گنج‌های خانگی در کیسه زباله

حدود ۱۷ سال پیش (سال ۱۳۷۷) آمارها حاکی از آن بود که در ایران بیش از ۳۸ هزار تن زباله در روز تولید می‌شود، یک محاسبه کلی در آن زمان نشان داد هموطنان ما برای جمع‌آوری و دفع زباله در شهرهای مختلف سالانه متحمل هزینه‌ای حدود هشت میلیارد تومان می‌شوند در حالی که امروز میزان زباله تولیدی در ایران به رقمی معادل ۱۸ میلیون تن در سال رسیده است؛ یعنی در ایران حدود ۴۹ هزار تن زباله در روز تولید می‌شود، اما از این میزان فقط ۵ درصد بازیافت شده و به چرخه بازمی‌گردد. جالب اینجاست که بیش از ۷۰ درصد زباله‌های تولیدی ایران قابلیت تبدیل به کود زیستی (کمپوست) را دارند و از طرف دیگر هزاران تن پلاستیک، کاغذ و کارتن قابل‌ بازیافتی هم فقط به واسطه عدم مدیریت و آگاهی، زیر خاک می‌روند.

سبک زندگی را تغییر دهید

با این که بازیافت یکی از موثرترین و در عین حال اقتصادی‌ترین راه‌های کنترل مواد زائد است، اما نباید فراموش کرد پیاده‌سازی یا برنامه‌ریزی اصولی در این زمینه بدون مطالعات محلی و بررسی‌های کارشناسانه عملی نیست و از جهاتی به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود؛ به عنوان مثال یکی از معایب استفاده از مواد پلاستیکی به شکل غیرمجاز و غیربهداشتی این است که امکان حضور انگل‌ها و باکتری‌های بیماریزا در آنها بسیار است. در حالی که در یک برنامه اصولی بازیافت شهری حتی می‌توان از پوشک بچه‌ها به خوبی استفاده کرد و با تبدیل آنها به کود در عمل نتایج اقتصادی قابل‌توجهی را رقم زد. نمونه موفق این طرح را نیز شرکت چند ملیتی پروکتر اند گمبل که در عرصه‌های گوناگون ازجمله محصولات آرایشی، بهداشتی و رفاهی فعالیت دارد، به مرحله اجرا درآورده است. این شرکت با شعار ما که هستیم، که بوده‌ایم و برای نسل‌های آینده چه خواهیم کرد؛ هم‌اکنون یکی از موفق‌ترین و شناخته‌شده‌ترین شرکت‌های فعال در عرصه بازیافت است. با این حال باز هم راه‌های بسیار ساده‌ و البته ایمنی برای تغییر سبک زندگی وجود دارد که می‌تواند توسط تک‌ تک خانواده‌ها اجرا شود.

دکتر مظاهر معین‌الدینی، استادیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در این باره می‌گوید: یکی از اجزای اصلی مدیریت پسماند است، اما مهم‌ترین نقش را در این عرصه خانواده‌ها دارند. تک‌ تک افراد جامعه می‌توانند نقش به سزایی در افزایش کارایی بازیافت داشته باشند. داشتن محصولات بازیافتی ایمن‌تر از لحاظ بیماری‌زایی و جلوگیری از آلوده شدن این محصولات با تفکیک از مبدا در حقیقت همان نقشی است که همه ما می‌توانیم به درستی ایفا کنیم. معین‌الدینی تاکید می‌کند: فراموش نکنید جداسازی اجزای تر و خشک زباله امکان بازیافت بیش از ۹۰ درصد موادی مانند کاغذ و مقوا را فراهم می‌کند اگر این مواد به صورت مخلوط با زباله تر جمع‌آوری شوند، باعث خیس شدن و تخریب بافت اولیه زائدات کاغذ و مقوا شده و جمع‌آوری آنها را هم برای بازیافت‌کنندگان مشکل خواهند کرد. از سوی دیگر مواد آلی زباله شامل باقیمانده مواد غذایی، میوه‌ها و... که برای تولید کود زیستی کاربرد دارند هم در حال حاضر به صورت مخلوط در بیشتر مناطق تحت پوشش شهرداری‌های کشور جمع‌آوری شده و از این طریق امکان ورود آلاینده‌های متفاوت در اثر همجواری با طیف وسیعی از زباله‌های دیگر عملا کاهش می‌یابد.

