برنامه افزایش سهم ایران در بازار جهانی گاز

ایران قصد دارد برای حضوری پررنگ در بازار جهانی گاز، علاوه بر استفاده از روش سنتی انتقال از طریق خط لوله، از روش‌های جدید و پیچیده تر ال.ان.جی و اف.ال.ان.جی نیز استفاده کند.

افزایش 2 برابری تولید گاز

ایران در نظر دارد تا پایان سال 96 پرونده توسعه فازهای پارس جنوبی را ببندد. پیش‌بینی می‌شود با بهره‌برداری کامل از همه فازهای پارس جنوبی میزان تولید گاز به حدود یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب در روز افزایش پیدا کند.

ایران هم‌اکنون حدود 720 میلیون مترمکعب گاز تولید می‌کند که با توسعه فازهای باقیمانده پارس جنوبی، میزان تولید گاز کشور افزایش قابل توجهی می‌یابد. بر این اساس در طول دو سال گذشته، تاکنون با بهره‌برداری از طرح توسعه فاز ۱۲، سپس فاز ۱۵ و ۱۶ پارس جنوبی در مجموع بیش از صد میلیون مترمکعب به ظرفیت تولید روزانه گاز طبیعی ایران افزوده شده است. امسال نیز با بهره‌برداری از تعداد دیگری از فازهای پارس جنوبی، یکصد میلیون مترمکعب دیگر به ظرفیت تولید گاز کشور افزوده می‌شود.

بازارهای صادراتی ایران

هم‌اکنون ترکیه با وارد کردن روزانه حدود 30 میلیون مترمکعب گاز، بزرگ‌ترین خریدار گاز ایران به شمار می‌رود. همچنین مقدار اندکی گاز نیز به ارمنستان و جمهوری آذربایجان صادر می‌شود. قرار است از سال آینده، صادرات گاز به عراق از مسیر بغداد نیز آغاز شود. به تازگی قراردادی نیز برای صادرات گاز به عراق از مسیر بصره امضا شده است که پیش‌بینی می‌شود تا دو سال آینده اجرا شود. کارشناسان بازار جهانی گاز معتقدند ایران از مزیت‌های فراوانی برای حضور در بازار جهانی گاز برخوردار است که ازجمله آنها می‌توان به حجم بالای ذخایر قابل برداشت گاز طبیعی، وجود شبکه بزرگ انتقال و پالایش گاز، نزدیکی به بازارهای بزرگ مصرف، امکان ترانزیت به کشورهای اروپایی و حاشیه جنوبی خلیج فارس و سوآپ گاز به کشورهای منطقه اشاره کرد.

آماده‌سازی زیرساخت‌ها برای افزایش صادرات گاز

افزایش سهم ایران در تجارت جهانی گاز طبیعی یکی از برنامه‌های کلان کشورمان در دوران پساتحریم به شمار می‌رود. در واقع ایران قصد دارد با مذاکره با متقاضیان واردات گاز و امضای قراردادهای جدید صادرات با کشورهای همسایه و حوزه خلیج فارس، 10 درصد از تجارت جهانی گاز را در اختیار بگیرد.

همچنین کشورمان در نظر دارد بسترهای لازم برای افزایش صادرات گاز را فراهم کند. بر این اساس، پروژه‌هایی با هدف افزایش ظرفیت پالایش و انتقال گاز طبیعی طراحی شده است که پیش‌بینی می‌شود پس از لغو رسمی تحریم‌ها و با جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی، عملیات اجرایی آنها آغاز شود.

ایران در نظر دارد در پساتحریم با جذب حدود 40 میلیارد دلار سرمایه‌ جدید در صنعت گاز، زیرساخت‌های لازم را برای افزایش تولید و صادرات گاز فراهم کند. بر این اساس برنامه‌هایی برای ساخت و تکمیل خطوط لوله بزرگ و دو برابر کردن ظرفیت انتقال گاز کشور تدوین شده است.

تا پیش از پیروزی انقلاب، وسعت شبکه انتقال گاز طبیعی در کشور حدود 2900 کیلومتر بوده که در طول سه دهه گذشته تاکنون وسعت شبکه انتقال گاز طبیعی کشور به بیش از 36 هزار و 500 کیلومتر افزایش یافته است.

همچنین تعداد تاسیسات تقویت فشار گاز کشور از هشت ایستگاه پیش از پیروزی انقلاب، اکنون به 76 تاسیسات تقویت فشار گاز افزایش یافته که با در اختیار داشتن این شبکه، هم‌اکنون و با گذشت 50 سال از عمر این صنعت در ایران، ظرفیت انتقال گاز طبیعی به حدود 700 میلیون مترمکعب در روز رسیده است.

با توجه به افزایش تولید گاز از حدود 700 میلیون مترمکعب به بیش از یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب در روز تا سه سال آینده قرار است نزدیک به 34 هزار کیلومتر خطوط لوله جدید انتقال گاز نیز احداث شود. پیش‌بینی می‌شود با ساخت این حجم گسترده از خطوط لوله جدید، ایران پس از کشورهای روسیه و آمریکا بزرگ‌ترین شبکه انتقال گاز جهان را در اختیار داشته باشد.

