بی‌برنامگی، عامل افزایش برنج قاچاق

• با توجه به وضعیت تولید و مصرف برنج در کشور، آیا واقعاً به واردات نیاز داریم؟

بله. براساس آمار،ایران سالانه حدود یک میلیون و 700 هزار تن برنج تولید می‌کند ـ که امیدوارم این عدد صحیح باشد ـ بنابراین بقیه نیاز کشورمان باید از طریق واردات تأمین شود و مسئولان و سیاستگذاران لازم است به این نکته باور داشته باشند که غیر از واردات، راهکار دیگری نیست. اما مشکل اصلی این است که برخی با ارائه آمار و ارقام غیراصولی این حقیقت را نادیده گرفته و باعث انحراف در سیاستگذاری‌های مربوط می‌شوند.

• حجم واردات و قاچاق برنج سالانه چقدر است؟

میزان واردات کشورمان سالانه 4/1 تا 5/1 میلیون تن است و همان‌طور که می‌دانید، بخشی از این میزان هم به‌صورت قاچاق وارد ایران می‌شود، در حالی که اگر تعرفه‌ها منطقی باشد و آمارهای دقیق داشته باشیم، قاچاق برنج کاهش خواهد داشت. ماهانه تقریباً 120 تا 130 هزار تن نیازمند واردات برنج هستیم که بر اساس آمار موجود در انجمن در سه‌ماهه ابتدایی سال جاری، 230 هزار تن برنج به صورت رسمی وارد شده است و در ماه چهارم چون چند ماه ممنوعیت واردات داریم، یکجا 330 هزار تن برنج وارد شد. خوب حالا سؤال اینجاست که بقیه نیاز چگونه تأمین‌شده است؟ اینجاست که دوباره به موضوع نگران‌کننده قاچاق خواهیم رسید، یعنی تقریباً 80 هزار تن برنج قانونی وارد شده و بقیه نیاز ماهانه به صورت غیرقانونی وارد شده است.

• مشکل اصلی به نظر شما کجاست؟

مسئولان چون برای واردات برنامه منسجمی ندارند و تعرفه‌ها نیز همواره دستاویزی برای از بین بردن اصل مساله بوده، همواره شاهد قاچاق هستیم. در حالی که اگر برنامه‌ای منسجم و هدفمند داشته باشیم، می‌توانیم در پایان برنامه بررسی کنیم که کجا بوده‌ایم و به کجا رسیده‌ایم و چه بخش‌هایی باید تقویت شود تا قاچاق از بین برود. به همین دلیل باید بگویم ریشه قاچاق مربوط به قاچاقچیان نیست بلکه در نبود برنامه‌ریزی دقیق است.

• راهکار اصلی مقابله با واردات غیرقانونی برنج چیست؟

دو سال است که به مسئولان می‌گوییم ارز برنج را قطع کنید تا بتوانیم قاچاق را کنترل کنیم اما پاسخ این است که امنیت غذایی و تبعات آن برای جامعه سنگین است. در حالی که هیچ تبعاتی نخواهیم داشت جز کاهش 70 درصدی قاچاق. به اعتقاد انجمن، بهترین کار برای کنترل قاچاق، حذف ارز دولتی برای واردات برنج است بدون این‌که جنجال خبری ایجاد کنیم و پس از آن تعرفه 40 درصد را به 20 درصد کاهش دهیم. این رویه نه باعث افزایش قیمت و نه باعث بروز مشکل در تأمین نیازهای بازار می‌شود. به‌عنوان مثال وقتی ارز واردات گوشت قطع شد، مگر بازار مشکل پیداکرد؟

• در برخی اخبار آمده استان‌های مرزی بخصوص استان‌های ساحلی واردات برنج جداگانه از سیستم دارند، نظر شما چیست؟

استان‌های مرزی مجزا از سیستم، وارداتی ندارند بلکه قانون واردات ملوانی یا همان به‌اصطلاح ته لنجی است که امروز دردسرساز شده است. به این صورت که براساس قانون هر ملوان می‌تواند حجم بسیار محدودی از اقلامی مشخص را برای رفع نیاز خود و خانواده وارد کند اما در استان‌های ساحلی این قانون دستاویزی شده است برای سوءاستفاده‌های کلان مثلاً فرمانداران یا استانداران که با استفاده از همین قانون بعضاً اجازه واردات 70 تا 80 تن برنج با هر لنج را می‌دهند. این رویه مشکل‌ساز شده و می‌بینیم میزان واردات برنج در برخی استان‌ها چندین برابر از حد انتظار بوده است.

