«از آسمان» یک دهه با دفاع مقدس

این برنامه هر جمعه ساعت 16 و 30 دقیقه به تهیه‌کنندگی و کارگردانی امیر خورشیدی‌فرد از شبکه دو پخش می‌شود و گاهی به مناسبت‌های مختلف از جمله ایامی چون نوروز به صورت ویژه‌برنامه به مخاطبان ارائه شده است. بر اساس اظهارات این تهیه‌کننده، «از آسمان» به شکل فعلی از سال 1385 در شبکه دو آغاز به کار کرده، اما قبل از آن هفت سال با همین نگاه و رویکرد از شبکه یک به نمایش در می‌آمد.

گزارش دفاع

«از آسمان» یکی از قدیمی‌ترین برنامه‌های مرتبط با دفاع مقدس و ایثار و شهادت است. براساس اظهارات خورشیدی‌فرد، 17 سال پیش از این‌که برنامه از آسمان شکل بگیرد، او و همکارانش در شبکه یک برنامه‌ای به نام ویژه دفاع مقدس را تدارک می‌دیدند که هر قسمت از آن یک نام مستقل داشت؛ نام‌هایی چون «زمین آسمانی» و «ستارگان خاکی».

این تهیه‌کننده درباره تداوم برنامه از آسمان توضیح می‌دهد: لطف خداوند و بعد از آن عنایت شهدا و دعای خیر مادران و همسران شهدا سبب شد که این برنامه تداوم داشته باشد. ما در این برنامه به زندگی شهدای زیادی پرداخته‌ایم؛ به سراغ جانبازان رفته‌ایم و زندگی و نحوه جانبازی آنها را به تصویر کشیده‌ایم، پای خاطرات آزادگان نشسته‌ایم و حال و هوای روزهای دفاع مقدس را انعکاس داده‌ایم.

وی می‌افزاید: هر آنچه با دفاع مقدس مرتبط بوده را نمایش داده‌ایم و در مجموع ثبت دقیق و مستند رویدادها و وقایع مرتبط با دفاع مقدس را به عهده داریم. خورشیدی‌فرد، برنامه از آسمان را مستندی درباره دفاع مقدس می‌داند و تصریح می‌کند: به همه جوانب دفاع می‌پردازیم و به این منظور فعالیت‌های بسیج به عنوان مهم‌ترین میراث فرهنگ دفاع مقدس، پیشرفت‌های بعد از جنگ و جبهه‌های امروز دفاع از اسلام بویژه محور مقاومت در مرزها و منطقه را نیز مدنظر داریم.

روای قصه‌های ایثار

«از آسمان» با ساختار مستند ترکیبی، بیش از یک‌هزار برنامه به مخاطبانش ارائه کرده و تقریبا از تمام استان‌های کشور گزارش داشته است. این برنامه یک مستند گزارشی است که تمام قسمت‌های آن شخصیت‌محور نبوده و گاهی رویدادها و اتفاقات مرتبط با دفاع مقدس را مدنظر قرار داده است.

تهیه‌کننده این برنامه می‌گوید: همایش‌ها و برنامه‌های مرتبط با دفاع مقدس را پوشش داده‌ایم، سفر جانبازان 70 درصد به عتبات عالیات را ثبت و ضبط کرده‌ایم و حاشیه‌های دیدار حضرت آقا را در سفرهای استانی به تصویر کشیده‌ایم.

برنامه از آسمان را یک گروه چابک تدارک می‌بیند تا هرگاه ضرورتی پیش آمد بسرعت تصاویر و مستندات لازم فراهم شود، اما در شرایط عادی، یک گروه تحقیق با گروه تولید همکاری دارد تا از میان هزاران موضوع یا شهید و جانباز، آنهایی که از ویژگی‌های برجسته‌تری برای برنامه‌سازی برخوردارند، انتخاب شوند. در این برنامه زندگی شهیدی که پدرش را از آشپزی در دربار پهلوی دوم منع کرد، یکی از جانبازان دفاع مقدس که اصرار داشت به عنوان مدافع حرم اعزام شود و در نهایت به شهادت رسید، چند مهندس راه‌آهن که اشرار ماه‌ها آنها را گروگان گرفته بودند، شهید مدافع حرم که فرزندش پنج ماه بعد از شهادتش به‌دنیا آمد و بسیاری دیگر از ایثارگرانی که برای این سرزمین از جان گذشته‌اند، به نمایش درآمده است.

