سریال‌های تلویزیون؛ مبلغان توانمند عفاف و حجاب

حجاب و عفاف در کنار هم

سعید مستغاثی، روزنامه‌نگار و منتقد، مهم ترین مساله مرتبط با ترویج حجاب در آثار تلویزیونی را به نوع نگاه برنامه‌سازان و تصمیم‌گیران تلویزیون مرتبط می‌داند و معتقد است؛ بهبود شرایط موجود و تاثیرگذاری سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی در زمینه حجاب، مستلزم نگاه عمیق و جدی به این مقوله است.

این منتقد با اشاره به ضروت توجه جدی و عمیق به مساله حجاب، تصریح می‌کند: متاسفانه برداشت‌های سطحی و ظاهری از حجاب، سبب می‌شود شخصیت‌های محجبه در آثار تلویزیونی تاثیر چندانی بر مخاطب نداشته باشند چراکه لازم است از شخصیت‌های محجبه، شاهد رفتار و سکنات محجوب هم باشیم. متاسفانه در برخی آثار تلویزیونی رعایت قواعد ابتدایی و چارچوب‌های ظاهری حجاب در اولویت قرار دارد و کمتر به شیوه‌ها و راهکارهای درست معرفی یک بانوی محجوب توجه می‌شود.

مستغـــاثــــی در این بــاره شخصیت‌پردازی‌های درست و دقیق را کافی نمی‌داند و تاکید می‌کند: نگاه به حجاب ابتدا باید برای سازندگان آثار تلویزیونی عمق و معنا پیدا کند تا به درستی در این آثار بروز و نمود داشته باشد.

نیاز به استراتژی

ترویج یک فرهنگ، عقیده یا تفکر نیازمند اقداماتی برنامه‌ریزی شده، دقیق و هوشمندانه است و مساله حجاب نیز نمی‌تواند از این قاعده مستثنا باشد.

مساله حجاب و عفاف زمانی می‌تواند از طریق سریال‌های نمایشی رواج پیدا کند که از همه ظرفیت‌ها و جذابیت‌های این نوع آثار برای ترویج آن بهره گرفته شود؛ به عنوان نمونه شخصیت‌‌پردازی درست و دقیق یکی از این راهکارهاست. شخصیت‌های تاثیرگذار و دوست‌داشتنی در سریال‌های تلویزیونی می‌توانند پوشش درست و حجاب و عفاف را در جامعه رواج دهند. این شخصیت‌ها با نفوذ به قلب و احساس مخاطب او را با خود همراه خواهند کرد و از قابلیت درام که درگیر شدن با احساسات است در راستای ترویج یک فرهنگ بهره خواهند گرفت. در کنار شخصیت‌های قدرتمند و تاثیرگذار، لباس‌های آراسته و مناسب هم نقش بسزایی در جلب نظر مخاطب دارند. تماشاگری که بتواند در سریال‌های تلویزیونی نمونه‌هایی زیبا و مناسب از لباس‌هایی برای محل کار و دیگر فضاهای عمومی جامعه را ببیند، حتما به استفاده از چنین لباس‌هایی اشتیاق نشان خواهد داد.

طراحی برای شخصیت‌ها

ترویج حجاب و پوشش اسلامی، در قالب سریال‌های تلویزیونی میسر نمی‌شود، مگر آن که لباس‌های مناسب برای شخصیت‌های مختلف طراحی و انتخاب شود. نازی‌پرتوزاده که طراحی لباس‌ سریال‌هایی چون دختران حوا و انقلاب زیبا را برعهده داشته است با تاکید بر این نکته، توضیح می‌دهد: رنگ‌ها، فرم‌ها، بافت‌ها و طرح‌های متنوع بر تن بازیگران، به شخصیت‌های یک سریال جان می‌دهند و در یک نگاه آنها را به مخاطب معرفی می‌کنند. می‌‌توان ضمن طراحی لباس‌های کاملا پوشیده و اسلامی، از امکاناتی مانند طراحی، دوخت، رنگ و بافت بهره گرفت و تنوعی از پوشش اسلامی و جذاب را به نمایش گذاشت.

از نگاه این طراح لباس، سریال‌های تلویزیونی بستر مناسبی هستند برای ارائه لباس‌های زیبا و متنوع که کاملا با پوشش اسلامی در تناسب باشند به شرط آن که نگاه جدی به مساله حجاب اسلامی وجود داشته باشد و طراحان در قبال سختگیری‌های مدیران تلویزیون و حساسیت‌های رسانه ملی، بدون خودسانسوری طرح‌های قابل دفاع ارائه کنند.

پرتوزاده با تاکید بر ضرورت ارائه تعریف درست و چارچوب دقیق از حجاب اسلامی، تاکید می‌کند: لازم است در کنار ارائه چادر به عنوان یک الگوی مناسب که البته باید در دل یک سریال درست و به جا نمایش داده شود، باید انواع لباس‌های محجوب را به مخاطب ارائه کرد. استفاده از چادر در هر اثری برای هر نقشی می‌تواند اهانت به چادر باشد، مهم است کجا، چه استفاده‌ای از چادر ارائه کنیم.