اجرای مگاپروژه‌های جدید

ایران در نظر دارد پس از لغو تحریم‌ها، چند مناقصه بزرگ را برای ساخت و تکمیل پنج خط اصلی انتقال گاز کشور برگزار کند تا زیرساخت‌ها برای افزایش تولید گاز به یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب در روز فراهم شود.

همچنین همزمان با پیشرفت برنامه‌های بخش بالادستی صنعت نفت و افزایش میزان تولید گاز، کار طراحی، ساخت، نصب و بهره‌برداری از 64 واحد تاسیسات جدید تقویت فشار گاز و احداث واحدهای جدید پالایشی دنبال می‌شود. براساس برآوردهای انجام شده توسط شرکت ملی گاز ایران برای افزایش دو برابری ظرفیت انتقال و پالایش گاز طبیعی به حدود 40 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید نیاز است که قرار شده این سرمایه‌گذاری از طریق سرمایه‌گذاری داخلی و بین‌المللی تامین شود.

برنامه‌ریزی برای توسعه صنعت ال.ان.جی

ایران برای ارتقای جایگاه خود در بازار جهانی گاز علاوه بر انتقال از طریق خط لوله باید از روش ال.ان.جی نیز بهره بگیرد. بر این اساس، مذاکرات ایران با شرکت‌های خارجی برای راه‌اندازی پنج پروژه ال.ان.جی و افزایش صادرات در حال انجام است.

سهم ال.ان.جی از کل تجارت گاز دنیا ٣١ درصد است که از این میزان ٧٠ درصد آن در آسیا و خاورمیانه صورت می‌گیرد و ایران نیز می‌تواند سهم مناسبی از این تجارت داشته باشد. ورود به صنعت و بازار ال.ان.جی به معنای دسترسی به بازارهای دورتر است که نمی‌توان از طریق خط لوله به آن دسترسی داشت.

هم‌اکنون ٦٠ ترمینال دریافت ال.ان.جی در آسیا وجود دارد و قرار است ٤٠ ترمینال دیگر نیز به این تعداد افزوده شود. این یعنی دنیا و به‌ویژه کشورهای آسیایی خود را آماده می‌کنند تا بتوانند سهم بیشتری از تقاضا و نیازشان را از طریق ال.ان.جی تامین کنند. طبیعی است ایران هم باید خود را برای این رشد تقاضا آماده کند. در حالی که بیش از 30 درصد تجارت گاز دنیا از طریق ال.ان.جی صورت می‌گیرد و این صنعت پیوسته در حال گسترش است، روند اجرای پروژه‌های ال.ان.جی ایران به دلیل تحریم به بن‌بست خورده است.

با توجه به محدودیت انتقال گاز از طریق خط لوله، بخشی از صادرات گاز ایران به مناطق دور دست باید به صورت ال.ان.جی انجام شود که تحقق آن به ایجاد زیرساخت‌ها و تامین تجهیزات مورد نیاز احتیاج دارد. باوجود اهمیت ال.ان.جی در نقش آفرینی بیشتر ایران در بازار تجارت جهانی گاز، اما متاسفانه چشم‌انداز مثبتی برای توسعه این صنعت در ایران وجود ندارد و بررسی‌ها از توقف پروژه‌های ال.ان.جی حکایت دارد. تاکنون سه پروژه پرشین، ایران و پارس ال.ان.جی برای آن تعریف شده که به دلیل تحریم دو پروژه پارس و پرشین ال.ان.جی متوقف شده ولی پروژه ایران ال.ان.جی با پیشرفت حدود ٥٠ درصدی در جریان بوده است. علاوه بر راه‌اندازی تاسیسات ال.ان.جی در ایران، وزارت نفت طرحی را برای صادرات ال.ان.جی از طریق کشور عمان در دستور کار قرار داده که براساس آن قرار است گاز از طریق خط لوله به عمان و از آنجا به صورت ال.ان.جی به سایر کشورها صادر شود.

در حال حاضر، کشور قطر از غیاب ایران درتجارت ال.ان.جی، بهترین استفاده را برده و گاز برداشتی از میدان مشترک پارس جنوبی (گنبد شمالی) را به ال.ان.جی تبدیل و به مقصد کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکایی صادر می‌کند.

سهم اندک ایران از بازار جهانی گاز

اگرچه ایران با در اختیار داشتن بیش از 34 تریلیون مترمکعب، بزرگ‌ترین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان است، اما سهم آن در تجارت جهانی گاز به کمتر از یک درصد می‌رسد. البته ایران در سال‌های گذشته با هدف افزایش سهم در بازار جهانی گاز، مذاکره‌هایی را با کشورهای مختلف انجام داد و تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهایی نیز برای صادرات گاز به کشورهای همسایه و منطقه خاورمیانه امضا کرده است. ایران در نظر دارد با جذب ده‌ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد زیرساخت‌های لازم، 10 درصد از تجارت جهانی گاز را در اختیار بگیرد.