خام‌فروشی محصولات پتروشیمی؛ ممنوع

اسماعیل قنبری، مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه جام‌جم در‌باره موضوع تبدیل متانول به پروپیلن گفت: بحث تبدیل متانول به پروپیلن از زمانی بیشتر شکل گرفت که فروش متانول در صنعت پتروشیمی به نوعی خام‌فروشی قلمداد می‌شد. همان‌طور که در صنعت نفت، فروش نفت‌خام مطرح است در پتروشیمی هم عمده محصولاتی که تولید می‌کنیم متانول است که فروش آن خام‌فروشی تلقی می‌شود. این در حالی است که متانول می‌تواند سرآغاز یک زنجیره ارزشی در حوزه پایین دست صنعت پتروشیمی باشد که طبیعتا بحث کارآفرینی، اشتغالزایی و درآمدزایی را در سطوح مختلف اقتصادی کشور توسعه می‌دهد.

اتمام طراحی واحد تبدیلی در ماهشهر

وی با بیان این که ظرفیت تولید متانول در کشور حدود پنج تن در سال است که برخی مواقع با بحث صادرات آن نیز رو‌به‌رو هستیم و این موضوع مشکلاتی را در این حوزه به وجود آورده است، افزود: با توجه به طرح‌های در دست اجرا و اقدام پتروشیمی پیش‌بینی می‌شود حدود 20 تا 24 میلیون تن تولید متانول در سال‌های آینده تا افق 1404 در کشور خواهیم داشت. با توجه به سیر نزولی قیمت متانول که به زیر 200 دلار رسیده است، جا دارد برای متانول برنامه صحیح‌تری داشته باشیم که در این ارتباط، شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی نزدیک به یک دهه است که با همکاری شرکت لرگی در کشور آلمان، کار تحقیقاتی را برای تبدیل متانول به پروپیلن آغاز و در تمام سطوح پروژه‌های پژوهشی تعریف کرده است.

مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی با اشاره به این که کارهای مطالعاتی و آزمایشگاهی تا مقیاس پایلوت انجام شده است، اظهار کرد: حاصل، پروژه‌ای با ظرفیت تولید یک تن در روز است که بزرگ‌ترین میزان حجم تبدیل متانول به پروپیلن در جهان به شمار می‌آید و هیچ شرکتی با این ظرفیت در دنیا وجود ندارد.

ایران یکی از مراجع اصلی صدور لایسنس شرکت لرگی برای تولید متانول به پروپیلن در جاهای مختلف است که دموی این پروژه تبدیلی در ماهشهر و در سایت مرکز تحقیقاتی شرکت پژوهش و فناوری این پروژه احداث شده است. به دنبال احداث این دمو و شکل‌گیری زنجیره کامل دانش متانول به پروپیلن در این شرکت، تجاری‌سازی این دانش با ظرفیت تولید 120 هزار تن در سال محقق شد و شرکت‌های سرمایه‌گذار داخلی متقاضی احداث این واحد شدند.

وی در ادامه به معرفی شرکت‌های متقاضی پرداخت و ادامه داد: از‌جمله این شرکت‌ها شرکت کیمیاگران سبز وار با ظرفیت تولید 120 هزار تن است. علاوه بر این، طی مذاکراتی که با پتروشیمی کرمان داشتیم، این شرکت هم برای کار روی MDP (طرح جامع) ابراز علاقه کرده است. علاوه‌بر این، شرکت کرمان تابلو، یکی دیگر از متقاضیانی است که روی 480 هزار تن چارتر تولید پروپیلن را در خواست کرده که بتواند با ظرفیت تولید متانول کشور این کار را انجام دهد.

متانول کشور به پروپیلن تبدیل می‌شود

قنبری با اشاره به این که نکته حائز اهمیت در فرآیند تجاری‌سازی این است که لایسنس، تولید گاز به متانول بومی است و با این لایسنس امکان تولید 450 هزار تن پروپیلن از متانول محقق می‌شود، گفت: می‌توانیم از متانول 450 هزارتنی خوراک خط 120 هزار تنی پروپیلن را تهیه کنیم. وقتی یک واحد متانول با ظرفیت 450 هزارتن احداث می‌کنیم و از گاز به متانول می‌رسیم، این لایسنس وجود دارد‌. 450 هزار تن متانول تولید شده عامل تولید 120 هزار تن پروپیلن در سال می‌شود و این یعنی توانستیم یک زنجیره کامل از گاز تا پروپیلن در کشور ایجاد کنیم.

