از پیکان تا مازراتی خودروهای لوکس 50 سال اخیر

دهه 40؛ روزگار حکمرانی محصولات آمریکایی‌ و آلمانی

دهه 40 در ایران شروعی برای صنعتی‌ شدن کشور بود. در این زمان مونتاژ خودرو رواج یافت و تنوع و حجم واردات خودرو افزایش قابل توجهی پیدا کرد. در این ایام، خودروسازان آمریکایی و آلمانی بیشترین سهم از بازار خودروی کشور را در اختیار داشتند و به همین دلیل بیشتر محصولات لوکس این بازار را محصولات این دو کشور تشکیل می‌داد؛ مرسدس بنز و رولزرویس که در این میان مرسدس بنز 600 پولمان در تیراژی گسترده وارد کشور و خیلی زود به بازیگر اصلی تشریفات تبدیل شد. در کنار این خودرو، رولزرویس نیز با استفاده از مدل‌های لوکس خود میان درباریان و افراد پرقدرت به جایگاه خوبی دست پیدا کرده بود، اما بعد از طبقه اشراف‌زادگان و نورچشمی‌های دربار، ثروتمندان و کسانی که در سر هوای داشتن خودرویی لوکس داشتند می‌توانستند کادیلاک الدورادو، کرایسلر ایمپریال، لینکلن کانتیننتال و مرسدس بنز W180 را سوار شوند.

دهه 50؛ به‌روزرسانی محصولات آمریکایی و آلمانی

شروع این دهه با افزایش چشمگیر قیمت نفت همراه بود و نتیجه آن هم بهبود وضع اقتصادی برخی طبقات جامعه و بالاتر رفتن قدرت خرید آنها بود. در این سال‌ها انبوهی از خودروهای لوکس و نیمه‌لوکس به بازار ایران سرازیر شد که در میان آنها خودروهای آمریکایی لوکس و فول‌سایز مقام اول را داشتند. لینکلن کانتیننتال به خاطر هیبت بزرگ و داشتن امکانات رفاهی، پرچمدار آنها بود و کادیلاک الدورادو به عنوان یک کوپه بزرگ لوکس و کادیلاک سویل به عنوان یک خودروی لوکس مدرن زیر سایه آن خودنمایی می‌کردند، اما رقیب اصلی آمریکایی‌های فخرفروش مرسدس بنز کلاس S بود که در دو نسل W108 و W116 به سهم‌خواهی از بازار مشغول بودند که نمونه دوم با دنیایی از امکانات رفاهی و فناوری در مقیاس بسیار گسترده وارد کشور شد و به نمادی از شرکت مرسدس بنز تبدیل شد.

دهه 60؛ یکه‌تازی آلمانی‌ها

با شروع این دهه و وقوع انقلاب اسلامی و مبارزه با تجملگرایی و مظاهر آن باعث شد بازار خودروهای لوکس از رونق بیفتد و بسیاری از کسانی که مالک این گونه خودروها بودند سوار شدن و رانندگی با آنها را فراموش کردند. با شروع جنگ تحمیلی، اولویت‌های اقتصادی کشور دچار دگرگونی شدیدی شد و واردات خودرو نیز از این دگرگونی و تغییر در امان نماند. در نیمه‌های دهه 60 به منظور استفاده در تشریفات و خدمت در سازمان‌ها مرسدس بنز S نسل W126 به ایران دعوت شد و به دلیل حضور نداشتن رقیب سنتی خود یعنی آمریکا به یکه‌تازی در این بازار پرداخت.

دهه 70؛ عصر نفوذ ژاپنی‌ها و ایتالیایی‌ها

با آغاز دهه 70 و پایان جنگ تحمیلی، فصل سازندگی کشور از راه رسید و همزمان با بازسازی کشور بتدریج وضعیت اقتصادی مردم و قدرت خرید آنها بهبود قابل توجهی یافت. به این ترتیب خودروهای لوکس نیز کم‌کم مجوز حضور دوباره را به دست آوردند. حاضر همیشه در میدان این دهه نیز همچنان مرسدس بنز بود که با نسل‌های جدید کلاس S و E میدان‌دار عرصه بود؛ اما دو محصولی که توانستند بازیگران مهم این بازار باشند لکسوس و مازراتی بودند. لکسوس به عنوان یک خودروساز گمنام و جدید توانست بسرعت جای پای خود را در ایران محکم کند؛ هرچند واردات سری LS آن محدود بود؛ اما این محدودیت هرگز نتوانست جلوی موفقیت آن را بگیرد. در کنار آن برند مازراتی نیز ناخواسته در کنار لکسوس قرار گرفت و به لطف حضور خودروهای مازراتی سری بی‌توربو که با تیراژی محدود توسط افراد خاص و در تیراژی وسیع‌تر توسط مهاجران کویتی به ایران وارد شدند، سعی کردند مردم را با این برند نا‌آشنای ایتالیایی آشنا کنند.

