انعکاس نیازهای روز جامعه در «برادر»

حالا به‌رغم همه انتقادهایی که به آثار افشار وارد می‌شود، او به یکی از کارگردان‌های محبوب تلویزیون بدل شده و بعد از ماه مبارک رمضان نیز تولید یک اثر جدید را آغاز می‌کند.

در این گفت‌وگو با او درباره سریال «برادر» گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

سریال برادر را تقریبا بلافاصله بعد از اتمام سریال کیمیا شروع کردید. چه جذابیت‌هایی در فیلمنامه این کار وجود داشت؟

سال‌ها پیش طرح ‌اولیه این قصه را خوانده بودم و برایم جذاب بود. در طول ساخت سریال کیمیا، فشار روحی و جسمی سنگینی را تحمل کرده بودم. دو سه سال درگیر بازسازی فضاهای سنگین انقلاب و دفاع مقدس بودم و برای همین دلم می‌خواست سریالی درباره مسائل اجتماعی روز جامعه بسازم.

دلتان نمی‌خواست کمی استراحت کنید؟

بهترین استراحت، انجام دادن کاری بود که مرا از فضای کیمیا دور کند.

منظورتان از سال‌ها پیش، دقیقا چند سال است؟

تقریبا ده سال پیش آرش قادری طرح فیلمنامه‌ای به نام «سلطان» را نوشته بود که مضمون اصلی همان چیزی است که در سریال برادر می‌بینیم. قرار بود آن فیلمنامه را بسازم و حتی بخشی از پیش تولید نیز انجام گرفت، اما فیلمنامه به دلایلی کنار گذاشته شد و با مدیریت مسعود صباح در گروه فیلم و سریال شبکه دو، این طرح با رویکرد جدید، فضا و پرداخت تازه‌تر دوباره نوشته شد.

پیش تولید سریال سلطان به انتخاب بازیگر هم رسید؟

بله و برخی از بازیگرانی که انتخاب کرده بودیم همین بازیگران سریال برادر هستند.

سریال «روز حسرت» را دیده‌اید؟

نه متاسفانه. مشغول کاری بودم و نشد که این سریال را تماشا کنم.

مشترکات زیادی بین برادر و روز حسرت وجود دارد؛ مضمون، شخصیت‌ها و حتی بازیگران مشترک.

شاید شباهت‌هایی بین این دو سریال وجود داشته باشد که از نظر من ایرادی ندارد، اما نکته اینجاست که قصه برادر کاملا به روز است؛ مساله و نیاز جامعه امروز ما را مطرح می‌کند. این سریال به معضل قاچاق برنج می‌پردازد و از این منظر به مسأله لقمه حلال و حرام توجه دارد، حمایت از تولیدکننده و واردکنندگان قانونی، تحکیم روابط خانواده، پشتگرمی‌های پدرانه و برادرانه را طرح می‌کند که نیاز امروز جامعه ماست. حتی اگر شباهتی بین این سریال و مجموعه دیگری وجود داشته باشد از نظر من عیب نیست،چون نکات منحصر به فرد زیادی در این قصه وجود دارد که برای مخاطب جذاب است.

بازخوردی از مخاطبان دریافت کرده‌اید؟

بله و خوشبختانه مخاطبان راضی هستند. موضوع برنج بخصوص این اواخر، خیلی حساسیت پیدا کرده است. 40 درصد از برنج مصرفی کشور توسط شالیکاران داخلی تهیه می‌شود و 60 درصد آن وارداتی است که اگر به شیوه درست و قانونی با نظارت‌های گمرکی و بهداشتی انجام شود خیلی هم خوب است، اما متاسفانه این طور نیست.

این سریال در پایان به یک نتیجه درست و روشن می‌رسد و پرده از راز قاچاق برنج برمی‌دارد؟

متاسفانه بخش قابل توجهی از کالاهای قاچاق از مبادی رسمی وارد کشور می‌شود. در سریال‌ هم بارها اشاره کرده‌ایم قاچاق با وانت و پراید وارد کشور نمی‌شود بلکه با کشتی و کانتینر به داخل کشور می‌آید و گفته‌ایم اگر می‌توانند دانه درشت‌ها را دستگیر کنند. ما به این موضوعات پرداخته‌ایم و در عین حال مراقب بودیم تلاش و زحمت کسانی را که دارند به صورت درست و قانونی برنج وارد می‌کنند زیر سوال نبریم. در واقع با حفظ احترام و حمایت از واردات صحیح و قانونی، قاچاق را تقبیح کرده‌ایم.

میان بازخوردهایی که از مخاطبان گرفته‌اید، لطیفه‌ها و شوخی‌ها را هم شنیده‌اید؟ اسم سریال برادر را گذاشته‌اند کیمیای 2؟

نه. نشنیده بودم. چرا خب!

به دلیل بازیگران مشترک؟!

