جشنواره شعر فجر در راه جهانی شدن

به گزارش جام‌جم، حالا جشنواره شعر فجر پس از ده دوره چکش‌کاری آنقدر تجربه اندوخته که از برگزارکنندگانش انتظار جشنواره درخوری داشت جشنواره‌ای که نامش با انقلاب اسلامی و جشن پیروزی آن گره خورده است. امسال جشنواره بین‌المللی شعر فجر که شاید کمترین توقعی از آن می‌رود تا در بخش بین‌الملل بدرخشد، نسبت به جشنوارهای فیلم و موسیقی و تئاتر گامی فراتر گذاشته است و با انتخاب یک شاعر افغانی به عنوان دبیر علمی جشنواره یازدهم، بین‌المللی بودن آن را پررنگ‌تر کرده است. امسال محمدکاظم کاظمی، شاعر متولد هرات افغانستان به عنوان دبیر علمی جشنواره یازدهم شعر فجر انتخاب شده است.

سیدعباس صالحی، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره انتخاب این شاعر افغانی عنوان کرد: همه با خدمات و زحمات ادبی آقای کاظمی آشنا هستیم و این‌که دبیری جشنواره با انرژی و جوشش‌های تازه همراه شود، اتفاق مهمی محسوب می‌شود.

صالحی که در نخستین جلسه هیأت علمی یازدهمین جشنواره شعر فجر سخن می‌گفت، با اشاره به انتخاب شهر مشهد به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلامی در سال 2017، از برگزاری مراسم اختتامیه جشنواره شعر در مشهد خبر داد و آن را عاملی برای تقویت ارتباط با قلمروی زبان فارسی عنوان کرد.

او همچنین به برگزاری موفق جشنواره بین‌المللی شعر فجر در دوره‌های گذشته اشاره کرد و گفت: تغییر رویه جشنواره از فراخوان شعر به فراخوان کتاب شعر برای داوری مناسب‌تر و دقیق‌تر و همچنین استفاده از داوران صاحب‌نظر و کم شدن حاشیه‌های مربوط به اعلام نتایج داوران از جمله نقاط قوت دوره‌های نهم و دهم این جشنواره به دبیری اسماعیل امینی بود.

مسیر شعر را رصد می‌کنیم

مهدی قزلی، مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان و دبیر اجرایی یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به زمان برگزاری اختتامیه جشنواره در اسفند امسال، عنوان کرد: کار جشنواره نیز با اعلام دبیر جشنواره و هیأت علمی آن کار خود را آغاز کرده است. در هفته آینده فراخوان جشنواره را نیز اعلام می‌کنیم و شاعران، ناشران ، پژوهشگران و... تا 15 بهمن فرصت دارند کتاب‌هایشان را در حوزه شعر اعم از شعر کودک و نوجوان و پژوهش درباره شعر که در سال 94 منتشر شده به دبیرخانه جشنواره ارسال کنند.

حالا سه سال است که جشنواره شعر فجر به جای دریافت آثار شاعران، کارش را به پذیرش کتاب محدود کرده است. قزلی درباره استقبال شاعران از این رویه می‌گوید: درواقع از آنجا که مسیرهای جمع‌آوری کتاب‌ها برای داوری در جشنواره، خانه کتاب، ادارات کل ارشاد استان‌ها و ناشران هستند، استقبال شاعران چندان قابل برآورد نیست، چراکه بسیاری از شاعران آسوده‌خاطرند که کتابشان از طریق خانه کتاب یا ناشر به دست دبیرخانه جشنواره می‌رسد.

به گفته او، در کنار جمع‌آوری کتاب‌ها از این سه مسیر، برای شاعران و پژوهشگران نیز اعلام فراخوان می‌کنیم تا احیانا اگر کسی از قلم افتاده خود کتابش را برای دبیرخانه ارسال کند.

برخی از شاعران شاید برای چند سال کتاب منتشر نکنند، ولی اشعارشان را در رسانه‌ها از جمله نشریات یا در فضای مجازی منتشر کنند که با استقبال مخاطبان نیز روبه‌رو شود.

دبیر اجرایی جشنواره فجر با بیان این‌که این افراد می‌توانند در جشنواره‌های دیگر شرکت کنند، عنوان کرد: جشنواره شعر فجر به عنوان مهم‌ترین رویداد ملی شعر کشور باید آثاری را بپذیرد که قابلیت ارزیابی در آینده را نیز داشته باشند.

پیشتر کسانی با تعدادی شعر طی سال‌ها در جشنواره‌های مختلف شرکت می‌کردند که گاهی برنده می‌شدند و گاهی خیر؛ ولی از آنجا که تولید جدیدی وجود نداشته، ارزیابی حرکت‌های نو امکان‌پذیر نبود. بر این اساس، ما کتاب‌های یک سال مشخص را بررسی می‌کنیم و به رصد مسیر شعر می‌پردازیم. آنها هم که کتاب ندارند، به امید خدا تشویق می‌شوند که کتابشان را منتشر کنند.