دهه 80؛ اوج لوکس‌گرایی

تا میانه این دهه و قبل از آن که واردات خودرو از سر گرفته شود، لوکس‌ترین بازیگران معدود نمونه‌های مرسدس بنز CLK، کلاسی ای و اس(W210,W220) بوده که با مجوزهای خاص وارد کشور شده بودند. نماینده لوکس ژاپن هم نیسان ماکسیمایی بود که عنوان لوکس‌ترین خودروی تولید داخل را با خود یدک می‌کشید. همزمان با شروع واردات خودرو، انبوهی از خودروهای لوکس و خاص در کنار سایر تولیدات عادی و اقتصادی وارد کشور شدند. در این دوره بود که نمایندگی‌های محصولات لکسوس، پورشه و مازراتی آغاز به کار کردند. همچنین در این دوره می‌توان پورشه پانامرا، مازراتی کواتروپورته و مرسدس بنز کلاس S را نیز از پرچمداران میدان لوکس‌ها به شمار آورد.

دهه 90؛ یک بام و دوهوای واردات و ممنوعیت

رونق نسبی بازار خودروهای لوکس ابتدای دهه 90 وامدار وضعیت خاص دهه 80 بود و رفته رفته زمزمه ورود خودروسازان دیگری مانند فراری به ایران به گوش رسید؛ در حالی که وضع قوانین محدودکننده واردات خودروهای با حجم موتور بالا یکباره با واردات این خودروها بسیار محدود شد و این بار نیز برند مرسدس بنز کلاس S توانست با مجوزهای خاص وارد کشور شود. در کنار این محصول پرطرفدار بنز کلاس E و ب‌ام‌و سری 5 نیز حضور داشتند، اما حضور آنها آنچنان پررنگ نبود. با مطرح شدن منع واردات خودروهای لوکس و از میان بردن خودروهایی که به صورت قاچاق وارد کشور شده، انتظار می‌رود قوانین خاص واردات این قبیل محصولات بیش از پیش تحت تاثیر قرار خواهد گرفت؛ همچنان که زمزمه‌هایی مبنی بر محدودشدن واردات خودرو براساس قیمت دلاری آنها نیز به گوش می‌رسد. در ادامه باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا این تغییرات به طور کامل تجملگرایی را از بازار خودرو دور خواهد کرد یا خیر.

واژه دولوکس از کجا آمد؟

این کلمه که در زبان انگلیسی معنی آن لوکس و برتر می‌شود ریشه فرانسوی دارد و در ایران نیز با همان تلفظ فرانسوی گفته می‌شود. این کلمه تا پیش از دهه 80 میلادی بسیار رایج بود و به نمونه‌های خاص و کامل برخی خودروهای اروپایی و آمریکایی گفته می‌شد، اما چیزی که برای بسیاری از ما ایرانی‌ها آشناتر به نظر می‌رسد آن است که این کلمه ما را به یاد پیکان دولوکس می‌اندازد.

علت هم آن بود که این عنوان به نمونه‌های کمیاب از پیکان گفته می‌شد که اتوماتیک بودند و از نظر قیمتی هم جزو گرانقیمت‌ترین نمونه‌های پیکان به حساب می‌آمدند.

لوکس‌های بداقبال

در دهه‌های یاد شده تعداد زیادی از انواع مختلف خودروهای لوکس وارد ایران شدند که در این میان تعدادی نیز به جرم بدشانس بودن نتوانستند جایی در بازار به دست بیاورند.

شاید کادیلاک سویل اولین نمونه از خودروهای لوکس بداقبال به شمار بیاید. این خودرو که در اصطلاح عامیانه به کادیلاک ایران نیز شهرت دارد، در سال‌های پایانی حکومت پهلوی به روی خط تولید قدم گذاشت و به دو دلیل در ادامه راه ناکام ماند. دلیل اول همان جو خاصی بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایجاد شد. مردم بشدت نسبت به کالاهای آمریکایی و ثروتمندان بدبین بودند و کمتر کسی دوست داشت در آن روزها مالک خودرویی باشد که مظهر استثمار و استکبار بود. جنرال‌موتورز ایران که بعدها به پارس‌خودرو تغییر نام داد برای بازگردان مردم جهت خرید این کادیلاک سویل 50 هزار تومان از قیمت آن کم کرد، اما این ترفند چندان موثر واقع نشد. دلیل دوم، ناکام ماندن این خودروی لوکس بداقبال، تحریم‌های ناجوانمردانه یکجانبه‌ای بود که از سوی آمریکا علیه ایران اعمال و باعث شد عملا پارس خودرو دیگر قادر به تولید این نمونه نباشد.

بداقبال بعدی، چیرمن بود که از سرزمین اژدهای زرد آمده بود. سانگ‌یانگ در زمانی پا به بازار خودروی ایران گذاشت که نیسان ماکسیما یکه‌تاز خودروهای لوکس تولید داخل بود و با عرضه موسو توانست برای خود اعتباری درخور به دست بیاورد. چیرمن با ظاهری کاملا شبیه مرسدس بنز کلاس S، امکانات رفاهی بسیار خوب و از همه مهم‌تر ابعاد و هیبتی کاملا مشابه یک خودروی لوکس تمام‌عیار عرضه شد و انتظار می‌رفت بسرعت یکه‌تاز بازار لوکس خودروی ایران بشود، اما قیمتی که برای آن در نظر گرفته شد نتوانست در برابر رقبای ژاپنی و کره‌ای که ناغافل از راه رسیدند، مقاومت کند. قیمت به مراتب مناسبت‌تر رقبای چیرمن از یک سو و ظاهر به روزتر و امکانات رفاهی بیشتر آنها سبب شد سانگ‌یانگ چیرمن عنوان بدشانس‌ترین خودروی لوکس را تا این لحظه برای خود ثبت کند.

محمدرضا نجفی