این نگاه احساسی است نه تخصصی. خودتان می‌گویید شوخی و لطیفه! اما از نظر من این واکنش مخاطب دو معنی دارد؛ یکی به این معناست که سریال کیمیا در ذهن و قلب مردم راه یافته و ریشه عمیق دارد که مخاطب آن را فراموش نکرده است و این بسیار خوشحال کننده است. دوم این‌که من سعی کردم از بازیگران خوبی که در کیمیا حضور داشتند، دعوت کنم و تعدادی دیگر هم دعوت شده بودند که به دلیل مشغله کاری یا شخصی نتوانستند در سریال برادر کنار ما باشند. من ایرادی در این کار نمی‌بینم.

ما قصه‌گو هستیم و با کمک این بازیگران هر بار یک قصه‌ تعریف می‌کنیم؛ یک روز قصه کیمیا و یک روز هم قصه برادر.

البته معمولا با گروه ثابتی از بازیگران کار می‌کنید. دوست ندارید هم خودتان همکاری با بازیگران دیگر را تجربه کنید هم به آنها امکان همکاری با خودتان را بدهید؟

بله، معمولا با گروه ثابتی از بازیگران کار می‌کنم، اما تعداد این بازیگران کم نیست. برای دهمین بار است که با حسن پورشیرازی در سریال برادر همکاری می‌کنم. روش کار من این است وقتی با بازیگری کار می‌کنم که از کارش راضی هستم و روابط حرفه‌ای و صمیمانه‌ای با او برقرار می‌سازم، دیگر بسادگی این بازیگر را از دست نمی‌دهم و سعی می‌کنم در کارهای بعدی نیز با او همکاری داشته باشم.

تا جایی که من خبر دارم با حسین یاری قبلا همکاری نداشتید. انتخاب او بر چه اساسی بود؟

حسین یاری از دوستان عزیز من است که چند بار می‌خواستیم با هم کار کنیم ازجمله در سریال کیمیا، اما درگیر بازی در یک فیلم سینمایی بود و نشد تا این که بالاخره در سریال برادر قسمت شد در کنار هم باشیم و من هم خیلی راضی هستم.

در سریال برادر، شیوه‌های تازه‌ای در کارگردانی به کار گرفته‌اید؛ مثل دوربین روی دست و نمایش تصاویر به صورت زاویه‌دار یا حتی وارونه. چطور شد به سراغ این تجربه‌ها رفتید؟

انسان همیشه در حال یادگیری است و من هم ازجمله کسانی هستم که دلم می‌خواهد تجربه‌های جدید داشته باشم.

همین تجربه‌ها را سیروس مقدم در تعدادی از سریال‌هایش داشت و بعد به این نتیجه رسید که در مدیوم تلویزیون به نتیجه دلخواه نمی‌رسد.

من سعی کردم این تجربه‌های نو با محتوای اثر ارتباط داشته باشد و برای پیاده کردن این شیوه‌ها تحلیل داشتم. تحلیل من این بود که نگاه اقتصادی، سنتی و بازاری حاج کاظم در حال بی‌ثباتی، وارونگی و فروپاشی است؛ بنابراین هر وقت او با پسرش مواجه می‌شد، بخصوص در حجره با وارونه کردن تصویر، حس فروریزی را القا کردیم. این نگاه تحلیلی به چنین تجربه‌هایی منجر شد که در برخی موارد موفق بود و در موارد دیگر به اغراق منتهی شد. من در این باره از مخاطبان سریال بازخورد گرفته‌ام، ولی باید این تکنیک‌ها را که از نگاه من اساس و پایه منطقی و قابل قبولی داشت، تجربه می‌کردم.

بخشی از سریال شما ساختمان روزنامه جام‌جم را نمایش می‌دهد. بازسازی این فضا چطور انجام شد؟

ما نمی‌توانستیم مزاحم کارکنان روزنامه جام‌جم بشویم و در ساختمان روزنامه فیلمبرداری کنیم. کار ما پردردسر و پرزحمت است؛ ولی سعی کردیم فضایی ایجاد کنیم که مخاطب بپذیرد و آن را باور کند. البته ما همیشه اشاره کرده‌ایم این فضا بخشی از روزنامه جام‌جم است که در آن روی موضوعات خاص کار می‌کنند. طراحی صحنه ما براساس مشاهدات عینی البته در مقیاس کوچک‌تر انجام شده و من فکر نمی‌کنم بجز دوستان ما در روزنامه جام‌جم کسی متوجه این موضوع بشود.

بعد از سریال برادر چه برنامه‌ای دارید؟

برای چند سریال و یک فیلم سینمایی دیگر وارد مذاکره شده‌ام که در نهایت بعد از ماه رمضان درباره یکی از آنها تصمیم خواهم گرفت.

چگونه است که در شرایط کاهش تولید تلویزیون و بیکاری برخی کارگردان‌ها، شما پشت‌سر هم سریال می‌سازید؟

لطف خداوند است.

رابطه‌ای یا مناسباتی میان شما و مدیران تلویزیون وجود ندارد؟

نه! چه رابطه‌ای؟ تعداد زیادی کارگردان در کشورمان هستند و به بیشتر آنها فرصت داده شده با تلویزیون همکاری کنند. برخی به هر دلیل نتوانستند به همکاری با تلویزیون ادامه دهند و برخی دیگر توانستند و من جزو دسته دوم هستم.

آذر مهاجر

رادیو و تلویزیون