سواد انتخاباتی بصیرت انتخاباتی

سواد انتخاباتی اصطلاحی است که از سواد رسانه‌ای گرفته شده و به معنای ارتقای درک و فهم مردم از اصل و اهمیت انتخابات، موضوع انتخابات و فرآیند انتخابات است.

شناخت دقیقی که در صورت تحقق به بصیرت انتخاباتی منجر می‌شود، زیرا در پرتو آگاهی‌بخشی و شناخت دقیق ابعاد مختلف انتخابات، اقدامات و جهتگیری‌های گروه‌ها و جریان‌های سیاسی و فعالیت‌های انتخاباتی نامزدها، بصیرتی شکل می‌گیرد که ماحصل آن برگزاری هرچه باشکوه‌تر انتخابات است و نتیجه عینی آن تامین مطلوب‌تر منافع ملی کشور در سطح داخلی و بین‌المللی است. اما چرا لازم است سواد انتخاباتی منجر به بصیرت انتخاباتی را جدی‌تر بگیریم؛

1ـ واقعیت این است که بخش قابل توجهی از خسارت‌های وارده به انقلاب اسلامی و هدر رفتن سرمایه‌های کشور ناشی از برخی از انتخاب‌هایی بوده است که مردم به دلیل فقدان اطلاعات نسبت به افراد و جناح‌ها انجام دادند. افراد و جریان‌هایی وجود داشته‌اند که از بی‌اطلاعی و کم‌توجهی مردم به این امر مهم با فریب افکار عمومی توانستند جایگاه‌های حساسی را در حریم تصمیم‌گیری نظام اشغال کنند و گذشت زمان نشان داد برخی از این افراد به‌هیچ‌عنوان شایستگی لازم برای تصدی این مقامات را نداشتند و با ندانم‌کاری و کوتاهی خود به منافع ملی کشور آسیب جدی زده‌اند.

2ـ تغییر گسترده ترکیب مجالس در 9 دوره گذشته نیز نشان از نبود سواد انتخاباتی هم برای خود نامزدها و هم مردم است؛ براساس یک پایش علمی به طور متوسط در هر دوره از مجلس شورای اسلامی بین 60 تا 70 درصد از منتخبین مردم، نامزدهای جدید هستند. یکی از مهم‌ترین علل این اتفاق، عدم آگاهی دقیق نامزدها و مردم نسبت به جایگاه، کارکردها و وظایف نهاد قانونگذاری کشور است. این مساله باعث شکل‌گیری انتظارات غیرواقعی از منصب نمایندگی مجلس شده و در نتیجه با خیل عظیمی از وعده‌های محقق نشده روبه‌رویم و مردم نیز در دوره بعد گزینه‌های دیگر را برمی‌گزینند.

3ـ انتخابات بیش از آن‌که یک رویداد صرفا محلی باشد یک رویداد ملی است. پس هر قدر این موضوع در دستور کار رسانه‌ها و صاحبان تریبون‌ها قرار گیرد، انتخاب مردم مطلوب‌تر خواهد شد. انتخابات مجلسین، از مهم‌ترین رویدادهای سیاسی و اجتماعی کشور است و تاثیرات بسیاری بر تحولات داخلی و بین‌المللی دارد، خصوصا که این دوره با شرایطی متفاوت نسبت به دوره‌های پیشین مواجه است.

کشور در شرایط اجرای برجام قرار دارد، پروژه‌های جدیدی از سوی دشمنان علیه کشور طراحی شده است که تقریبا همه آنها بر مدار قدرت نرم و بهره‌مندی از فضای رسانه‌ای استوار است .

4ـ فضای مجازی که چندان هم تحت کنترل نیست در این دوره از انتخابات جولان می‌دهد. عضویت بیش از 40 میلیون نفر در شبکه‌های اجتماعی و فعالیت بی‌شمار سایت‌ها و وبگاه‌های خبری همه از ضریب نفوذ بالای فضای مجازی و در نتیجه تاثیر جدی در این دوره از انتخابات حکایت دارد. بنابراین؛ این شرایط به همان میزان که استفاده گروه‌ها، جریانات سیاسی و نامزدها را از ظرفیت‌های تبلیغاتی فضای مجازی اجتناب‌ناپذیر کرده، به همان میزان فرصت را برای فرصت‌طلبان فراهم می‌کند تا فضای عمومی و ذهن مردم را مخدوش و جهت‌دهی نمایند.

5 ـ هر دو راهبرد اساسی این انتخابات یعنی حضور و مشارکت حداکثری مردم در انتخابات که به تحکیم پایه‌های نظام و مشروعیت بخشی به ارکان کشور منجر می‌شود و انتخاب بهترین‌ها و شایسته‌ترین‌ها، نیازمند درک بالای مردم نسبت به اصل انتخابات و حساسیت‌های پیرامون آن و انتخاب افراد اصلح برای نهادی همچون مجلس است. این همان سواد انتخاباتی است که به بصیرت انتخاباتی منجر خواهد شد که لازم است با روش‌ها و گونه‌های مختلف انتقال پیام از طریق رسانه‌ها خصوصا رسانه ملی به مردم منتقل شود. این‌که بر کارکرد رسانه ملی تاکید می‌شود به این دلیل است که این رسانه در فضای پرآشوب رسانه‌ها و در حالی که تنوع و فراوانی رسانه‌های جدید، شرایط را بسیار پیچیده کرده، بیش از هر رسانه دیگری از اعتبار و پایایی خوبی در بین مردم برخوردار است و می‌تواند با تکیه بر این اعتماد عمومی هم بر اعتبار و ضریب نفوذ خود بیفزاید و هم مردم را از آماج هزاران بسته خبری و رسانه‌ای فضای مجازی نجات دهد و به بصیرت انتخاباتی مردم کمک کند.

6 ـ و نهایت این‌که مردم برای شرکت هوشمندانه در انتخابات نیازمند اطلاعات درست و موثق نسبت به نامزدهای انتخاباتی و احزاب سیاسی کشور هستند. طبیعی است افرادی که برای رفتن به مجلس شورای اسلامی و دیگر جایگاه‌های کشور به صحنه می‌آیند تنها به ذکر آرمان‌ها و نظرات پر زرق و برق می‌پردازند و تعدد این شعارها و ایده‌پردازی‌ها انتخاب را برای مردم دشوار می‌کند. این در حالی است که اگر رسانه‌ها به وظیفه ذاتی خود عمل کنند و به دور از جناح‌بندی‌های موجود نسبت به آگاهی‌بخشی به افکار عمومی و ارائه مبانی فکری و تئوری‌های اقتصادی احزاب و گروه‌ها بپردازند، قطعا مردم با دید بازتر و شناخت عمیق‌تری در انتخابات شرکت می‌کنند و در نتیجه افرادی موفق می‌شوند که از صلاحیت بیشتری برخوردار باشند.

دکتر رضا واعظی - مدرس دانشگاه