برای اقتصاد مقاومتی باید پروژه تعریف کنیم

به عقیده شما اولین گام برای اجرایی شدن سیاست‌های اقتصاد مقاومتی چیست؟

اگر بخواهیم اقتصاد کشورمان را با استفاده از اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی سامان دهیم، باید همه 24 بند سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را جدی بگیریم و اجرایی کنیم که گام اول، حمایت از تولید بویژه صنایع کوچک و متوسط است چون مجموعه سیاست‌های اقتصاد مقاومتی یعنی 24 بند آن کاملا با یکدیگر در ارتباط هستند و به صورت مجموعه‌ای یکدیگر را تکمیل می‌کنند.

مهم‌ترین تهدید سیاست‌های اقتصاد مقاومتی از نظر شما چیست؟

الزامات اقتصاد مقاومتی نتیجه 37 سال هزینه - فایده‌ای است که کشورمان برای رسیدن به این تجارب پرداخته است که برای عملیاتی شدنش باید در محیط همدلی و هماهنگ جلو برویم تا بازتاب آن در حوزه‌های دیگر مثل حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی هم دیده شود. به‌طور کلی امروز مساله اقتصاد، ذاتش به گونه‌ای شده که هر ایرانی که در ایران زندگی می‌کند و هر فرد معتقد به رشد و توسعه‌ کشور باید به موضوع اقتصاد مقاومتی توجه کند. اقتصاد مقاومتی، یک موضوع ملی است که نباید در معرض کشاکش‌های حزبی و گروهی قرار گیرد. به همین دلیل دوباره به همان معضل قبل گرفتار می‌شویم و راهی جز حل کردن اقتصاد نداریم. بین قوا و مردم و اتاق‌های بازرگانی باید یک میثاق ملی ایجاد شود.

حوزه اقتصادی، خط قرمز امروز ایران است و باید همانند زمان جنگ برای حفظ و حراست از آن مقابله کنیم. 30 سال اقتصادمان سیاست‌زده شد و نهادها، حزب‌ها و مسئولان نباید دوباره این شرایط را دامن بزنند و هیچ جریان حزبی یا هیچ گروه یا فرقه‌ای نباید باعث درگیر شدن مسائل اقتصادی و امور سیاسی شود چون در این آشفتگی دشمن فرصت نفوذ خواهد داشت.

به نظرتان، زیرساخت اجرایی کشور برای اقتصاد مقاومتی آمادگی دارد؟

واقعیت این است که آورده‌های ما برای یک تحول اقتصادی آماده است. به عنوان مثال، اکنون به تائید سازمان‌های بین‌المللی، ایران از لحاظ حوزه انسانی و منابع در منطقه بالاترین سطح و تخصص را به خود اختصاص داده است، اما می‌بینیم حدود پنج میلیون تحصیلکرده داریم که به کار گرفته نشده‌اند و این موضوع، معضل شماره یک دولت شناخته شده است. از سوی دیگر شهرک‌های صنعتی کشورمان مملو از دستگاه‌های آماده به کار و زیرساخت‌هایی است که اکنون به دلیل کارشکنی‌ یا سوءمدیریت‌ خاک می‌خورد. امروز ایران جزو کشورهایی است که کمترین بدهی خارجی را دارد و از همین امتیاز می‌توانیم به نفع اقتصاد استفاده کنیم، در حالی که می‌بینیم تمام ذخایر ارزی یا حتی همان پول‌های بلوکه شده که منابع قابل توجهی برای اقتصاد ایران هستند، صرف واردات می‌شوند.

به نظر شما اگر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی صرفا به صورت حرف یا بخشنامه در بخش مدیریتی دولت مطرح شود، چه اتفاقی در انتظار کشورمان است؟

دلیل اصلی تاکید رهبر معظم انقلاب در نوروز امسال همین خطر بوده است چون کیان کشور در خطر است، چون اگر مسائل اقتصادی سامان نگیرد با تهدیدهای جدی روبه‌رو می‌شویم و باید ببینیم علی‌رغم این‌که نقشه راه داریم، آورده داریم، ولی کار انجام نمی‌شود که پاسخ در بی‌توجهی به الزامات اجرای اقتصاد مقاومتی است.

