تولید یا پرکردن برنامه؟!

تهیه‌کنندگان و تولیدکنندگان برنامه‌های تلویزیونی، علاوه بر ضرورت دانش وسیع، باید بدانند که کار آنان در حیطه علوم انسانی قرار می‌گیرد. آنقدر تولید برنامه‌های تلویزیونی به پژوهش و مشاوره نیاز دارد که قلم در این چند سطر قاصر است. وگرنه هر کسی با کمی استعداد و سواد می‌تواند برنامه پرکند. برنامه پرکردن با برنامه تولید کردن فرق می‌کند! وگرنه هر شخصی با دانشی اندک می‌تواند تهیه‌کننده باشد. تهیه‌کننده یعنی هسته مرکزی و سایه‌ای از مدیر شبکه. مبانی گسترده زیباشناختی در قاب تلویزیون شامل تصویر و صدا در چندین و چند کتاب مفصل هم نمی‌گنجد. نظام کارمندی باید جای خود را به نظام هنری و مدیریت هنری بسپارد. امروز ما از نظر تعداد کارمند، ساختمان و تجهیزات در جهان، مقام اول را داریم.

در ایتالیا یکی از شبکه‌های موفق تلویزیونی فقط با 16 نفر برنامه‌های شبانه‌روزی خود را برای جهان تدارک می‌بیند، زیرا تولید آثار خود را با قرارداد، مدیریت می‌کند، با بیرون قرارداد می‌بندد یا از بیرون، آثار خود را خریداری می‌کند. در شبکه‌های بسیار مشهور هرگز تعداد کارکنان برای زبان‌های گوناگون به تعداد و کثرت نفرات ما نیست! در دوره اول دبیرستان، دبیران ریاضی در درس «تناسب ببندیم» می‌گفتند یک ساختمان مثلا چهار طبقه با هشت نفر کارگر در مدت پنج سال ساخته می‌شود، حال اگر بخواهیم همین ساختمان را در مدت یک‌ سال بسازیم، به چند نفر کارگر نیاز داریم؟ شاگردان تناسب می‌بستند و به یک عدد می‌رسیدند. شما این داستان را در کلاس‌های ریاضی، خوب به یاد می‌آورید... حال اگر در همین ریاضیات، از شاگردان کلاس بخواهند که تعداد کارگران را برای ساخت همان ساختمان در مدت یک روز جمع کنند، نتیجه چه می‌شد؟ با فرمول‌های تناسب در ریاضی، به جواب دقیق می‌رسیم، اما در عمل هرگز جواب نمی‌دهد!... زیرا واضح است که این تعداد کارگر در یک شهر جا نمی‌گیرند! چه برسد به این‌که ساختمانی هم ساخته شود! به این پدیده «خطای نسبیت» می‌گویند.

قاب تصویر تلویزیون (بدون بررسی ویژگی انسان‌هایی که به هنگام ضبط یا پخش در قاب تصویر حضور پیدا می‌کنند) از نظر نورپردازی، زاویه دوربین، برش نماها، حرکت دوربین، صحنه‌آرایی و... باید به اصول و مبانی زیباشناختی، متناسب با مخاطب‌شناسی (مخاطب خاص و مخاطب عام) با دقت طراحی شود و فکر شده باشد. جهان ما بدون نور معنا ندارد و با نورپردازی (در درس اول) می‌توان شخصیت آدم‌ها را مرموز، شیطان‌صفت، آسمانی، پیر، جوان و... نشان داد. من گاهی دیده‌ام که در برنامه‌های استودیویی نمی‌دانند که نور‌های تند و تلطیف نشده تا چه اندازه به چهره اشخاص لطمه می‌زند. یادمان نرود که امروزه در بیشتر این برنامه‌ها، حتی در ساعت خبر از نورهای بدون سایه استفاده می‌کنند.

دکتر اکبر عالمی

دانشیار رشته سینما و تلویزیون