• آیا شرکت بازرگانی دولتی در برهم زدن تعادل بازار برنج وارداتی نقش‌آفرینی می‌کند؟

یکی از مشکلات مربوط به واردات برنج به عملکرد شرکت بازرگانی دولت مربوط است. چون این شرکت به عنوان تأمین نیازهای استراتژیک کشورمان بدون هرگونه تعرفه و مالیات به واردات برنج اقدام می‌کند که این کالا دارای اختلاف قیمت بسیار بالایی با آنچه واردکنندگان بخش خصوصی وارد می‌کنند، یعنی حداقل کیلویی 1700 تومان است. اما پس از مدتی و برای جلوگیری از فساد یا هر دلیل دیگر این کالای ارزان‌قیمت را که هیچ واردکننده‌ای توان رقابت با آن را ندارد، می‌فروشد که همین مساله عاملی در برهم خوردن توازن بازار می‌شود و سرانجام این اختلاف قیمت به قاچاق منجر خواهد شد.

• آیا راهکاری برای مقابله با ورود برنج ته لنجی یا واردات بی‌رویه تعاونی‌ها ارائه کرده‌اید؟

انجمن با واردات قانونی ته لنجی مشکلی ندارد و نداشته ولی برای کاهش سوءاستفاده از این امتیاز کافی است این‌گونه برنج‌ها بدون کد رهگیری و برچسب سلامت وارد شوند، چون از اساس فلسفه ورود این کالا برای مصرف خانواده ملوانان بوده است. بنابراین کافی است وزارت بهداشت هنگام ورود فقط بهداشت کالا را تائید کند اما بدون هرگونه نشان یا بارکد. همین راهکار به کاهش قابل توجه قاچاق منجر خواهد شد. چون فروش برنج بدون این دو مشخصه کلاً ممنوع و تخلف است. البته این رویه برای برنج وارداتی از طریق تعاونی‌ها نیز قابل اجراست،چون وقتی روی بسته‌بندی نوشته شود «غیرقابل فروش» دیگر جایی برای تخلف نخواهد ماند، چون تعاونی‌ها اعلام کرده‌اند «این برنج برای مصرف اعضا وارد شده است». این در حالی است که می‌بینیم امروز تخلفی با این رویه نیز صورت می‌پذیرد که مجوزهای واردات خریدوفروش می‌شود.

• با توجه به افزایش برخورد با کالاهای قاچاق، درباره برنج‌های وارداتی غیرقانونی شاهد کاهش بوده‌ایم؟

خوشبختانه با توجه به برخوردهای اخیر نسبت به قاچاق، این روند نسبت به گذشته کاهش داشته به صورتی که قبلاً برآورد می‌کردیم ماهانه 40 تا 50 هزار تن قاچاق واردات می‌شده اما اکنون این روند واقعاً کاهش یافته ولی هنوز هم تا قطع کامل آن فاصله داریم و باید در این زمینه تلاش کنیم.

• برخی معتقدند برنج‌های هندی ماشینی تولید می‌شود. نظر شما چیست؟

چنین پیش فرضی اشتباه است و هیچ نیتی در آن نیست مگر کمرنگ کردن مشکل اصلی. سال 1392 هیاتی از مجلس و معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت به برای کنترل روند تولید و واردات برنج به هندوستان سفر کردند.

این هیات با بررسی تمام جوانب کار از مزرعه تا سفر مردم تائید کرد که همه‌چیز بر اساس اصول استاندارد بوده و اصلاً خبری از تجهیزات ماشینی در تولید برنج نیست. مشخصه این است که اگر برنج با ماشین تولید می‌شد به‌ محض ریختن آب‌گرم روی آن از هم می‌پاشید و تبدیل به شیر برنج می‌شد.

عماد عزتی