نباید از ساماندهی نظام انتخاباتی، غفلت کرد

انتخابات هم همیشه صحنه حضور سیاسی مردم برای پشتیبانی از نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و حمایت از آرمان‌هایی است که از قبل انقلاب تا الان داشته‌اند و آنها را پیگیری می‌کرده‌اند و طبیعتا این حضور پرشور به همراه خودش حضور اکثریت مردم را در صحنه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی به همراه دارد.

با این وجود نباید از این‌که نظام انتخاباتی خود را ساماندهی کنیم، غافل باشیم، زیرا این موضوع از جمله مسائلی است که همه نظام‌های سیاسی بر اساس مبانی خود تلاش دارند آن را به گونه‌ای تنظیم کنند که هم حضور مردم را داشته باشند و هم مشکلات خاصی برای نظام پیش نیاید.

ما از ابتدای انقلاب تاکنون چه برای انتخاب شدن و چه برای انتخاب کردن، شرایط حداقلی را در نظر گرفته و همه چیز را به حضور مردم واگذار کرده‌ایم و دستگاه‌هایی که مسئول اجرا یا نظارت بودند با کمترین اختیارات تلاش داشتند یک انتخابات مردمی را ساماندهی کنند. اما نباید فراموش کنیم که انتخابات به دلیل این‌که فعالیت و کنش سیاسی است و حضور رقبای مختلف سیاسی را در خودش دارد، باید از هر جهت ساماندهی سیاسی شده و قانونمند باشد.

در دوره‌های مختلف انتخاباتی که در کشور برگزار شده همیشه این موضوع در ذهن‌ها و در رسانه‌ها و نزد صاحبنظران مطرح شده است که باید یک ساماندهی برای نظام انتخاباتی خود داشته باشیم تا شرایط انتخاب شوندگان و نیز شرایط رای‌دهندگان، وضعیت بهتری به خود گیرد.

در این جهت لازم است نکاتی را مد نظر قرار دهیم و تلاش کنیم آسیب‌های اجتماعی که ممکن است نظام مقدس ما را خدای نکرده تحت‌الشعاع قرار دهد، برطرف کنیم.

یکی از اقداماتی که همه نظام‌های سیاسی در این زمینه دارند، ساماندهی ثبت‌نام‌هاست البته نه به گونه‌ای که مشارکت مردم را تحت‌الشعاع قرار دهد.

ضمن حفظ مشارکت مردم، باید افرادی حضور داشته باشند که قبلا مراحلی از سیاست‌ورزی را تمرین کرده باشند و به عبارت دیگر ما باید کسانی را در عرصه انتخاب شدن داشته باشیم که یک سابقه و فعالیتی در این زمینه داشته باشند.

این‌که بگوییم همه حق ثبت‌نام دارند یک حرف کلی است، اما معلوم نیست که الزاما حرف منطقی هم باشد.

نظام‌های سیاسی معمولا دو راهکار برای این موضوع دارند که یکی از آنها عبور از کانال‌های حزبی یا حضور احزاب در انتخابات است.

در این راهکار، افرادی برای ثبت‌نام یا انتخابات نهایی معرفی می‌شوند که حداقل‌هایی را از سیاست‌ورزی درون حزب داشته باشند و آن حزب به عنوان پشتوانه فردی به میدان می‌آید و او را معرفی می‌کند که آن فرد فعالیت‌هایی را در عرصه سیاسی داشته و تبعیتی را در آن چارچوب سیاسی دارد.

مشکل دیگر این است که وقتی شرایط عامی را برای ثبت‌نام نامزدها قرار می‌دهیم این شرایط، شامل خیلی از افراد می‌شود.

وقتی ما برای ثبت‌نام‌کنندگان، فقط شرط سن و مدرک تحصیلی و سابقه اجرایی را قرار می‌دهیم طبیعتا غالب افراد در جامعه این شرایط را دارند، اما آیا اینها حداقل‌های رای‌آوری را هم دارند.

نظام‌های سیاسی دیگر، روشی را برای جلوگیری از ورود به این آسیب پیش‌بینی کرده‌اند و آن این‌که افرادی که ثبت‌نام می‌کنند باید حداقلی از آرا را داشته باشند و برای تضمین این موضوع، وثایقی را می‌سپرند که اگر مثلا نتوانستند 5 درصد آرا را کسب کنند آن وثیقه مالی به نفع دولت ضبط می‌شود.

چنین اقداماتی در عین این‌که مانعی برای ورود افراد به گردونه انتخابات نیست و مشارکت مردم را هم کاهش نمی‌دهد، می‌تواند روش انتخابات و نظام انتخابات را منطقی‌تر و عقلانی‌تر کند و از بار زیادی که بر دوش مسئولان اجرایی و نظارتی گذاشته می‌شود، جلوگیری کند.

طبیعتا ما هم نیازمند این هستیم که از چنین روش‌هایی استفاده کنیم که هم مشارکت مردم را حفظ کند و هم نظام انتخاباتی را منطقی‌تر کند.

مساله‌ای نیز در بحث انتخاب‌کنندگان هست و معمولا مشکلاتی را برای نظام انتخاباتی ما دارد. راهکاری که در نظام‌های انتخاباتی برای جلوگیری از بروز مشکل در این حوزه وجود دارد، ثبت‌نام رای‌دهندگان است که معمولا پیشاپیش و حدود یک سال قبل از انتخابات انجام می‌شود و کمک بسیار بزرگی است برای جلوگیری از تخلفات احتمالی و ساماندهی بهتر انتخابات.

طبیعی است وقتی ما این روش‌های منطقی را مطرح کنیم، هیچ‌کس از آن به‌عنوان مانعی برای مشارکت مردم یاد نخواهد کرد بلکه همه، این روش‌ها را ابزاری می‌دانند برای حضور منطقی‌تر افراد در عرصه‌های سیاست.

دکتر عباسعلی کدخدایی - حقوقدان