ادامه حیات مطبوعات در سایه رسانه‌های مجازی

امروزه مردم این توانایی را پیدا کرده‌اند که به اخبار و اطلاعات مربوط به رویدادهای زندگیشان با سرعتی بسیار بیشتر از گذشته دسترسی پیدا کرده و حتی علاوه بر آن، اطلاعات جانبی زیادی را هم دریافت کنند و از طریق لینک‌ها و هایپرلینک‌ها به منابع نامحدود و بسیاری وصل شوند و تا هرجایی که دلشان می‌خواهد در موضوع پیش بروند و جست‌وجو کنند. بنابراین اصل اولی که باید بپذیریم این است که مطبوعات کاغذی به هر حال تحت تاثیر رسانه‌های مجازی قرار گرفته‌ و تغییراتی پیدا کرده‌ است و باز هم این تغییرات در آینده ادامه‌ خواهد داشت. از جمله مهم‌ترین این تغییرات از دست دادن بخشی از مخاطبان، کاهش تیراژ و احتمالا در ادامه آن مشکلات مالی است که به دنبال کاهش تیراژ برای نشریات رخ خواهد داد، چون تیراژ بالا با خود آگهی‌های خوب مالی را به همراه می‌آورد و آگهی از دیرباز به عنوان یکی از عمده‌ترین منابع تامین مالی رسانه‌ها به شمار می‌آید. در نتیجه می‌بینیم که این اتفاقات به صورتی زنجیروار بر هم تاثیرگذار است. اصل دوم این است که با ظهور هر پدیده جدیدی در جامعه، به هر حال پدیده‌های قبلی ناچارند و لازم است خودشان را در مقایسه با آنها بازتعریف کنند و برای ادامه حیات‌شان استراتژی جدیدی را در نظر بگیرند که توسط آن بتوانند در عرصه باقی بمانند و حتی پویا باشند. خاطرتان هست که رسانه‌های رادیو و تلویزیون هم در ابتدای زمانی که به بازار آمدند، به عنوان رقبایی جدی برای روزنامه‌ها محسوب می‌شدند، اما این روزنامه‌ها بودند که خیلی زود توانستند کارکرد خودشان را دوباره تعریف بکنند و برای مثال از آن پس به طور جدی‌تری به تشریح اخبار پرداختند؛ کاری که در آن زمان خارج از فعالیت‌ها و برنامه‌های رادیو و تلویزیون بود و این دو رسانه عموما متمرکز بر سرگرمی‌سازی برای مخاطبان بودند.

اکنون در مواجهه با فضای جدید مجازی هم به عقیده من در وهله اول لازم است که افت تیراژ در مطبوعات را بپذیریم. ما متاسفانه دیگر احتمالا هیچ وقت نخواهیم توانست آن تیراژهای افسانه‌ای را که در گذشته شاهد بودیم، دوباره ببینیم. در این حال فکر هم نمی‌کنم هیچ‌کدام از ما بخواهیم یک پدیده تمدن‌ساز و فرهنگی چون مطبوعات حیاتش خاتمه یابد و چنین فکری را احتمالا بر زبانمان هم نمی‌آوریم که رسانه‌های سنتی را محکوم به زوال و نابودی بدانیم. به شخصه امیدوارم هیچ وقت این اتفاق نیفتد و البته رخ دادنش را به طور کامل بعید می‌دانم؛ با این حال مطبوعات سنتی قطعا تغییر در شکل و محتوا را خواهند داشت؛ چنانکه می‌بینیم از هم‌اکنون هم راهکارهایی را در پیش گرفته‌اند و برای حفظ حیات، گام‌هایی متفاوت از گذشته را برمی‌دارند که از جمله این حرکات ایجاد نسخه‌های برخط و روزنامه‌های آنلاین و نیز تغییرات مستمر محتوایی است. همه این اقدامات برای این است که مخاطبان ترغیب شوند برای کسب اطلاعات بیشتر و بررسی تحلیل‌ها دوباره به آنها روی بیاورند. ضمنا مطبوعات باید حواسشان به این نکته هم باشد که اعتماد و اطمینان مخاطب را بسیار بیشتر از گذشته به خود جلب کنند.

دکتر محمدمهدی فرقانی

استاد ارتباطات