برندسازی بنزین؛ خوب یا بد؟

برخی کارشناس بر این اعتقادند که با اجرایی شدن طرح برندسازی بنزین بساط تقلب‌هایی از این نوع جمع‌آوری خواهد شد و جایگاه‌هایی که خدمات بیشتر و بنزین باکیفیت‌تر به مردم بدهند امکان دریافت پول بیشتر را دارند و جایگاه‌هایی که فاقد این قبیل خدمات هستند، موظف به دریافت هزینه کمتر از مردم خواهند بود. سال گذشته بود که طرحی مبنی بر برندسازی بنزین از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به وزیر نفت ارائه شد. این طرح که حمایت‌های اولیه وزیر نفت را داشت، در گام بعدی نظر مثبت این مقام مسئول را از آن خود کرد تا معلوم شود برندسازی بنزین اتفاقی مهم در صنعت عرضه سوخت ایران است. وزیر نفت ایران اردیبهشت سال جاری بود که ضوابط اعطای برند سوخت جایگاه‌های سوختگیری را اعلام کرد. وی تاکید کرد: هدف از ایجاد برند ارائه خدمات بهتر و مطلوب‌تر در حوزه عرضه فرآورده‌های نفتی به مردم، حمایت از بخش خصوصی و ایجاد فضای رقابتی در کشور است.

زنگنه اعلام کرد: امیدواریم شرکت‌هایی که شرایط لازم را طبق ضوابط اعلامی دارند، مراجعه کنند و درخواست برند شدن بدهند تا پس از این شاهد احداث جایگاه‌های تحت پوشش برند و بهبود عرضه سوخت در سراسر کشور باشیم. وی به تشریح جزئیات طرح تقسیم‌بندی جایگاه‌های عرضه‌ کننده بنزین به «سه» کلاس یا طبقه پرداخت و گفت: در طبقه «یک» این تقسیم‌بندی، قیمت سوخت به صورت عادی یا هر قیمتی که دولت تعیین می‌کند، عرضه خواهد شد.

این عضو کابینه دولت یازدهم ادامه داد: دو طبقه دیگر برحسب خدمات بیشتری که به مصرف‌کنندگان ارائه می‌دهند اجازه خواهند داشت قیمت بیشتری را از مصرف‌کنندگان دریافت کنند.

این طرح در ایران قابل اجرا نیست

هرچند صداهای مخالفی در این زمینه نیز به گوش می‌رسد و برخی دست‌اندرکاران نظام توزیع در ایران معتقدند این طرح با شرایط کنونی ایران، قابلیت اجرایی ندارد، اما موافقان نیز معتقدند اجرای این طرح البته می‌تواند زمینه حفظ حقوق مشتریان سوخت در کشور را برآورده سازد. در حالی که روزانه میلیون‌ها لیتر بنزین در ایران فروخته می‌شود، اما در عمل شاهدیم مصرف‌کننده ایرانی صدای رسایی ندارد و انتقاداتش در این زمینه به جایی نمی‌رسد. تخریب خودروها در اثر استفاده از سوخت غیر استاندارد و اختلاط سوخت با آب یا فروش هوا به جای بنزین، همگی سبب شده است مصرف‌کننده ایرانی حتی در صورت نارضایتی نیز صدای رسایی نداشته باشد؛ این در حالی است که اگر جایگاه‌ها صاحب برند خاصی شوند، در صورت عدم ارائه خدمات لازم و کافی به مشتریان، با مشکلاتی روبه رو خواهند شد، چراکه حقوق مصرف‌کنندگان در این شکل، مورد ملاحظه و رعایت قرار خواهد گرفت.

این اما تمام ماجرا نیست. جایگاه‌های سوختگیری که سال هاست از کمبود درآمدهایشان می‌نالند و در کش و قوس طرح‌های متعددی برای افزایش درآمد و اقتصادی کردن محیط کسبشان هستند، با اجرای کامل این طرح امکانی جدی را برای بهبود وضعیت اقتصادی شان خواهند داشت. آنها می‌توانند با ارائه خدمات مکانیکی، سرویس خودرو و سایر خدمات جانبی در این عرصه موقعیت خود را بهبود بخشند و درآمدهایشان را افزون کنند.

در این حالت یک جایگاه سوختگیری به مکانی اقتصادی و سودآور تبدیل خواهد شد و می‌توان انتظار داشت زیر سایه این اقتصادی شدن، تقاضا برای فعالیت در این عرصه افزایش یابد؛ بخصوص در شهری چون تهران که با کمبود آشکار جایگاه سوختگیری روبه روست و برخی طرح‌ها بر راه‌اندازی جایگاه‌های تک پمپ که در برخی موارد به جایگاه‌های زیر پله‌ای نیز مشهور شده‌اند، امکان اجرا شدن خواهند داشت.

طرح برندسازی موفق نخواهد بود

بیژن حاج‌محمدرضا، رئیس انجمن جایگاهداران سوخت کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ما در این باره گفت: وقتی فرآورده‌ای با کیفیت مشخص در جایگاه‌های سوخت عرضه می‌شود دیگر نیازی نیست برندسازی صورت بگیرد، ضمن این که اکنون در بدنه دولت هنوز مفهوم برندسازی تعریف نشده است و نمی‌توانیم پاسخ روشنی از آنها دریافت کنیم.

وی افزود: بنزین با کیفیت‌های یورو2 و یورو 4 در جایگاه‌های سوخت عرضه می‌شود و به نظر می‌رسد طرح برندسازی خیلی موفق نخواهد بود به این دلیل که چه محصولی غیر از بنزین قرار است در جایگاه‌های سوخت به دست مردم برسد.

حاج محمدرضا تاکید کرد: جایگاه‌های سوخت کشور آخرین مجاری عرضه بنزین در کشور هستند و اکنون دارای رتبه‌بندی بوده و براساس سوختی که به فروش می‌رسانند کارمزد می‌گیرند، اما در صورت برندسازی کارمزد را به صاحب برند پرداخت می‌کنند و مشخص نیست حقوق جایگاهدار و حتی مصرف‌کننده کجاست.

رئیس انجمن جایگاهداران سوخت کشور اضافه کرد: براساس ضوابط تعیین‌شده در شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی هر شرکت صاحب برند می‌تواند بین 20 تا صد جایگاه را در اختیار بگیرد و در این صورت قرارداد جایگاهداران با شرکت ملی پخش و شرکت ملی نفت باطل شده و به صاحب برند منتقل می‌شود. در این صورت هر ماه کارمزد جایگاه‌داران نیز به صاحب برند پرداخت خواهد شد که پرداخت آن به جایگاه‌های سوخت در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. وی همچنین با تأکید بر این که هم‌اکنون چشم‌انداز و اجرای طرح برندینگ در بین جایگاهداران سوخت سراسر کشور با ابهامات متعددی روبه‌روست، خاطرنشان کرد: تاکنون شش شرکت صاحب صلاحیت برای اجرای طرح برندینگ ثبت‌نام کرده‌اند و تعدادی از شرکت‌های خارجی هم آماده مشارکت با شرکت‌های
صاحب برند شده‌اند.

حاج محمدرضا اضافه کرد: حقوق مصرف کننده در صورت برندسازی با ابهام روبه روست و در شرایط فعلی که فرآورده از مبدا به مقصد می‌رسد اتهاماتی مانند هوافروشی، اختلاط آب با بنزین و مواردی از این قبیل زده می‌شود در حالی که بخش‌های کنترلی همه بخش‌ها را زیر نظر دارند، اما در صورت برندسازی همه این ساز و کار برچیده خواهد شد.

محمدحسین علی‌اکبری