مسافران اتوبوس ایدز

این مکالمه کوتاه دو پسر جوانی است که در پیاده‌روی پردیس سینمایی ملت مقابل اتوبوس ایدز ایستاده‌اند و دل دل می‌کنند برای گرفتن جواب. 25 دقیقه پیش هردو باهم وارد اتوبوس شدند و حالا حتما جواب تست ایدزشان آماده است. پسرها اما پای رفتن به داخل اتوبوس را ندارند، انگار تازه فهمیده‌اند مثبت بودن جواب آزمایش‌شان یعنی چه. کارشناسی که داخل اتوبوس مستقر است، آنها را صدا می‌زند، البته نه به نام و نشان‌شان. پسرها و بقیه آنها که برای آزمایش از در این اتوبوس می‌گذرند، فقط با یک کد چهاررقمی شناخته می‌شوند. اینجا همه اسم و رسم‌شان را پشت در می‌گذارند و با یک کد وارد اتوبوس می‌شوند، کدی که مقابلش سن، جنسیت و نتیجه آزمایش نوشته می‌شود. اینجا رسم و نشانی از هیچ‌کس باقی نمی‌ماند و همین مساله باعث دلگرمی خیلی از داوطلب‌هایی است که برای آزمایش صف کشیده‌اند؛ داوطلب‌هایی مثل کد 1111. زن 35 ساله‌ای که بیرون اتوبوس منتظر ایستاده است. کنارش می‌ایستم، خودم را معرفی می‌کنم و می‌پرسم: این اولین بار است که می‌خواهید آزمایش بدهید؟ می‌گوید: یک بار هم قبلا آزمایش داده‌ام که جواب منفی بود، البته آن موقع باردار بودم، پسرم الان هفت ساله شده.

با زن جوان از پله‌های اتوبوس بالا می‌رویم و پا به فضایی می‌گذاریم که قرار است از او و بقیه آزمایش بگیرند. انتهای اتوبوس دو کارشناس مشغول گرفتن تست از دو داوطلب دیگر هستند.

زن جوان قبل از این که به قسمت آزمایش برسد، یک بار دیگر داخل اتوبوس با یک مشاور دیگر صحبت می‌کند و حرف‌هایی را که به مشاور قبلی زده تند و تند تکرار می‌کند، انگار دوست داشته باشد هرچه سریع‌تر این مرحله تمام شود. می‌گوید: همسرش هرماه چند روزی را به ماموریت می‌رود و این غیبت‌های گاه و بیگاه و رفتارهایی که از همسرش دیده، او را نگران کرده است. آن‌قدر که حالا می‌خواهد آزمایش بدهد و مطمئن شود از همسرش ویروس اچ‌ای‌وی به او منتقل نشده باشد. مشاور با حوصله به حرف‌های زن گوش می‌دهد. چند دقیقه بعد او هم در قسمت انتهایی اتوبوس روی صندلی می‌نشیند.

کارشناس کدی را که به او داده شده، هم روی برگه مقابلش و هم روی کیت آزمایش می‌نویسد. یک جفت دستکش کرم رنگ لاتکس می‌پوشد و با سوزن باریک لنست، روی انگشت حلقه فشار می‌آورد، به فاصله کوتاهی سرخی خون بیرون می‌زند و چند قطره از این خون روی کیت آزمایش HIV می‌نشیند. کیت هم برای مرحله بعدی کنار گذاشته می‌شود. زن جوان از جایش بلند می‌شود و بعد از او نوبت مرد میانسالی است که روی صندلی‌های انتهای اتوبوس بنشیند.

همراه زن جوان از اتوبوس بیرون می‌آیم. پسرها هنوز منتظرند. کارشناس، کد چهاررقمی‌شان را دوباره صدا می‌زند و این بار، یکی یکی از پله‌های اتوبوس بالا می‌روند. صدایشان از همانجا هم شنیده می‌شود: پس مثبت نیست؟! جوابش دقیق است دیگر؟! بعد با خوشحالی راه رفته را برمی‌گردند و با لبخندی از رضایت از جلوی بقیه آدم‌هایی که برای تست HIV مقابل اتوبوس صف کشیده‌اند، می‌گذرند.