این طراح لباس بر نمایش لباس‌هایی که هم پوشش لازم را تامین کنند و هم در دنیای واقعی قابل استفاده باشند، تاکید می‌کند و معتقد است برنامه‌ریزی برای لباس شخصیت‌های نمایشی در سریال‌های تلویزیونی یک ظرفیت بزرگ برای تبلیغ حجاب اسلامی محسوب می‌شود.

لباس زیبا

در میان سریال‌هایی که طی این سال‌ها از تلویزیون به نمایش درآمده، «انقلاب زیبا» جایگاه ویژه‌ای در طراحی لباس دارد آن هم نه در مورد همه شخصیت‌ها بلکه به دلیل لباس‌های ویژه‌ای که برای شخصیت زیبا با بازی آزاده صمدی در این سریال طراحی شد.

صمدی در این سریال نقش دختری مستقل، توانمند و با اعتماد به نفس را به نمایش گذاشت که در آغاز تا میانه داستان از قدرت و صلابت ویژه‌ای برخوردار بود. او زنی بود که مدیریت یک دفتر طراحی را برعهده داشت، در خانه‌ای بزرگ و مدرن زندگی می‌کرد و به نظر می‌رسید برای خوشبخت بودن چیزی کم ندارد. بنابراین برای این شخصیت لباس‌هایی طراحی شده بود که همه این ویژگی‌ها را می‌شد در دوخت، طرح، رنگ و بافتشان دید. همین ویژگی‌ها سبب شد لباس‌های زیبا، نظر بانوان فعال و مستقل غیرچادری را به خود جلب کند.

اگرچه در ادامه سریال، زیبا درگیر ماجراهایی تلخ و ویرانگر می‌شود و به همان نسبت دیگر مانند گذشته به لباس‌ها و ظاهرش اهمیت نمی‌دهد، اما آنچه در نیمه ابتدایی سریال از او به نمایش درآمد به اندازه کافی نظر دختران جوان را به خود جلب کرد و توانست سبک تازه‌ای از لباس‌های زیبا و در عین حال پوشیده و محجبه را رواج دهد.

در پناه چادر

اواسط نیمه دهه 70 بود که سریال «در پناه تو» به نویسندگی علیرضا طالب‌زاده و کارگردانی حمید لبخنده از شبکه دو پخش شد و بسیاری را به خودش علاقه مند کرد. شاید این اولین بار در تاریخ تلویزیون بود که یک سریال تلویزیونی توانسته بود تاثیر قابل‌توجهی بر نوع پوشش مخاطبانش بگذارد. با پخش این سریال دختران جوان بسیاری به تاسی از شخصیت مریم با بازی لعیا زنگنه به چادر علاقه‌مند شدند، شاید به این دلیل که برای اولین بار یک داستان عاشقانه در بستر فضای علمی و دانشگاهی مطرح می‌شد و شخصیت اصلی سریال دختری جوان، آراسته، تحصیلکرده و فعال بود که خیلی‌ها دوست داشتند شبیه او باشند.

شخصیت مریم، شهامت و عشق‌ورزی، جسارت و متانت را توامان داشت و دانشجوی موفقی بود که در یک رشته هنری تحصیل می‌کرد. همه اینها در کنار هم آنقدر برای مخاطب جذاب بود که دلش بخواهد شبیه به مریم باشد و پوشش او را که چادر بود، برای خودش هم بپسندد. به جرات می‌توان گفت این میزان استقبال از چادر بعد از سریال در پناه تو تکرار نشد و در زمینه حجاب سریال دیگری نتوانست، چنین ظریف و غیرمستقیم تاثیرگذار باشد.

حجاب باورپذیر

در میان سریال‌های تلویزیونی کمتر اثری بوده که تحول و تغییر یکی از شخصیت‌هایش را چنان ظریف نشان دهد که تغییر پوشش و ظاهرش باورپذیر باشد. یکی از این آثار «تنهایی لیلا» به کارگردانی محمدحسین لطیفی است.

در این سریال شخصیت لیلا با بازی مینا ساداتی، با پوششی ظاهر می‌شود که ضمن محجبه بودن، چه وقتی تازه از فرنگ برگشته شخصیتی قابل باور است، چه زمانی که متحول می‌شود و تصمیم می‌گیرد چادر بر سر کند، اما لیلای این سریال مثل مریم در پناه تو قابل تعمیم به بخش قابل توجهی از دختران جوان کشورمان نیست و یک نمونه خاص و ویژه محسوب می‌شود. به همین دلیل ساده، پوشش لیلا و انتخاب چادر توسط او تاثیر ویژه‌ای بر مخاطبان نمی‌گذارد و به عبارتی در این زمینه الگوسازی صورت نمی‌گیرد. در حقیقت سریال تنهایی لیلا بیشتر از آن که در زمینه ترویج حجاب موفق باشد، در نمایش تصویر واقعی و باورپذیر از شخصیت‌های مثبت و منفی در قالب پوشش اسلامی موفق بوده و در این زمینه می‌توان به شخصیت کتایون با بازی اندیشه فولادوند اشاره کرد که از نمادهای کلیشه‌ای برای شخصیت‌های منفی در طراحی لباس او استفاده نشده است.

ام‌البنین دیوسالار

روزنامه جام‌جم