آزادی حلب و اقتدار منطقه‌ای ایران

بدون تردید آزادی حلب نماد همکاری و هماهنگی بین کشورهای ایران و روسیه با دولت سوریه بود و نشست اخیر سه جانبه مسکو با حضور ایران و ترکیه آثار مثبت و خوبی را در منطقه بر جای خواهد گذاشت و طبیعی است برای برقراری آتش بس نهایی در سوریه ضمن مشارکت همه طرف‌های ذی‌نفع از جمله ایران، روسیه و ترکیه ‌باید مشارکت دیگر طرف‌های درگیر از جمله عربستان را نیز در برگیرد تا صلح پایدار و واقعی در سوریه شکل گیرد.

ایران در پرتو تعامل فعال با روسیه و ترکیه می‌تواند به عنوان یک بازیگر فعال بین‌المللی نقشی موثر و تعیین‌کننده در تحولات منطقه خاورمیانه داشته باشد. در طول چهار دهه گذشته چند سالی است که موقعیت و اعتبار بین‌المللی ایران به گونه‌ای افزایش یافته که امکان ائتلاف سیاسی و حتی نظامی با برخی قدرت‌های بزرگ جهانی و منطقه‌ای را پیدا کرده، لذا در معادلات منطقه امکان نقش آفرینی ویژه و مثبت را پیدا کرده است.

موقعیت جغرافیایی و ژئوپلتیک ایران به گونه‌ای است که فارغ از نوع حکومت حاکم بر ایران، می‌بایست همواره ایفاگر نقش فعال در منطقه خاورمیانه عربی باشد؛ بنابراین نقش‌آفرینی کنونی ایران مورد رضایت و مطالبه همه علاقه‌مندان ایران است. ایفای این نقش بدون هماهنگی و ائتلاف با قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای و جهانی امکان‌پذیر نمی‌شود که جمهوری اسلامی ایران در شرایط فعلی در پرتو ائتلاف با روسیه در بحران سوریه نقش‌آفرینی کرده است. بنابراین این تصور که کشور به تنهایی می‌تواند در منطقه پیچیده و بحرانی خاورمیانه نقش‌آفرینی کند، تجربه‌ای ناموفق بوده که در طول سال‌های گذشته بارها به آزمون گذاشته شده، لذا با توجه به توانمندی‌هایی که ایران در طول سال‌های گذشته کسب کرده باید خود را برای نقش‌آفرینی فعال در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی آماده کند و همواره تمام سناریوهای احتمالی و مطلوب را مورد بررسی دقیق قرار داده تا در شرایط پیچیده منطقه خاورمیانه در مقابل وضعیت‌های پیش بینی نشده قرار نگیرد.

در سطح کارگزاری ایران با توجه به ساختار قدرت داخلی مقتدر و وجود رهبری کاریزماتیک در راس نظام و انسجام میان دولت و ملت و همچنین وجود سپاه قدس باقدرت مشاوره‌ای و عملیاتی بالا از مولفه‌های قدرت بالایی به منظور تاثیرگذاری در سطح منطقه برخوردار است‌؛ لذا تجربه بحران‌های سوریه و عراق بخوبی بیانگر این است که ایران با بهره‌گیری از سیاست ائتلاف و همکاری با برخی بازیگران منطقه‌ای و جهانی می‌تواند حضور خود در منطقه خاورمیانه عربی را تثبیت کند.

در پرتو شرایط جدید که تعامل با روسیه و ترکیه گسترش یافته و شرایط همکاری با اتحادیه اروپا از وضعیت رو به رشدی برخوردار شده است، ایران باید به آمریکا پیام روشن و صریحی مبنی بر این که دیگر راهبرد محاصره و مهار را تحمل نخواهد کرد، بدهد. علاوه براین نقش ایران در کنترل هدایت جریانات منطقه‌ای می‌تواند نقش تخریبی برخی بازیگران منطقه‌ای نظیر عربستان را به حداقل برساند و حتی با فشار روسیه به عربستان امکان تعدیل اساسی مواضع مخرب این کشور نسبت به بحران‌های منطقه فراهم شود.

غلامرضا کریمی - استاد دانشگاه خوارزمی