مشاوره و خوداظهاری

محوطه بیرونی اتوبوس حالا شلوغ‌تر از قبل است. بعضی‌ها ایستاده‌اند به تماشا. شاید جایی گوشه و کنار ذهنشان دنبال دلیلی می‌گردند که بتواند آنها را هم راهی اتوبوس ایدز کند. دقیقا همین‌جاست که صفحات ذهن خیلی‌ها ورق می‌خورد؛ خاطره‌های ریز و درشت. نگرانی‌های کوچک و بزرگ خودشان را نشان می‌دهند و شهروندان دل‌نگران را اول راهی اتاق مشاوره می‌کنند؛ اتاقکی که با چند داربست فلزی بنا شده و از صبح پر و خالی می‌شود.

با احسان، جوان مجردی که می‌گوید دانشجو و 24 ساله است همراه می‌شوم و مقابل کارشناس مشاوری که بیرون اتوبوس مستقر است، می‌نشینم. احسان درباره نگرانی‌هایش می‌گوید، رفتارهای پرخطری که داشته، رابطه‌های محافظت نشده‌ای که حالا این نگرانی را در او به وجود آورده که نکند اچ‌آی‌وی مثبت باشد. کارشناس با حوصله به حرف‌هایش گوش می‌دهد. احسان می‌گوید: چند بار به فکرم رسید بروم آزمایش بدهم، اما شرایطش فراهم نشد. امروز خیلی اتفاقی این اتوبوس را اینجا دیدم. با بچه‌ها آمده بودیم سینما. ازهمان لحظه‌ای که پلاکارد «آزمایش محرمانه و رایگان در 20 دقیقه» را دیدم به خودم گفتم این فرصت را از دست نده، بعد از تمام شدن فیلم دوستانم را دست به سر کردم. آنها رفتند و من آمدم اینجا. گفتم آزمایش بدهم مطمئن شوم ایدز دارم یا نه... به خودم قول دادم اگر جواب مثبت نباشد از این به بعد بیشتر مراقب باشم.

مشاوره آنها طولانی‌تر می‌شود و چند دقیقه بعد به تشخیص کارشناس با توجه به این که رفتارهای پرخطر وجود داشته، احسان هم با یک کد 4 رقمی راهی اتوبوس می‌شود.

ملاقات اتفاقی با اتوبوس ایدز

خیلی‌ها برای گذراندن ساعات روز تعطیل آخر هفته‌شان، پردیس سینمایی ملت را برای تفریح انتخاب کرده‌اند. برای آنها شاید استقرار اتوبوس درست مقابل در ورودی پردیس در نگاه اول عجیب به نظر نرسد، اما وقتی چشمشان به روبان قرمز بزرگ و شعار من هم آزمایش می‌دهم که روی اتوبوس نقشه بسته است، می‌افتد راه دیگری را در پیش می‌گیرند. جمعیتی که دور اتوبوس جمع شده، لحظه به لحظه بیشتر می‌شود. آدم‌های کنجکاوی که آمده‌اند از چند و چون ماجرا با خبر شوند.

خانم فلاحت‌پیشه، دبیر بازنشسته‌ای است که همراه دخترش برای تماشای فیلم سینمایی به پردیس ملت آمده و حالا هردو با کنجکاوی بروشورها و تراکت‌هایی را که اعضای موسسه پیام‌آوران همیاری بین مردم پخش کرده‌اند، مطالعه می‌کنند؛ تراکت‌هایی که هدف‌شان اطلاع‌رسانی درباره بیماری ایدز است.

خانم فلاحت‌پیشه درحالی که تراکت‌ها را داخل کیفش می‌گذارد، می‌گوید: متاسفانه درباره ایدز در جامعه ما صحبت نمی‌شود. خیلی جاها حتی اسمش را هم نمی‌آورند، درحالی که این بیماری وجود دارد و با پنهان کردنش و پاک کردن صورت مساله، مشکل حل نمی‌شود.

