نوحه‌خوانی چگونه آسیب دید

در سال‌های 57 و 58 درمی‌یابیم نوحه‌گری ایران در این سال‌ها فرم نغمه‌های شعارگونه انقلابی پیدا می‌کند؛ یعنی فرم‌های جامعه در نوحه‌خوانی وارد می‌شود، اما از 59 که جنگ شروع و دفاع مقدس شروع می‌شود نوحه‌ها تا سال 1368 به سمت حماسی - مذهبی می‌رود و قالب و درونمایه آن حماسی و مذهبی می‌شود که کار چند جوان مثل آهنگران، فخری و کویتی‌پور است. آنها حرکتی انجام می‌دهند که نوحه را از مذهبی دینی صرف به حماسی رزمی مذهبی می‌برند؛ ولی بعد از آن می‌بینیم تا سال 1375 شکل و شیوه متن‌های نوحه‌گری به سمت نوعی نوستالژی واقعه جنگ و اعتراض به وضعیتی که در جامعه پیش می‌آید، می‌رود. پس از این متاسفانه حرکتی صورت می‌گیرد و از موسیقی الکترونیکی برای این نوع موسیقی استفاده می‌شود. متاسفانه از سال 1375 شکل و شمایل نوحه‌گری توسط عده ای به سمت شیوه‌های سطح پایین رفت و این نوع نوحه‌ها آن سخاوت، فخر و احترامی را که باور جامعه نسبت به شخصیت‌های دینی ـ مذهبی دارد را از بین و به سطح نازلی می‌برد که تلاش می‌کند ارتباط بهتری برقرار کند؛ در حالی که این ارتباط برقرار کردن صدمه به شخصیت‌های واقعه عاشورا می‌زند و واژه‌ها در خور شان ائمه نیست. در همین دوره یک اتفاق بدتر هم می‌افتد و ناآگاهانه می‌روند به سوی برداشت از موسیقی فرنگی و روی آنها نوحه‌گری می‌کنند. حتی اتفاقاتی افتاد که وحشتناک بود و یک عده در شهرستان‌ها ناآگاه‌تر از مرکزنشینان عمل کردند. رفتند به سمت ملودی ترانه‌های کوچه بازاری و سبک و شیوه نوحه‌گری را به طور کلی تا 1385 به هم ریختند، به گونه‌ای که صدمه شدیدی زده شد که تا سال‌ها درست نمی‌شود. در این دوره‌ها منظورم همه نوحه‌گران نبود، اما عده‌ای بودند که به خاطر سبک کارشان در جامعه بیشتر موردپسند واقع شدند.

در دهه مابین 70 تا 80 در آن دوره وقتی آسیب‌زدن‌ها به نوحه‌گری جدی شد، حوزه هنری حرکتی را آغاز کرد. آقای رفیعا آغازکننده این حرکت بود و همایش جدی درباره ستایشگری برگزار کرد و دو سه کتاب در این باره منتشر شد. همایش پیر غلامان حسینی، حرکت‌اش از همین جا آغاز شد، اما هنوز آسیبی که به نوحه‌گری زده شده به علل مختلف جریان دارد، بخصوص که هنوز فاصله حماسه سوگ و ترانه حماسه و سوگ ساختن را هیچ ارگان و دستگاه فرهنگی مشخص نکرده است.

هوشنگ جاوید

پژوهشگر موسیقی