شعر فارسی؛ فراتر از مرز

محمدکاظم کاظمی، دبیر علمی یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر که ساکن مشهد است، انتخاب یک شاعر افغانی به عنوان دبیر جشنواره را همراه با اثرات مثبت بیان کرد و گفت: از این موضوع خوشحالم. تا به حال چنین مسئولیتی در ایران نداشته‌ام. البته بارها داور جوایز بوده‌ام، اما در سمت دبیر نه. او با بیان این‌که همیشه تصور می‌شد ایران به ادبیات و شعر فارسی خارج از ایران، توجه ندارد، افزود: این انتخاب، خط بطلانی بر این دیدگاه اشتباه کشید.

کاظمی که پیش از این در دو دوره داور جشنواره شعر بوده است، درباره این جشنواره گفت: مسائل و مشکلاتی در این جشنواره وجود داشت؛ از جمله زمان بسیار اندک و احتمالا دقت کم در داوری‌ها. توقعی که از جشنواره و هیأت علمی و دبیر آن می‌رود، شفافیت در بحث داوری است.

دبیر علمی جشنواره شعر فجر با بیان این‌که شاید هنوز برای اعتمادسازی در داخل کشور به تلاش بیشتری نیاز داریم، عنوان کرد: تمام جریان‌های داخل کشور باید به جشنواره اعتماد داشته باشند. به باور کاظمی، اگر در ترکیب هیأت داوران و تصمیم‌گیری برای ارائه آثار از نمایندگان جریان‌های مختلف بهره ببریم، اقدامی کرده‌ایم که جامعه ادبی نسبت به این جشنواره به اعتماد برسد.

او همچنین درباره ترکیب هیأت داوران و چگونگی انتخاب آنها نیز به ایسنا گفت: با اعضای هیأت علمی جشنواره از جمله جواد محقق، محمدجعفر یاحقی، مصطفی رحماندوست، اسماعیل امینی، محمدحسین مهدوی سعیدی و فاطمه راکعی این موضوع را مطرح کردیم و بنا شد در داوران تنوع داشته باشیم و دیدگاه‌ها را تعدیل کنیم تا این تصور پیش نیاید که این جشنواره هدایت‌شده به سمت خاصی است. کاظمی با بیان این‌که در جشنواره شعر فجر باید به سمت اعتمادسازی برویم، افزود: هدف ما حضور حداکثری اهل شعر و ادبیات و دیده شدن این مساله در جشنواره شعر فجر است.

او درباره نگاه افغانی‌ها به جشنواره شعر و انتخاب او به عنوان دبیر جشنواره عنوان کرد: جامعه ادبی افغانستان و رسانه‌های این کشور از برگزاری یازدهمین دوره جشنواره شعر فجر و بخش ویژه افغانستان آن استقبال کرده‌اند.

چالش‌های بین‌المللی شدن

بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان سه سال است برگزاری جشنواره شعر فجر را به‌عهده گرفته است. مدیرعامل آن درباره ویژگی‌های این دوره جشنواره گفت: انتخاب یک غیرایرانی به عنوان دبیر علمی جشنواره و همچنین برگزاری مراسم اختتامیه در مشهد از ویژگی‌های جشنواره امسال است.

قزلی، بخش ویژه افغانستان را یکی دیگر از ویژگی‌های مهم این دوره جشنواره برشمرد و افزود: کتاب‌های شعر افغانستان از ده سال قبل و از زمان برگزاری نخستین دوره جشنواره شعر فجر بررسی خواهند شد. امیدواریم دراین دوره با انتخاب کتاب شعر برتر افغانستان، قدم نخست را برای تبدیل جشنواره شعر ایرانی فجر به جشنواره شعر فارسی فجر برداریم.

دبیر اجرایی یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر در پاسخ به انتقادها درباره بین‌المللی بودن جشنواره شعر، گفت: با این همه برای بین‌المللی و جهانی شدن جشنواره با دو مسأله عمده مواجه هستیم. زبان فارسی در سه جغرافیای سیاسی مستقر است که در تاجیکستان، رسم‌الخط فارسی نیست و در افغانستان نیز که هم‌ زبان و هم رسم‌الخط فارسی است، انتشار کتاب بسامان نیست. او معتقد است باید این موانع را به خوبی بشناسیم و پس از آن اقدام کنیم، زیرا قدم اول برای بین‌المللی کردن اگر نادرست برداشته شود، شاید تبدیل به قدم آخر شود.

کمیل انتظاری