مدیرعامل شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی با بیان این که ما در مرحله پیش راه‌اندازی دموی پلی پروپیلن در مرکز اراک هستیم، خبر داد: امیدواریم دی ماه شاهد راه‌اندازی آن باشیم که اگر این اتفاق محقق شود، شاهد یک زنجیره کامل از گاز به پلی‌پروپیلن خواهیم بود که وزیر نفت بر آن تاکید داشته و سرآغاز ایجاد صنایع پایین‌دستی زنجیره‌های پایین‌دست پروپیلن خواهد بود. شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی و شرکت ملی صنایع پتروشیمی در حال احداث اولین واحد رفرنس پلنت متانول به پروپیلن در ماهشهر است و مقدمات آن فراهم شده که با ظرفیت تولید 120 هزار تن و سرمایه‌گذاری 700 میلیارد تومانی انجام گرفته است.

وی افزود: از طریق گارانتی فاینانس خارجی تامین اعتبار می‌کنیم که بخشی از آن ارزی و بخش دیگر ریالی خواهد بود. بخش ارزی را شرکت ملی صنایع پتروشیمی فاینانس می‌کند که ان‌شاءالله ظرف سه تا چهار سال آینده محقق خواهد شد تا اولین واحد در کشور احداث شود. این طرح هم با کمک مدیریت مهندسی طرح‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی اجرا خواهد شد.

قنبری با بیان این که بحث تبدیل متانول به اولفین هم از دیگر بحث‌هایی است که دنبال می‌کنیم و در دستور کار داریم، گفت: در فرآیند MTO تولید همزمان پروپیلن و اتیلن را تعقیب کرده‌ایم و کارهای تحقیقاتی خوبی هم انجام شده و فکر می‌کنم ظرف یک‌سال آینده بتوانیم بحث MTO را هم به ثمر برسانیم.

زنجیره‌های تولید پتروشیمی

زنجیره پتروشیمی از هیدروکربن‌های موجود در نفت‌خام، میعانات گازی یا گاز طبیعی آغاز شده و پس از فرآورش در فرآیندهای شیمیایی و پتروشیمیایی به فرآورده‌های جدید شیمیایی بدل می‌شود و در آخر، واحدهای پایین دست صنعت پتروشیمی این فرآورده‌های نهایی را به محصولات کالایی و مصرفی که عامه مردم در تماس مستقیم با آنها هستند، بدل می‌کند.

زنجیره صنعت پتروشیمی شامل سه بخش بالادستی، میان‌دستی و پایین‌دستی است و در این میان، صنایع تکمیلی یا پایین‌دستی دارای ویژگی‌هایی از قبیل تنوع زیاد محصولات، سودآوری بالا، بازارهای مصرف گسترده، اشتغالزایی بالا و نرخ بازگشت سرمایه بیشتر در مقایسه با صنایع دیگر است و به این‌ترتیب می‌تواند در تولید محصولات رقابتی صادرات‌گرا نقش مؤثرتری ایفا کند.

متانول چیست؟

متانول از فرآیند انجام شده روی گاز طبیعی به دست می‌آید که در شیوه مدرن از واکنش متان موجود در گازهای طبیعی تحت فشار ملایم ۱۰تا ۲۰ اتمسفر و دمای ۸۵۰ درجه سانتی‌گراد با بخار آب و در مجاورت کاتالیزور نیکل تولید می‌شود. از متانول برای ساخت ضد یخ، حلال و سوخت استفاده می‌شود. همچنین ۴۰ درصد متانول تولیدی برای تهیه فرمالدئید استفاده می‌شود که آن هم در تهیه پلاستیک، تخته سه لایی، رنگ و مواد منفجره استفاده می‌شود. متانول اثرات مخربی روی بینایی دارد و از راه پوست جذب می‌شود و فوق‌العاده آتشگیر است، اما در دمای محیط آتشگیر نمی‌شود.

پروپیلن چیست

پروپیلن در شمار اصلی‌ترین محصولات پایه پتروشیمی قرار دارد که ارزش افزوده‌ای بیش از مواد اولیه پتروشیمی نظیر گاز و نفتا دارد. پروپیلن یکی از محصولات کلیدی پتروشیمیایی است که به عنوان خوراک برای تولید پلیمرهای مختلف و محصولات میانی به کار می‌رود. از مشتقات پروپیلن در صنایع الکترونیک، خودروسازی، ساختمان‌سازی، بسته‌بندی و نظیر آن استفاده می‌شود‌. در حال حاضر صنعت تولید پروپیلن در خاورمیانه به‌دلیل به‌کارگیری تکنولوژی‌هایی با بازدهی پایین، کوچک است اما با توجه به دسترسی به منابع گاز طبیعی ارزان و ویژگی‌های جغرافیایی مناسب، دارای پتانسیل بالایی برای گسترش تولید این ماده پتروشیمیایی است.

حسین نائینی