از اسلام‌شناسی تا غرب‌شناسی انتقادی

پس از حادثه تروریستی انفجار در دفتر مجله «شارلی ابدو» فرانسه در سال گذشته موج گسترده‌ای از اسلام‌هراسی و مسلمان‌ ستیزی در کشورهای اروپایی به راه افتاد.

نامه مهم و اثرگذار رهبر معظم انقلاب (2 بهمن 1393) فقط پس از دو هفته از این حادثه تروریستی پیام روشن و تاریخی عمیقی داشت.

دال مرکزی گفتمان نامه اول «اسلام‌شناسی» است. توجه دادن جوانان غربی به انگیزه‌ها و دلایل سیاه‌نمایی علیه اسلام معطوف به آشکار ساختن اشتباه خطرناک تاریخی – سیاسی غربی‌ها در سیاست جنگ در واکنش به سیل پیشداوری‌ها و تبلیغات منفی اسلام داعشی، جوانان غربی به شناخت بی‌واسطه و مستقیم دین دعوت می‌شوند.

شناخت اسلام از طریق منابع اصیل و مآخذ دست اول یعنی «قرآن» و «زندگی پیامبر» و آموزه‌های انسانی و اخلاقی پیامبر اسلام و نه قرائت‌ها، تفسیرها و البته عملکردهای گروه‌هایی از مسلمانان.

دال مرکزی نامه دوم و اخیر ایشان به جوانان اروپا و آمریکای شمالی «غرب‌شناسی انتقادی» است. (8 آذر 1394) این‌که بر خلاف ادعای غیرواقع برخی دولت‌ها و رسانه‌های غربی، تروریسم داعش، نشانه حمله و دشمنی اسلام با غرب نیست، بلکه تروریسم درد مشترک ما و شماست.

اسلام و مسلمانان پیشتر و بیشتر از غرب قربانی تروریسم کور سلفی – تکفیری‌اند. تروریسم امروز محصول سیاست‌های فرهنگی و تاریخی کشورهای استعمارگر و سلطه‌جوی غربی است. نماد شکاف‌های اجتماعی – اقتصادی، فرهنگی و تبعیض‌های ناروای هویت‌های گوناگون ساکن در جوامع غربی است.

داعش نماد عقیده و دین نیست، بلکه پدیده‌ای اجتماعی ـ تاریخی و البته پروژه‌ای سیاسی ـ نظامی ـ غربی ـ عربی است. داعش زاییده وصلت‌های ناهمگون و تحمیلی، ناموفق و خسارت‌بار تلاقی استعمار با تفکر افراطی درون یک «قبیله بدوی» است.

جوانان غربی در نامه اول به اسلام‌شناسی بی‌واسطه و مستقیم براساس کتاب خدا و سیره پیامبر اعظم دعوت و در نامه دوم به درستی، به جای توجه به فرافکنی و دشمن‌تراشی دیگر ملل و ادیان به عنوان عامل اصلی تروریسم به غرب‌فهمی و غرب‌شناسی انتقادی توجه داده می‌شوند. جوانان غربی دعوت می‌شوند تا به جای شکافتن لایه‌های ظاهری جامعه خود و افزودن گره‌ها و کینه‌ها ـ اسلام‌هراسی ـ از طریق مطالعه، بررسی و نقد زیست جهان و جامعه خود ـ غرب‌شناسی انتقادی ـ شکاف‌ها را ترمیم کنند، یعنی نگاه از درون به جای نگاه از بیرون.

تروریسم پدیده خارجی و از بیرون تحمیل شده به مردم غرب نیست. «پرخاشگری»، «خشونت» و «بی‌بندوباری اخلاقی» واقعیات اجتناب‌ناپذیر پیامدهای صنعت و فرهنگ جامعه مدرن است.

جامعه جوان غرب برای برون‌رفت از وضعیت «هجوم نرم» نیاز به خودآگاهی انتقادی تاریخی به‌هنگام دارد و مناسب‌ترین مسیر، اسلام‌شناسی واقعی و غرب‌شناسی انتقادی است.

مسئولیت مشترک حوزه‌های علمیه درباره شیوه‌های نوین و کارآمد، معرفی اسلام بی‌واسطه و مستقیم و نیز دانشگاه‌ها درباره تولید ادبیات غرب‌شناسی انتقادی و غرب‌فهمی از الزامات و بایسته‌های شرایط امروز است.

دکتر سید فرهاد سجادی - استاد دانشگاه