بهترین راهکار اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی از نظر شما چیست؟

مسائل اقتصادی را نمی‌توان مثل ادبیات یا شعر اداره کرد و راه‌حل آن پروژه‌ای برخورد کردن است و باید مجری، هزینه‌ها و روش‌های زمان‌بندی شده‌ و بازرسی‌ها مشخص شود. بنابراین بحث اجرای سیاست‌ اقتصاد مقاومتی باید به عنوان 24 پروژه به هم مرتبط طراحی و براساس یک زمان‌بندی دقیق اجرایی شود تا بتوانیم در آینده نتایج مثبت آن را لمس و درک کنیم. پس مجری مشخص، ارزیاب مشخص و نظارت مستقل لازم داریم.

به نظر شما امروز کدام ارگان بیشترین مسئولیت را برای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بر عهده دارد؟

امروز توپ در زمین مجلس است چون اگر مجلس برنامه ششم را فقط روی کاغذ براساس سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تصویب کند، عواقب نگران‌کننده در انتظار اقتصاد ایران خواهد بود.

تاثیر اجرای اقتصاد مقاومتی در وضعیت صادرات و واردات کشور چیست؟

اقتصاد مقاومتی جهت‌گیری بسیار دقیقی در بحث صادرات و واردات داشته و به نکات بسیار ظریفی اشاره کرده است به صورتی که رهبر معظم انقلاب در این سیاست تاکید فرموده‌اند باید درون‌زای برون‌نگر باشیم، یعنی ضمن این‌که به تولیدات داخل توجه جدی می‌کنیم، باید برون‌نگر باشیم. به عبارتی، تولیدات باید به گونه‌ای باشد که در بازارهای خارجی و منطقه‌ای بتواند رقابت داشته باشد. پس تولیدات باید از نظر کیفیت، قیمت تمام‌شده و بسیاری موارد دیگر قابلیت دفاع داشته باشد. البته در خدمات بعد از فروش نیز باید رقابت داشته باشیم.

آیا وضع فعلی تجارت خارجی کشورمان را مطلوب می‌دانید؟ خصوصا آن که گفته شده سال گذشته تراز تجاری غیرنفتی ایران مثبت شده است.

براساس اطلاعات و آمارهای موجود، مجموع صادرات و واردات کشورمان 83 میلیارد دلار بوده که از این میزان، 42 میلیارد دلار صادرات و 41 میلیارد دلار واردات بوده است. سال 94 نسبت به سال 93 هم‌ وزن و هم ارزش صادرات کمتر شده است. علت مثبت شدن تراز تجاری بیشتر به خاطر کاهش واردات بوده است.

به عقیده شما سهم قاچاق در کاهش میزان واردات چه بوده؟

وقتی می‌گوییم صادرات کشورمان نسبت به واردات مثبت شده، بد نیست به این نکته هم توجه داشته باشیم که احیانا میزان واردات رسمی کالا کاهش داشته و برخی اقلام مورد نیاز به صورت قاچاق وارد شده است. این در حالی است که مسئولان گمرک اعلام کردند، حدود 20 میلیارد دلار قاچاق داریم. پس اگر آن را هم به جمع واردات کالا اضافه کنیم، مجموعا 60 میلیارد دلار واردات ما طی سال گذشته خواهد شد که در عمل بالاتر از میزان صادرات ایران یعنی 42 میلیارد دلار بوده است.

آیا در این اطلاعات نشانه‌هایی از خام‌فروشی داریم؟

با توجه به اسناد و مدارک موجود اگر به ترکیب واردات و صادرات توجه کنیم، می‌بینیم در محاسبات کالاهای صادراتی ما در ازای هر تن 460 دلار ارزآوری داشته، در حالی که واردات متوسط، قیمت آن حدود 1800 دلار است. بنابراین تفاوت معنادار موجود میان دو رقم بیانگر وجود مشکل در بحث تعادل صادرات و واردات یا همان خام‌فروشی است، به صورتی که عمدتا کالاهای صادراتی ایران خام و با ارزش افزوده پایین بوده است یا به زبان ساده‌تر مواد خام صادر کرده‌ایم و ارزش افزوده داخلی ما کمتر بوده است.

