌الاسلام زمانی با بیان این‌که نمی‌توان از این اشعار تک بیتی را جدا کرد، گفت: در شعر گذشته، دوره قصیده‌سرایی بود و شاعران را با قصیده می‌شناختند؛ ولی حافظه‌ها تغییر کرد و غزلسرایی باب شد و هم‌اکنون شاعران را با غزل می‌شناسند یا بیتی از کسی می‌گویند.

او اضافه کرد: اگر بخواهیم تک‌بیتی از این مجموعه جدا کنیم و به حافظه بسپاریم نمی‌توان چنین کاری کرد، چون همه اشعار حالت داستان واره دارد و تمام ابیات به هم پیوسته هستند.

این شاعر آیینی با اشاره به این‌که فریاد و اعتراض عظیم در شعر دیده نمی‌شود، گفت: آرامش و صمیمیت در شعر موج می‌زند و جنون در اشعار محمد غفاری دیده نمی‌شود، در حالی که در مجموعه باید دو یا سه شعر فریاد گونه وجود داشته باشد.

کمک به دیده شدن کتاب

سیدمحمدجواد شرافت از شاعران آیینی و موفق قمی نیز نقطه نظراتی درباره نقد مجموعه‌های چاپ شده شاعران داشت و با اشاره به این‌که نقد کتاب پس از چاپ نیز مزایایی دارد، بیان کرد: شاید عده‌ای بر این عقیده باشند که برگزاری جلسه نقد برای کتابی که چاپ شده فایده چندانی ندارد؛ ولی باید گفت برگزاری نقد برای کتابی که چاپ شده باعث می‌شود کتاب شاعر دیده شود و کار رسانه‌ای انجام گیرد و چند نفر از شاعران برجسته کتاب را دقیق ‌بخوانند.

وی افزود: دراین نقد و بررسی به شاعر کمک می‌شود در مجموعه‌های بعدی نقاط ضعف را برطرف و نکات قوت را پررنگ کند و علاوه بر آن برای مخاطبانی که حاضر می‌شوند نکات مفیدی گفته می‌شود و این نقد‌ها کمک می‌کند بتوانند اشعار خوبی ارائه کنند. در حلقه ادبی پنجره هر هفته یک شعر از یک شاعر به نقد گذاشته می‌شود و گاهی نیز مجموعه اشعار شاعران نقد و بررسی می‌شود و کتاب آستانه به‌عنوان سومین مجموعه در این جلسه مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

سمانه روشنایی

جام‌جم