به گفته این استاد دانشگاه اجرا نشدن چنین کارهای ساده‌ای می‌تواند کاهش کیفی کود زیستی را به همراه داشته باشد. بنابراین گام اول برای هر خانوار کاهش تولید پسماند و پس از آن تفکیک از مبدا است.‌

سبک زندگی خود را از همین امروز تغییر دهید

آیا تاکنون این جمله را شنیده‌اید که زباله یک نفر ممکن است گنج فرد دیگری باشد؟ درست است که بازیافت مستلزم رعایت اصول و قواعد خاص است، اما در هر صورت گام اول برای اجرای آن از تفکیک در منازل آغاز می‌شود.

تفکیک زباله در محل تولید و کاهش حجم آن به طور قطع یکی از راه‌های کاهش هزینه‌هاست. شیرابه زباله در صورت عدم تفکیک می‌تواند به راحتی قابلیت بازیافت برخی مواد ازجمله کاغذ را از بین ببرد؛ پس از همین امروز اولین قدم را با قرار دادن دو سطل آشغال یکی مخصوص زباله‌های تر (میوه، غذا، سبزیجات و...) و دیگری مخصوص زباله‌های خشک (کاغذ، شیشه، پلاستیک و...) در منزلتان بردارید.

جالب است بدانید که هر تن کاغذی که از طریق تفکیک از مبدا بازیافت شود، می‌تواند متضمن ادامه حیات ۱۷ درخت، ذخیره 5/1438 لیتر نفت،4000هزار کیلووات انرژی و چند لیتر آب باشد. از آنجا که در ایران برای چاپ روزنامه حدود ۸۰ هزار تن و برای چاپ کتاب اعم از درسی و غیردرسی بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ هزار تن کاغذ لازم است و بخش اعظم آن را هم از طریق چوب جنگل‌ها، کاه کلش، کاغذهای باطله یا خمیرهای وارداتی تامین می‌کنند لذا بازیافت کاغذ را می‌توان یکی از اساسی‌ترین گام‌ها در راستای خودکفایی عنوان کرد.

زباله‌های خطرناک را جدی بگیرید

عادت به رهاسازی زباله‌های خطرناک در سطل‌های آشغال یا حتی در فاضلاب شاید یکی از اشتباه‌ترین عادات زندگی ما ایرانی‌هاست. ما گاهی فراموش می‌کنیم دفع موقت اینچنینی برخی مواد چه تاثیرات مخربی در طولانی‌‌مدت دارد. انواع چسب‌ها، شیره گیاهی یا لاتکس، رنگ‌های روغن، تینرهای نقاشی، انواع رنگبرها ازجمله وایتکس، گریس یا روغن اتومبیل، حلال‌های مخصوص زنگ‌زدگی، پاک‌کننده‌های چوب و فلز، لاک ناخن، استون و دیگر پاک‌کننده‌های متعارف، لوازم آرایشی، انواع پاک‌کننده‌ها و جلادهنده‌های سطوح، لوله بازکن‌ها، فندک‌های ویژه روشن کردن گاز، انواع آفت‌کش‌ها نظیر مرگ موش، قارچ‌کش‌ها، علف‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها، محافظ‌های چوب، فیلترهای روغن، روغن‌های مصرف شده، پاک‌کننده‌های انژکتور و کاربراتور، ضدیخ‌ها، باتری‌های خودرو و حتی باتری‌های معمولی، دماسنج‌های شکسته و داروها همه از نمونه ترکیبات سمی و خطرناک هستند که تفکیک و جداسازی آنها از دیگر زباله‌های خانگی در مبدأ، اولین گام برای انجام یک بازیافت اصولی است.

فرناز حیدری