نسخه‌های کاغذی با پزشکان خداحافظی می‌کنند؟

در کشورهای توسعه یافته، دیگر سیستم دستنویس نسخه پزشکی منسوخ شده و نسخه‌نویسی الکترونیک جایگزین آن شده است. در این شکل از نسخه‌نویسی نوین، هیچ قلم و کاغذی وجود ندارد، بلکه پزشک با کمک نرم‌افزارهای ویژه، دارو و تجهیزات پزشکی مورد نیاز برای بیمار را تجویز می‌کند و همان نسخه الکترونیک را مستقیم به داروخانه می‌فرستد.

حالا تصور کنید وقتی نسخه‌های پزشکی را به دست بیمار نمی‌دهند و پزشک به‌طور مستقیم با داروخانه‌ها طرف حساب می‌شود، در نتیجه احتمال سوء‌استفاده از دارو هم بشدت پایین می‌آید و دارو به دست مصرف‌کننده حقیقی‌اش خواهد رسید.

بهبود نظارت‌ها با ترویج نسخه الکترونیک

برای همین نسخه‌های پزشکی که به صورت کاغذی به دست بیمار می‌دهند‌ نظارت‌های جسته و گریخته‌ای وجود دارد؛ مثلا سازمان تامین اجتماعی به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار خدمات درمانی در کشور، نسخه‌های کاغذی را به صورت تصادفی بررسی می‌کند و موارد مشکوک را اطلاع می‌دهد.

بدیهی است بررسی دستی صدها هزار نسخه پزشکی، کار طاقت‌فرسایی است که هم احتمال خطا را بالا می‌برد و هم به تعداد زیادی از نیروهای انسانی نیاز دارد.

اما با ترویج نسخه‌های الکترونیکی، نظارت راحت‌تر و دقیق‌تری روی نسخه‌های پزشکی اعمال می‌شود و ماشین به جای انسان، هزاران نسخه را بررسی و خطاها را گوشزد می‌کند؛ بنابراین می‌بینیم نسخه‌های الکترونیک موجب صرفه‌جویی عظیمی در هزینه‌های نظارت شده، کارها خیلی دقیق‌تر و منظم‌تر انجام می‌شود.

همچنین استفاده از دفترچه بیمه دیگران نیز در صورت ترویج نسخه‌های الکترونیکی کمرنگ‌تر می‌شود. درواقع‌ پدیده دفترچه قرضی که شاید فقط در کشور ما وجود داشته باشد، با الکترونیکی شدن نسخه‌ها، به پایین‌ترین سطح خود می‌رسد.

بدخطی نسخه‌ها همچنان قربانی می‌گیرد

شاید باورتان نشود، ولی هر سال تعداد قابل توجهی از بیماران، قربانی بدخطی نسخه‌های پزشکان می‌شوند. یعنی گاهی پزشک، دارویی در نسخه بیمار تجویز می‌کند که متصدی داروخانه هم به دلیل بدخطی پزشک نمی‌تواند نسخه را به درستی بخواند و در نتیجه بیمار، داروی اشتباهی مصرف می‌کند.

ولی با الکترونیک شدن نسخه‌های پزشکی، دیگر این اشتباه‌های خطی به پایین‌ترین سطح کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه، سلامت بیمار هم قربانی بدخطی پزشک نمی‌شود.

نسخه الکترونیک، زیربنای پزشک خانواده

یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های نسخه الکترونیک این است که سابقه بیماری افراد را جمع‌آوری می‌کند. این که معلوم باشد بیمار در گذشته چه بیماری‌هایی داشته و چه داروهایی مصرف کرده‌ اطلاعات بسیار حیاتی‌ای است که می‌تواند مسیر درست درمان را برای پزشکان ترسیم کند.

در برنامه پزشک خانواده که از آن به عنوان کلید مشکلات نظام سلامت نام می‌برند، اجرایی شدن نسخه‌های الکترونیک امری واجب است. نسخه و پرونده الکترونیک بیماران، مکمل یکدیگر هستند که بدون آنها، اجرای برنامه پزشک خانواده نیز چیزی شبیه شوخی است.

وقتی داروهای تجویزی بیماران ثبت شود، پزشک جدید بیمار می‌تواند با نگاه به سوابق بیماری فرد، بهترین شیوه درمان را تجویز کند؛ اما با نسخه‌های کاغذی که اطلاعات آنها محو می‌شود، احتمال دارد بیمار چند بار تحت یک درمان تکراری قرار بگیرد یا چند نوبت از آزمایش‌ها و عکسبرداری‌های پزشکی تکراری استفاده کند، حتی گاهی بدون آن که خودش یا پزشک معالج، متوجه این فرآیند تکراری بشوند.

