منشأ انفجارهای رادیویی پرسرعت کجاست؟

انفجارهای رادیویی پرسرعت به انفجارهای فوق‌العاده پرانرژی امواج رادیویی گفته می‌شود که فقط کسری از ثانیه (یک تا 5 میلی‌ثانیه) طول می‌کشند. ‌جمعی از پژوهشگران در سال 1386/ 2007 حین بررسی بایگانی داده‌های تلسکوپ رادیویی پارکس در استرالیا، برای نخستین بار یک نمونه‌ از انفجارهای رادیویی پرسرعت را که در سال 1380/ 2001 به زمین ارسال شده بود، کشف کردند. به اعتقاد برخی اخترشناسان، این امواج قدرتمند از رخدادهای عظیم کیهانی، ابرنواخترهای فوق درخشان یا مواد پرتابی سیاه‌چاله‌های بسیار پرجرم ناشی می‌شوند. عده‌ای دیگر، منبع ارسالی این امواج را به تپ‌اخترهای محصور در غبارهای کیهانی و رخدادهای مغناطیسی پرقدرت در کهکشان راه شیری نسبت می‌دهند.

بررسی یکی از این انفجارهای رادیویی پرسرعت که با کد 121102 شناخته می‌شود، نشان ‌داد این موج رادیویی از یک کهکشان کوتوله ارسال شده است که سه میلیارد سال نوری از زمین فاصله دارد، یعنی 700 میلیون بار دورتر از نزدیک‌ترین منظومه ستاره‌ای به زمین که منظومه آلفا ـ قنطورس نام دارد. این انفجار رادیویی پرسرعت در نتیجه رخداد عظیمی که سه میلیارد سال پیش در یک کهکشان کوتوله به وقوع پیوست، حاصل شده است. پژوهشگران وقوع این رخداد را با پیدایش نخستین موجود فتوسنتزکننده بر روی زمین، تقریبا همزمان می‌دانند.

اکنون پژوهشگران دریافته‌اند که انفجارهای رادیویی پرسرعت نوعی پدیده کیهانی به شمار می‌آیند. کهکشان‌های کوتوله، از جمله کهکشان کوتوله‌ میزبان انفجار رادیویی پرسرعت 121102، محل وقوع دو رخداد مهیب نجومی شناخته می‌شوند: ابرنواخترهای فوق درخشان و انفجارهای بلندمدت پرتو گاما. این دو پدیده در تشکیل مگنتارها نقش دارند. مگنتارها در واقع همان ستاره‌‌های نوترونی هستند، با این تفاوت که میدان مغناطیسی مگنتارها قوی‌تر است. پژوهشگران احتمال می‌دهند مگنتارها عامل ایجاد انفجارهای رادیویی پرسرعت باشند.

در توضیح یافته‌های اخیر آمده است مگنتارها بعد از این‌که توسط ابرنواخترهای فوق درخشان یا انفجارهای بلندمدت پرتو گاما ایجاد شدند، تکامل یافتند و اندکی از سرعت چرخش‌شان کاسته شد، انفجارهای رادیویی پرسرعت تولید می‌کنند. پژوهشگران همچنین دریافتند 9 مورد از انفجارهای رادیویی پرسرعت 121102 از یک ناحیه نسبتا کوچک به قطر 100 سال نوری منتشر شده‌اند. کهکشان کوتوله‌ای که این ناحیه را در خود جای داده است نیز در فواصل انفجارها به طور پیوسته، سیگنال‌های رادیویی ضعیف منتشر می‌کند. این یافته به خصوص ثابت می‌کند مگنتارها انفجارهای رادیویی پرسرعت تولید می‌‌کنند و همیشه در حال انتشار امواج رادیویی ضعیف هستند، اما هر چند وقت یک‌بار، شاید در زمان‌‌ برخورد با سایر مواد، یک تکانه‌ قدرتمندتر انتشار می‌دهند.

کهکشان‌های کوتوله همچنین میزبان سیاه‌چاله‌های بسیار پرجرم هستند. این فرضیه نیز مطرح است که شاید فوران مواد خارج شده از نواحی مجاور این سیاه‌چاله‌ها عامل ایجاد انفجارهای رادیویی ناشناخته باشد. اما این‌که انفجارهای رادیویی پرسرعت دقیقا در نتیجه‌ چه اتفاقی پدید می‌آیند، هنوز به طور قطع مشخص نیست. با این حال، اکنون پژوهشگران به استناد یافته‌های اخیر می‌دانند انفجارهای رادیویی پرسرعت در نتیجه رخدادهای فوق‌العاده فرّاری که میلیون‌ها سال نوری از زمین فاصله دارند، حاصل می‌شوند.

منبع: popularmechanics.com

مترجم: صدف دژآلود