و اینک طلوع 2 ماه در پنجم شهریور!

در آن شب کم‌نظیر، مریخ بیش از هر زمان دیگری به زمین نزدیک شده بود. البته این فاصله نزدیک به این معنی نبود که مریخ به اندازه ماه یا حتی بزرگ‌تر از اندازه همیشگی دیده می‌شود. فاصله متوسط مریخ از زمین 225 میلیون کیلومتر است و در نزدیک‌ترین حالت به فاصله 7/55 میلیون کیلومتری زمین می‌رسد. در این حالت سیاره مریخ فقط کمی روشن‌تر از قبل در آسمان دیده میشود و اگر با تلسکوپ به آن نگاه کنیم عوارض سطحی بیشتری از سیاره دیده می شود. آن زمان روزنامه‌نگاران در جراید نوشتند: امسال مریخ به قدری به زمین نزدیک شده است که از پشت تلسکوپ به بزرگی گودال‌های سطح ماه دیده می‌شود.

اما از سال بعد، هر سال با نزدیک شدن به پنجم شهریور مروجان شایعات در فضای مجازی ادعا کردند مریخ در پنجم شهریور آن‌قدر به زمین نزدیک می‌شود که به بزرگی و روشنی ماه در آسمان دیده می‌شود و به این ترتیب در این شب قرار است دو ماه در آسمان ظاهر شود!

شایعه دیده شدن دو ماه در آسمان بیش از 13 سال به قوت خود باقی ماند و هر سال پنجم شهریور افرادی که شوق دیدن ماه دیگری در آسمان داشتند این خبر را پخش می‌کردند و به دنبال دو ماه در آسمان شب بودند. البته این علاقه مندان هر سال دیدند این اتفاق نیفتاد، اما برخی از آنها سال بعد در حالی که ماجرای پارسال را احتمالا فراموش کرده بودند باز هم به انتظار دیدن این پدیده دروغین، پنجم شهریور سر به هوا شدند. در بخش دیگری از این شایعه نادرست گفته می‌شود این اتفاق هر 1200 سال یکبار رخ می‌دهد و نباید فرصت دیدن مریخ را از دست داد. با گسترش شبکه‌های اجتماعی این شایعه هم رونق بیشتری گرفت و هر سال با جزئیات بیشتری پخش می‌شد.

فاصله سیارات از یکدیگر به قدری زیاد است که هیچ کدام مثل ماه در آسمان دیده نخواهند شد. با وجود فاصله بسیار نزدیک مریخ به زمین، هنوز فاصله 7/55 میلیون کیلومتری در نزدیک‌ترین حالت قابل مقایسه با فاصله 384 هزار کیلومتری ماه تا زمین نیست. مریخ هیچ گاه آن‌قدر به زمین نزدیک نمی‌شود که به اندازه ماه بزرگ دیده شود و در نزدیک‌ترین حالت ـ همان طور که مروجان علم در سال 82 نیز می‌گفتند ـ به اندازه یکی از دهانه‌های برخوردی سطح ماه دیده می‌شود.

اتفاقی که هنگام نزدیک شدن مریخ به زمین می‌افتد، قرار گرفتن در قسمتی از مدار است که نسبت به دیگر موقعیت‌ها به زمین کمی نزدیک‌تر است. به این اتفاق، مقابله مریخ گفته می‌شود. مریخ هر دو سال و دو ماه یکبار در حالت مقابله، یعنی نزدیک‌ترین حالت به زمین قرار می‌گیرد، اما فاصله مریخ و زمین در مقابله‌ها یکسان نیست و به همین دلیل مدت بیشتری طول می‌کشد تا این دو سیاره در مقابله‌ای مطلوب و فاصله بسیار نزدیک نسبت به یکدیگر قرار گیرند. این مدت طولانی هم 1200 سال یکبار نیست و تقریبا هر صد و اندی سال یکبار رخ می‌دهد.

این فاصله زمانی طولانی در مقابل عمر کوتاه انسان، اتفاق خوبی بود که منجمان از فرصت سال 82 استفاده و مریخ را برای یک بار در عمر خود نزدیک‌تر از همیشه رصد کردند. مقابله مریخ اردیبهشت امسال نیز روی داد و منجمان توانستند مریخ را در فاصله‌ای نزدیک (البته نه به نزدیکی سال 82) با تلسکوپ رصد و از آن عکسبرداری کنند.

شایعه غیرعلمی پدیدار شدن دو ماه در آسمان در پنجم شهریور از قدیمی‌ترین و پرقوت‌ترین شایعات در فضای مجازی در سال‌های اخیر بوده است. منجمان سال‌ها علت غیرممکن بودن به وجود آمدن چنین پدیده‌ای در آسمان شب را توضیح دادند و از طریق رسانه‌های مختلف تا جای ممکن به تکذیب این شایعه پرداختند.

بی‌اغراق می‌توان گفت سال گذشته و بعد از گذشت 12 سال از واقعه اصلی و واقعی، سال اوج فراگیری این شایعه بود، اما با اطلاع‌رسانی صحیح و تکرار نادرستی این خبر در رسانه‌ها، امسال کمتر از هر زمان دیگر شاهد دست به دست شدن شایعه وجود دو ماه در آسمان در فضای مجازی بوده‌ایم. موضوعی که نشان می‌دهد به مدد رسانه‌ها و با آگاهی‌رسانی به مردم در خود شبکه‌های اجتماعی می‌توان جامعه را نسبت به باورپذیری شایعات غیرعلمی واکسینه کرد.

سپیده شعرباف