درباره واردات خودرو نظر شما چیست؟ آیا این روند، خلاف اقتصاد مقاومتی نیست؟

گزارش‌های موجود در گمرک بیانگر آن است که سال گذشته بیش از یک میلیارد و سیصد میلیون دلار خودرو وارد کرده‌ایم؛ آن هم در شرایطی که مستندات نشان می‌دهد حدود یک میلیون خودرو سالانه تولید می‌کنیم و ظرفیت سخت‌افزاری عمده و قابل توجهی را هم طی سالیان گذشته از خارج از ایران وارد کرده‌ایم، اما هنوز شرایط خوبی در حوزه خودرو نداریم و کیفیت تولید خودروها پایین است.

دلیل توجه خریداران کشورمان به خودروهای خارجی چیست؟

لازم است در این زمینه توجه داشته باشیم مخاطبان خودروهای خارجی بخش خاصی از جامعه هستند که خواسته‌هایشان را در تولیدات داخلی ندیده و برای رسیدن به تقاضای خود به دنبال محصولات خارجی رفته‌اند، اما عموم جامعه به علت سطح قیمت مجبورند خودروهای داخلی بخرند. البته اغلب محصولات موجود به هیچ عنوان با معیارهای استاندارد جهانی تطابق ندارند. به عنوان مثال یک پراید به دو برابر قیمت جهانی به مردم ایران فروخته می‌شود، حال چه انتظاری داریم که خریداران با وجود بدنامی خودروهای چینی گرایش به خرید آنها نداشته باشند؟ البته این پایان کار نیست چون همین خودروهای غیراستاندارد باعث شده مصرف سوخت کشورمان نیز بسیار بالاتر از استانداردهای تعیین‌شده قرار گیرد و هر ساله میلیاردها دلار ارز از کشورمان برای واردات بنزین خارج شود.

از بحث خودرو خارج شویم، به طور کلی علت افزایش قاچاق کالاهای مصرفی را در چه می‌دانید؟

همان طور که می‌دانیم و در اخبار دیده یا مطالعه کرده‌ایم، واحدهای لوازم خانگی امروز به قدری محصولاتشان در انبار مانده که دیگر ظرفیت انبار ندارند، ولی در بازارهای سنتی هر شهر که گذر می‌کنیم مملو از محصولات بی‌کیفیت چینی یا برندهای دیگر است. دلیل عمده این معضل، قاچاق اعلام شده است در حالی که کمتر کسی به موضوع کیفیت محصولات داخلی توجه کرده است و از آنجا که وضعیت محصولات ما قابل دفاع نیست، بنابراین قاچاق و واردات بیش از پیش شکل خواهد گرفت.

به عقیده شما وضع تعرفه می‌تواند مانعی برای واردات و قاچاق کالا باشد؟

خیر، تجربه بیش از سه دهه‌ای اقتصاد کشورمان نشان داده تعرفه، دستورالعمل یا هر روش دستوری دیگر کارساز نبوده و تنها راه، اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است چون به واسطه این سیاست‌ها تولیدات باید آن‌چنان با کیفیت باشد که در بازارهای بین‌المللی خریدار را به خود جلب کنند. اینجاست که خریداران ایرانی نیز ترجیح می‌دهند از محصول داخلی استفاده کنند و رقابت سالم شکل خواهد گرفت. بنابراین براساس سیاست‌های اقتصاد مقاومتی باید تولیدکنندگان ایرانی برای بازارهای جهانی تولید کنند، نه در فضای انحصاری، مخصوصا اگر امیدهای پساتحریم درست از آب درآید. بنابراین راه، بستن درها نیست.

به پساتحریم اشاره کردید، در این دوره و در راستای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی توصیه شما درباره مدیریت واردات چیست؟

سیاست‌های وارداتی ما باید مدیریت واردات باشد، نه قطع واردات. باید به صورتی واردات برای تولید و ایجاد ارزش افزوده انجام شود تا صادرات مناسبی را تجربه کنیم. پس به جای این‌که جنس ساخته‌شده وارد کنیم، بهتر است قطعات و مواد اولیه وارد کنیم و نسبت به تولید جنس باکیفیت ایرانی گام برداریم. این تعبیر اقتصاد مقاومتی از واردات است.

عماد عزتی