رسانه‌ها و انتخابات پیش رو

از منظر روزنامه‌نگاری حرفه‌ای، رعایت چند نکته در اینجا اهمیت می‌یابد؛ به عنوان فعالان رسانه‌ای اگر می‌خواهیم به وظیفه آگاهی‌بخشی‌مان جامه عمل بپوشانیم و به بالا بردن اطلاعات و حق انتخاب‌های مردم کمک بکنیم، به آنها‌ نگوییم که چه کاری بکنند و چه کاری نکنند! بهتر است وظیفه‌مان را درست و بی‌طرفانه انجام بدهیم، بسیار مهم است که در وهله اول چارچوبی را برای فعالیت حرفه‌ای‌مان برگزینیم؛ یعنی قبل و مهم‌تر از هر چیزی، رعایت اخلاق حرفه‌ای را در نظر داشته باشیم و بدانیم هرگونه توهین، تحقیر، هتک حرمت و حیثیت، انگ و تهمت‌زنی برای رسانه‌های کشوری مثل ما، با این پیشینه غنی ادبی و فرهنگی مناسب نیست.

دومین اصلی که ضرورت دارد، رعایت تعادل، توازن و انصاف است. انصاف حکم می‌کند در رسانه‌مان فرصت‌هایی برابر را در اختیار همه نامزدها قرار بدهیم تا امکان اعلام و بیان نظرات و دیدگاه‌ها برایشان فراهم باشد و در واقع از افراط و تفریط در انعکاس این دیدگاه‌های مختلف پرهیز کنیم. نمی‌گویم مطبوعات و رسانه‌ها تنها عاملان تاثیرگذار در رأی و نظر مردم هستند، اما قطعا می‌توانند از جمله عوامل موثر بر کیفیت تصمیم‌گیری شهروندان به شمار آیند. باید توجه داشت رسالت رسانه‌ها این است که آگاهی، اطلاعات و دانش را در اختیار جامعه قرار دهند؛ ولی با این حال یادمان باشد که در نهایت امکان و اجازه تصمیم‌گیری و انتخاب مستقل برای تک‌تک شهروندان فراهم است و ما نمی‌توانیم به جای آنها تصمیم بگیریم. باید شرایطی را ایجاد کنیم که مردم بتوانند از یک سو مستقل تصمیم بگیرند و از سوی دیگر، انتخابشان با آگاهی و اشراف باشد.

عامل سوم، اصل بی‌طرفی و استقلال است که از اصول روزنامه‌نگاری حرفه‌ای هم شمرده می‌شود. این اصول با این هدف تدوین شده که در جهت آگاهی‌سازی به مردم گامی بردارند، اخبار و اطلاعات لازم را به شهروندان ارائه کنند و این‌طور نباشد که اهداف و خواست‌های سازمانی یا سیاسی خاصی را دنبال نکنند. البته روزنامه‌های رسمی و جرایدی که ارگان جناح یا نهاد خاصی هستند، اوضاعشان فرق می‌کند و مختارند در چارچوب سیاست‌ها و خط مشی‌های خودشان عمل کنند. اما رسانه‌هایی که ادعای استقلال و بی‌طرفی دارند، شایسته است که جانبدارانه و حزبی عمل نکنند. بنابراین رعایت بی‌طرفی و ایجاد شرایطی کم و بیش مساوی از دیگر اصول لازم است.

در عین حال باید توجه داشته باشیم که در سال‌های اخیر و بخصوص سال آینده، روزنامه‌ها، مطبوعات و رسانه‌های سنتی با یک رقیب قدر مواجه هستند و آن چیزی نیست جز شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی که اطلاعات متنوع و متعددی را به لحاظ کمی و کیفی منتشر می‌کنند. مردم هم در بسیاری مواقع ممکن است تحت تاثیر این اخبار و گاهی شایعات قرار بگیرند؛ چون احساس عموم مردم این است که اخبار در فضای مجازی دیگر به صورت عمودی و یکطرفه منتقل نمی‌شود، بلکه به صورت افقی بین خود شهروندان در حرکت و تبادلند و بنابراین آغشته به منافع خاصی نیستند.

درنتیجه این نکته را دوباره گوشزد می‌کنم که رسانه‌های سنتی بویژه در شرایط انتخابات پیش رو، لازم است موارد گفته شده را رعایت کنند، وگرنه خیلی زود از رسانه‌های مجازی و فناوری‌های ارتباطی جدید عقب می‌مانند و نگاه مردم به طور کامل به همان رسانه‌ها معطوف می‌ماند.

دکتر محمدمهدی فرقانی

استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی