ایران بی رغبت به فریز نفتی

بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران نیز بارها براین صحبت تکیه و اظهار کرده است ابتدا باید به سقف تولید نفت روزانه حدود چهار میلیون بشکه بازگردیم و سپس در زمینه توقف تولید در همین سقف مذاکره خواهیم کرد.

هفته گذشته رکن‌الدین جوادی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در غیاب بیژن زنگنه با حضور در نمایشگاه صنعت نفت در نشست خبری خود به‌طور شفاف اعلام کرد ابتدا باید سقف تولید نفت ایران به آنچه برنامه‌ریزی‌شده بازگردد و سپس در مورد مشارکت در طرح فریز نفتی صحبت کنیم.

با این حال مسئولان شرکت ملی نفت ایران اعلام می‌کنند هرچه بازار نفت ایران کشش داشته باشد حاضرند صادرات نفت خود را افزایش دهند و این به معنای تولید بیشتر خواهد بود در همین رابطه برخی مسئولان ارشد شرکت ملی نفت ایران اعلام می‌کنند، اگرچه صادرات نفت ایران هم‌اکنون به 5/2میلیون بشکه رسیده است، اما این رقم می‌تواند در ماه‌های آتی افزایش یابد.‌ اعلام این نظر موجب شده تا گمانه‌زنی‌ها در خصوص عدم پیوستن ایران به این استراتژی کشورهای تولیدکننده نفت افزایش یابد.

موسسه مطالعاتی جودی در جدیدترین تحلیل خود آورده است ایران می‌گوید تقریبا آماده گفت‌وگو با دیگر اعضای اوپک درباره محدود کردن تولید نفت است، زیرا صادرات نفت این کشور به سطح قبل از تحریم‌ها رسیده است.

اما گفته‌ها و رفتارهای ایران این مساله را تائید نمی‌کند. بر اساس آمارهای موسسه جودی، ایران در سال 2011، یعنی پیش از تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا روزانه حدود دو میلیون بشکه نفت صادر کرد. به گفته زنگنه، در دوران تحریم‌ها، ایران نیمی از این میزان نفت را صادر می‌کرد. ایران در ماه آوریل روزانه 5/3 میلیون بشکه نفت تولید کرد در حالی که این رقم یک سال قبل حدود 8/2 میلیون بشکه بود.

تخفیف ایران برای افزایش فروش نفت خام

یکی از مواردی که این روزها موجب شده تا تحلیلگران نسبت به حضور ایران در توافق فریز نفتی بدگمان شوند ارائه تخفیف بر قیمت فروش نفت در ماه‌های آتی است به طوری که ایران در ادامه تلاش‌های خود برای کسب سهم بیشتر از بازار، قیمت رسمی نفت سنگین خود برای تحویل در ماه ژوئن در بازار آسیا را به پایین‌ترین رقم در برابر نفت عربستان و عراق از سال 2008-2007 رسانده است.

از ژانویه تاکنون این سومین بار است که ایران فرمول قیمتگذاری نفت خود را تغییر می‌دهد و نفت خود را برای جذب مشتریان بیشتر پس از لغو تحریم‌ها رقابتی‌تر می‌سازد.

به این ترتیب براساس آمارهای تجاری، قیمت نفت سنگین ایران در ماه ژوئن 30 سنت کمتر از نفت عرب مدیوم عربستان خواهد بود که بیشترین تفاوت قیمت بین این دو نوع نفت از سال 2007 به شمار می‌رود.

همچنین قیمت نفت سنگین ایران 20 سنت کمتر از نفت سبک بصره عراق خواهد بود که بیشترین شکاف بین این دو نوع نفت از سال 2012، یعنی سال تحریم صادرات نفت ایران به شمار می‌رود.

تهران معمولا در آغاز هر دوره سه‌ماهه پس از مذاکره با مشتریان، قیمت نفت خود را در بازار آسیا تعدیل می‌کند. اما تهران امسال حداقل بخشی از فرمول‌های قیمتگذاری نفت خود را در ماه‌های مارس، آوریل و ژوئن تغییر داده است.

این تغییرات به ایران کمک کرده تا به‌رغم دشواری‌های پیش روی مشتریان برای خرید نفت از ایران، میزان صادرات نفت خود در ماه مارس را نسبت به مدت مشابه سال گذشته 50 درصد افزایش دهد.

قیمت نفت سبک ایران برای ماه ژوئن، همچنان در سطح 25 سنت بالاتر از نفت عرب لایت یعنی 50 سنت بالاتر از متوسط عمان ـ دبی باقی مانده است.

این تصمیم از سوی مقامات ایرانی از یک‌سو و افزایش قیمت نفت عربستان از سوی دیگر نشان می‌دهد نباید به حضور ایران در توافق فریز نفتی دل بست.

افزایش قیمت نفت عربستان

تصمیم عربستان برای افزایش قابل توجه قیمت نفت خام خود در بازار آسیا هم قابل درک است و هم عجیب. این بیشترین افزایش قیمت در بیش از یک سال گذشته است. شرکت سعودی آرامکو، قیمت رسمی نفت خام سبک عرب خود برای بارگیری در ماه ژوئن را به 25 سنت بالاتر از شاخص نفتی عمان ـ دبی رساند که یک دلار و ده سنت بالاتر از قیمت محموله‌های تحویلی برای ماه می است.

این بیشترین افزایش یک ماهه از آوریل 2015 تاکنون بوده و قیمت رسمی نفت اصلی سبک عربستان را به بالاترین رقم از سپتامبر سال گذشته رسانده است.

این افزایش بیش از رقمی بوده که بازار انتظار داشته، اما از نظر این که سعودی‌ها چگونه قیمت رسمی نفت خام خود را ارزیابی می‌کنند، قابل درک به نظر می‌رسد. ماهیت بازار نفت عمان ـ دبی به گونه‌ای است که نفت برای تحویل در ماه‌های بعد، گران‌تر از نفت تحویل فوری است و به همین دلیل قیمت رسمی نفت برای تحویل در ماه‌های آینده بالاتر است.

افزایش شکاف قیمت نفت برنت نسبت به نفت دبی، دلیل دیگر افزایش قیمت نفت خام آمریکا در بازارهای آسیایی است که حدود 60 درصد صادرات نفت این کشور را به خود اختصاص می‌دهد.

تفاوت قیمت نفت برنت نسبت به شاخص نفتی خاورمیانه بیست و نهم آوریل یعنی تقریبا زمانی که عربستان در حال محاسبه قیمت نفت خود برای بارگیری در ماه ژوئن بود، به 3 دلار و 98 سنت رسید. این رقم در بیست و پنجم مارس به 2 دلار و 37 سنت رسید که پایین‌ترین رقم در سال 2016 بود. به‌طور کلی، هرچند افزایش قیمت رسمی نفت خام عربستان بالاتر از انتظارات بازار است، اما با توجه به سابقه شرکت آرامکو، اقدامی بی‌سابقه محسوب نمی‌شود.

ماه گذشته تلاش کشورهای تولیدکننده برای رسیدن به توافقی بر سر فریز تولید به دلیل اصرار عربستان بر لزوم مشارکت ایران ناکام ماند. سعودی‌ها با افزایش قیمت نفت خود در حال تشویق مشتریان آسیایی‌شان به رجوع به سایر مشتریان هستند.

آستانه تحمل قیمتی نفت ایران و عربستان

پیام نشست دوم دوحه، رویارویی عربستان با ایران در بازار نفت بود؛ تصمیمی که اگرچه به نتیجه نرسید، اما حیات اعضای اوپک را تحت تاثیر قرار خواهد داد. بنا بر تجربیات گذشته و همچنین داده‌های مشخصی که در این زمینه وجود دارد، ایران از کاهش بهای نفت، زیان چندانی نخواهد دید، چرا که در چهار سالی که ایران تحت محاصره تحریم‌های نفتی بوده، شرایط بمراتب سختی‌تری را پشت‌سر گذاشته است. در حالی که هزینه تولید نفت ایران در خشکی حدود 12 دلار هزینه دارد، یعنی تا فروش 12 دلار در هر بشکه فروش این محصول زیان‌آور نیست، اما برای عربستان اگرچه هر بشکه نفت حدود 10 دلار هزینه دارد، اما تمام درآمدهای بودجه‌ای این کشور به نفت وابسته است یعنی کاهش بهای نفت، این کشور را مجبور به استفاده از ذخایر ارزی می‌کند. عربستان گرچه می‌تواند به حیات خود با همین شرایط ادامه دهد، اما قطعا در مقابل فشار بسیاری از کشور‌ها ازجمله کشورهایی که از کاهش بهای نفت دچار تزلزل اقتصادی و سیاسی می‌شوند، نمی‌تواند سکوت کند.

از سوی دیگر، مهم‌ترین هم‌پیمانان عربستان سعودی کشورهای حوزه خلیج فارس هستند.

محمدحسین سیف‌الهی