تاکتیک رسانه‌ای عربستان در فاجعه منا

تحلیل کوتاه رسانه‌های جریان اصلی این کشور نشان می‌دهد که یکی از تاکتیک‌های آنها در نخستین روزهای وقوع حادثه، «عادی‌نمایی» بود، نه تنها رسانه‌های عربستان که حتی سایر رسانه‌های عرب زبان همسو در منطقه، برای آرام جلوه دادن بحران، تلاش کردند تابه تخفیف رویداد بپردازند.

این تاکتیک که با سیاست گزینشگری و دروازه‌بانی اخبار حادثه از سوی خاندان سعود همراه بود منجر شد تا شمار جان‌باختگان در بسیاری از رسانه‌های عربستان تا چهار روز اول، روی عدد 700 نفر متوقف بماند این در حالی بود که رسانه‌های سایر کشورها در گفت‌وگو با شاهدان عینی، از کشته شدن بیش از 2000 نفر خبر می‌دادند.

به دنبال همین سیاست، برخی رسانه‌ها در دو روز اول، یعنی روزهای جمعه و شنبه حتی تاکتیک«بایکوت خبری» را انتخاب و خبر فاجعه منا را از عناوین اصلی خود حذف کردند.

بر این اساس، شبکه‌های اجتماعی عرب زبان با طرح کمپین ضدایرانی، تلاش کردند تا تقصیر حادثه را گردن حجاج ایرانی بیندازند که رسانه‌های جریان اصلی عربستان نیز به تاسی از فضای مجازی، به تاکتیک«فرافکنی» پناه برند.

همچنین، «موازی‌سازی» و درج اخبار دیگری غیر از فاجعه منا در هفته نخست رویداد، از دیگر تاکتیک‌های خبری رسانه‌های این کشور بود.

تهیه گزارش‌هایی از وضعیت پروژه‌های مکه و دید و بازدیدهای خاندان سلطنتی، با هدف انحراف افکار عمومی و تغییر کانون توجه مخاطبان صورت می‌گرفت.

همچنین انتشار سخنان ملک سلمان درباره ضرورت پیگیری ساخت وسازهای مکه (با وجود سقوط جرثقیل در مسجدالحرام) و افتخار اعراب به خادم حجاج بودن، از خبرهایی بود که به قصد توجیه مخاطب و جهت دهی به افکارش انجام می‌شد.

چنین رویه‌ای البته از رسانه‌های عربستان که تاکتیک‌های شان توسط هیات حاکم القا می‌شود، بعید نبود، اما مقابله رسانه‌های کشورمان برای تنویر افکار عمومی منطقه و خنثی‌سازی اثر تاکتیک‌های رسانه‌های عربستان به بررسی بیشتری نیاز دارد.

در حال حاضر، رسانه‌های جریان اصلی عربستان نه تنها از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند که سرمایه‌گذاری کلانی روی بخش عربی رسانه‌های غربی انجام داده‌اند که سکان‌داری اصلی بی بی سی عربی و العربیه برای تاثیرگذاری بر آنها، تنها یک نمونه است.

همین شبکه‌ها همسو با رسانه‌های داخلی عربستان، به قلب رویداد منا پرداختند. در این بمباران خبری که پشتوانه محکمی به نام سرمایه آل‌سعود داشت، شبکه‌های برون‌مرزی کشورمان یعنی پرس تی وی و العالم در روزهای نخست فاجعه علاوه‌بر اقدام پیش‌دستانه در پوشش اخبار فاجعه منا، به مدیریت جریان خبری معکوس علیه عربستان مبادرت کردند.

پوشش خبری لحظه به لحظه و میدانی از یک‌طرف، گفت‌وگو با شاهدان عینی و مجروحان و نمایش صحنه‌هایی از فاجعه که با دوربین تلفن‌های همراه ضبط شده بود، توانست امپراتوری خبری عربستان را به لرزه بیندازد و آنها را وادارد که در یک روز، از آمار 700 نفری جان‌باختگان به رقم 4173 قربانیان اعتراف کنند. این رویه به همراهی دیگر رسانه‌های منطقه منجر شد و تجربه مفیدی بود تا در رویدادهای منطقه این هم‌افزایی رسانه‌ای ادامه یابد.

کتایون مصری - روزنامه‌نگار