فرود ناموفق در سیاره سرخ

همزمان با آن، شیاپارلی هم آماده ورود به جو مریخ بود. ظاهرا همه چیز تا لحظه ورود مریخ‌نشین به لایه‌های فوقانی جو، درست کار می‌کرد. سناریوی فرود سطح‌نشین به این شکل بود که در ارتفاع 120 کیلومتری از سطح مریخ، سپر حرارتی شیاپارلی جو مریخ را لمس می‌کرد. سرعت فضاپیما در این زمان به 21 هزار کیلومتر بر ساعت می‌رسید. در این زمان، سپر حرارتی فشار و دمای بالایی را تجربه می‌کرد. بعد از آن مریخ‌نشین کمتر از شش دقیقه فرصت داشت تا سرعت خود را به حداقل برساند و آرام روی مریخ فرود بیاید.

قرار بود، بعد از ورود به جو و در ارتفاع 7 کیلومتری، چتر نجات شیاپارلی باز شود تا سرعت فضاپیما کاهش یابد. بازشدن چتر در زمانی زودتر به پارگی آن منجر می‌شد و اگر دیرتر باز می‌شد، نمی‌توانست به اندازه کافی سرعت فرود را کاهش دهد. حدود یک ثانیه پیش از فرود، چهار موتور کاهنده سرعت فعال می‌شد و سرانجام سطح‌نشین با سرعت فقط 10 کیلومتر بر ساعت به آرامی روی مریخ فرود می‌‌آمد.

تمام این مراحل کاملا خودکار انجام می‌شد، زیرا رفت و برگشت هر فرمان رادیویی بین زمین و مریخ حدود 28 دقیقه طول می‌کشد، در حالی که کل مراحل فرود فقط شش دقیقه طول می‌کشد. در این زمان هیچ‌گونه ارتباط رادیویی بین مرکز فرماندهی ماموریت در زمین و مریخ‌نشین وجود نداشت.

به همین علت پس از فرود کامل و بازشدن آنتن مخابراتی و فعال‌شدن سایر سامانه‌های مریخ‌نشین، تازه امکان برقراری ارتباط، آن هم به صورت غیرمستقیم بین زمین و شیاپارلی فراهم می‌شد، زیرا این سطح‌نشین اطلاعات خود را به کمک امواج رادیویی به مدارگرد اگزومارس می‌فرستاد و سپس این مدارگرد موج دریافتی را تقویت و بلافاصله به زمین مخابره می‌کرد.

سکوت مرگبار

همه چیز خوب پیش رفت تا این که مهندسان در لحظه مقرر هیچ پیام و داده‌ای از شیاپارلی دریافت نکردند. به نظر می‌رسید ارتباط با آن کاملا قطع شده بود. مهندسان باید مطمئن می‌شدند که برقرار نشدن ارتباط به دلیل نقص فنی سامانه‌های ارتباطی است یا مشکل دیگری پیش آمده است. تلاش سه روزه مرکز فرماندهی ماموریت برای برقراری ارتباط با سطح‌نشین شیاپارلی به نتیجه نرسید. در همین زمان مدارگرد اگزومارس تصاویر دقیقی از محل فرود آن تهیه کرد. در تصاویر ارسالی مشخص شد، سطح‌نشین روی مریخ سقوط کرده و از بین رفته است.

این اتفاق، امیدی برای برقراری ارتباط با شیاپارلی باقی نگذاشت. بدون‌شک یکی از سامانه‌های فرود بدرستی عمل نکرده و باعث سقوط مرگبار این سطح‌نشین روی مریخ شده است. بعد از آن،‌ سازمان فضایی اروپا رسما اعلام کرد،ماموریت شیاپارلی در مریخ شکست خورده است.

تجربه‌اندوزی برای آینده

مهم‌ترین هدف از ارسال شیاپارلی به مریخ آزمایش همین سامانه فرود روی مریخ بود، زیرا مهندسان از تجربیات به دست‌آمده از این فرود، قرار بود در طراحی سامانه فرود سطح‌نورد آینده مریخ موسوم به مریخ‌نورد اگزومارس استفاده کنند. این مریخ‌نورد که ابعاد آن تقریبا به اندازه یک خودروی سواری است، براساس برنامه در سال 1399/ 2020 به سوی مریخ پرتاب خواهد شد.

شکست در فرود سطح‌نشین شیاپارلی، این برنامه را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. حالا باید دید مهندسان اروپایی و روسی برای حل مساله فرود مریخ‌نورد اگزومارس در مریخ تا چهار سال آینده چه چاره‌ای می‌اندیشند.

برنامه فضایی اگزومارس، بزرگ‌ترین برنامه کاوش حیات در مریخ است. بودجه این برنامه، بیش از 2/1 میلیارد دلار (حدود 4320 میلیارد تومان) برآورد می‌شود.

محمدرضا رضائی