زیرساخت و تجهیزات نداریم

دکتر بابک مصباحی، عضو هیات مدیره انجمن داروسازان ایران در گفت‌وگو با جام‌جم، به مشکلات پیش روی الکترونیکی شدن نسخه‌های پزشکی اشاره می‌کند و می‌گوید: با الکترونیکی شدن نسخه‌های پزشکی، ارتباط بین داروخانه‌ها و پزشکان افزایش پیدا می‌کند، اما این وسط مشکل بزرگ این است که ما زیرساخت‌های لازم برای اجرای این طرح ملی را نداریم.

به گفته مصباحی، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و شبکه ملی برای برقراری ارتباط میان ارائه دهندگان خدمات پزشکی در کشور وجود ندارد و تا وقتی این تجهیزات و زیرساخت‌ها هم درست نشود، الکترونیکی شدن نسخه‌های پزشکی در سطحی ملی امکان‌پذیر نخواهد بود.

با وجود همه این مشکلات، هم اکنون طرح الکترونیکی شدن نسخه‌های پزشکی در چند شهر کوچک مثل ساوه، پاوه و جهرم به شکل آزمایشی شروع شده و قرار است این فرآیند به همه شهرهای ایران تسری پیدا کند.

فرهنگسازی و آموزش، پیش نیاز حیاتی

این‌که بتوان بیمار و بخصوص پزشک را مجاب کرد از نسخه الکترونیکی استفاده کند و به فواید پرشمار این طرح آگاه باشد، پدیده‌ای است که به باور مصباحی به فرهنگسازی و آموزش گسترده نیاز دارد.

مثلا هنوز هم بسیاری از پزشکان ترجیح می‌دهند از نسخه کاغذی استفاده کنند و تمایلی برای اجرای نسخه الکترونیک ندارند. زیرا از یک طرف، هنوز خیلی از پزشکان در برابر موج تغییرات نسخه‌نویسی جهانی مقاومت می‌کنند و از طرف دیگر‌ اجرای نسخه‌نویسی الکترونیکی هم به زیرساخت‌هایی نیاز دارد که تامین آن برای پزشک، هزینه‌بر خواهد بود.

بنابراین بهترین شیوه ترویج این فرهنگ مترقیانه این است که با اطلاع‌رسانی و آموزش گسترده، پزشک را به سمت نسخه‌نویسی الکترونیک تشویق کنیم و همچنین در تامین هزینه‌های زیرساخت نسخه الکترونیک، حمایت مالی از پزشک به عمل آید تا اهم هزینه‌های این طرح به دوش پزشکان نیفتد.

حمایت مراکز درمانی، موتور محرکه طرح

هنوز در بسیاری از مراکز درمانی و بیمارستان‌های کشور، زیرساخت‌های الکترونیکی مجهزی نداریم. به دلیل همین امکانات ناچیز، باید اعتبارات مورد نیاز برای ارتقای زیرساخت‌های الکترونیکی بیمارستان‌ها تخصیص داده شود.نباید فراموش کنیم تخصیص اعتبار برای ترویج نسخه‌های الکترونیک در بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها به عنوان هزینه مطرح نمی‌شود‌ بلکه این کار نوعی سرمایه‌گذاری است که حتی در بازه‌ای کوتاه مدت هم صرفه‌جویی عظیمی در هزینه‌های درمان به دنبال خواهد داشت.

مصباحی یادآوری می‌کند از این منظر، وضعیت داروخانه‌های ما یک سر و گردن از مراکز درمانی کشور بالاتر است و زیرساخت‌های الکترونیک در داروخانه‌های کشور، به مراتب قوی‌تر از دیگر مراکز درمانی است.

اما این عضو هیات‌مدیره انجمن داروسازان ایران هم تاکید دارد با وجود وضعیت اقتصادی نامناسب بسیاری از داوخانه‌ها، باید از داروخانه‌ها برای اجرای الکترونیکی نسخه‌های پزشکی حمایت شود و متولیان نظام سلامت، داروخانه‌ها را برای اجرای این طرح پرمزایا تنها نگذارند.

اجرای نسخه الکترونیک، 4 سال دیگر

چندی پیش، رئیس سازمان غذا و دارو با صراحت به رسانه‌ها اعلام کرد: نسخ پزشکان کشور تا چهار سال آینده الکترونیکی ‌شده و با اجرای این طرح، تحول بزرگی در حوزه تجویز و نظارت بر روند مصرف دارو ایجاد می‌شود. به اعتقاد رسول دیناروند، نسخه‌نویسی الکترونیک در منطقی کردن تجویز و مصرف دارو تاثیر بسزایی خواهد داشت: با اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی پزشکان، خطای تجویز دارو کاهش پیدا می‌کند و تشخیص تداخل احتمالی داروها نیز برطرف می‌شود.

امین جلالوند

جامعه