دختر 22 ساله این دبیربازنشسته هم در ادامه حرف‌های مادرش می‌گوید: سال گذشته شنیدم اتوبوس ایدز در بعضی خیابان‌های تهران حرکت می‌کند، اما موفق نشدم آن را از نزدیک ببینم. امسال شانس با ما بود که اینجا به طور اتفاقی اتوبوس را ببینیم و مشاوره شویم.

کارشناس مشاور موسسه پیام آوران همیاری، البته برای این مادر و دختر که نگران انتقال ویروس HIV هنگام درست کردن دندان‌هایشان در دندانپزشکی هستند، تست ایدز تجویز نمی‌کند و آنها هم مثل خیلی‌های دیگر بدون این که برای مرحله نهایی یعنی تست HIV وارد اتوبوس شوند، راه خانه‌هایشان را در پیش می‌گیرند.

رقص روبان قرمز در پیاده‌رو

خوداظهاری، مشاوره وتست اچ آی وی. اتوبوس ایدز از سال پیش با تکیه برهمین سه اصل، با هدف افزایش آگاهی عمومی بویژه جوانان و نوجوانان نسبت به راه‌های پیشگیری به ویروس اچ‌ای‌وی و با همکاری مشترک چند نهاد از جمله وزارت بهداشت، سازمان رفاه شهرداری تهران، دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و موسسه پیام آوران همیاری راه اندازی شد. حرکتی که دکتر محمدرضا سید قاسمی، مدیرعامل موسسه پیام‌آوران همیاری درباره اش به جام‌جم می‌گوید: هدف از راه اندازی اتوبوس ایدز این بود که دسترسی به آزمایش HIV در جامعه برای عموم مردم زیاد شود و در نهایت مردم نسبت به این قضیه حساس‌تر شوند.

سیدقاسمی درباره ضرورت راه‌اندازی اتوبوس ایدز می‌گوید: تا جایی که آمارهای ما نشان می‌دهد، تعداد مشاوره‌هایی که انجام شده، تعداد تست‌هایی که گرفته شده و میانگین سنی‌ای که در مرحله تستینگ شرکت کرده‌اند، همه
مبنی بر این بوده که حرکت‌هایی اینچنینی باید استمرار داشته باشد. برای مثال در یک مرکز مشاوره شاید در طول یک هفته صد نفر برای مشاوره مراجعه کنند، اما اتوبوس ایدز در طول یک روز بیش از صد تست ایدز انجام داده و بیش از 350 نفر مشاوره شده‌اند. در این مشاوره‌ها آنها که معیارهای مورد نیاز را برای تست ایدز داشتند به اتوبوس ارجاع داده شدند.

سیدقاسمی تاکید می‌کند: زمانی، بیشترین مبتلایان به ایدز را معتادان تزریقی تشکیل می‌دادند، اما حالا شیوع ایدز در بین افرادی که رفتارهای پرخطر جنسی داشته‌اند، درحال افزایش است. برای پیشگیری از شیوع ایدز هم تنها راه این است که جامعه آگاه شود و این آگاهی زمانی اتفاق می‌افتد که اطلاعات براحتی در دسترسش قرار بگیرد.

مدیرعامل موسسه پیام آوران همیاری ادامه می‌دهد: اگر جواب آزمایش ایدز یک داوطلب مثبت باشد، ما مشاوره‌های بعد از آزمایش را برای آرام‌سازی و بخصوص ارجاع به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری انجام می‌دهیم. از این جا به بعد اگر خود فرد مایل باشد شماره تلفن یا اطلاعات دیگری بدهد، ارتباط ما با او حفظ می‌شود و درکل سعی بر این است بیمار را رها نکنیم. اگر هم جواب منفی باشد، توصیه می‌کنیم در یک دوره زمانی دیگر آزمایش مجدد انجام بدهند چون شاید بیماری در دوره پنجره باشد.

مینا مولایی