تولید عاشقانه

تولید برنامه از آسمان یک گزارش ساده نیست. گروه تولید گاهی به روستا‌های دورافتاده سفر می‌کنند و معمولا برای دسترسی به مستندات لازم درباره شهدای دفاع مقدس با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند.

تهیه‌کننده این برنامه می‌گوید: معمولا از پدر و مادر شهدای دفاع مقدس سن و سالی گذشته و خیلی امکان همکاری با ما را ندارند. پیدا کردن دوستان و همسنگران آنها هم کاری دشوار و زمان‌بر است، اما با این همه تلاش می‌کنیم به هر ترتیب شده، تصویر ارزشمند و دقیقی از زندگی و سیره شهدا را نمایش بدهیم.

این دشواری‌ها به شهدای دفاع مقدس ختم نمی‌شود. تاکنون 50 برنامه از مجموعه از آسمان به شهدای مدافعان حرم اختصاص داشته و این بخش از کار نیز دشواری‌های خودش را دارد.

خورشیدی‌فرد می‌گوید: تلاش کرده‌ایم ایثار، فداکاری و استواری این شهدا را نشان بدهیم و نیز اصرار و پیگیری آنها برای پیوستن به مدافعان حرم را. برای پرداختن به زندگی و سیره این شهدا به سراغ خانواده‌های آنها می‌رویم و با فرزندانشان گفت‌وگو می‌کنیم. برخی از این شهدا فرزندانی دارند که هنوز دوران خردسالی و کودکی را پشت سر نگذاشته‌اند! برای تصویربرداری از این بچه‌ها باید سعی کنیم که با آنها ارتباط برقرار کنیم، دوست بشویم که با ما راحت باشند و بتوانند از احساساتشان حرف بزنند.

ایده در خدمت سوژه

نویسندگی از آسمان را حمید بنا به عهده دارد اما شیوه نگارش این برنامه با اکثر برنامه‌های تلویزیونی متفاوت است.

به اعتقاد این نویسنده، بخشی از کار نویسندگی هنگام تدوین انجام می‌شود؛ یعنی زمانی که تصویربرداری انجام شده و مواد لازم برای ساخت یک قصه جذاب در اختیار نویسنده و کارگردان وجود دارد.

بنا که از سال 1388 با گروه تولید برنامه از آسمان همکاری دارد، درباره این شیوه می‌گوید: قبل از این‌که با سوژه برنامه آشنا شویم، ویژگی‌ها و قصه زندگی او را بررسی می‌کنیم و بعد از آن تصویربرداری آغاز می‌شود و در نهایت بعد از تصویربرداری بر اساس داشته‌هایمان به یک چینش و تدوین مناسب می‌رسیم. در تولید این برنامه با کسانی سر و کار داریم که بازیگر نیستند؛ ممکن است حرفی برای گفتن داشته باشند، اما نتوانند آنها را مطرح کنند و از آنجا که این برنامه به طور مداوم در سال تولید و پخش می‌شود نمی‌توانیم زمان زیادی را به تولیدش اختصاص بدهیم. به همین دلیل است که به این شیوه عمل می‌کنیم.

این نویسنده ادامه می‌دهد: وقتی هنوز پیکر شهید حسین همدانی به ایران نرسیده بود، مستندش را آماده و بعد تصاویر مربوط به تشییع در تهران و همدان را به آن اضافه کردیم؛ یعنی این برنامه اقتضائاتی دارد که باید آنها را مد نظر داشت. این نویسنده، سه هدف برای برنامه از آسمان تعریف می‌کند: آنچه در برنامه به نمایش در می‌آید بخشی از تاریخ شفاهی کشور است و همچنین سعی داریم با پرداختن به جزئیات زندگی شهدا به این برنامه بار تربیتی بدهیم. نمایش حماسه، جهاد و شهادت هدف دیگری است که در تولید این برنامه مدنظر ماست.

آسمانی‌های «از آسمان»

در سال‌هایی که از آسمان برای تلویزیون تولید می‌شود، کسانی در ارتباط با این برنامه به درجه شهادت نایل شده‌اند.

براساس توضیحات خورشیدی‌فرد، برخی از جانبازان و آزادگانی که با آنها در برنامه گفت‌وگو شده و همین‌طور کسانی که به عنوان مدافع حرم در برنامه حضور داشته‌اند، پس از مدتی به شهادت رسیده‌اند.

وی همچنین توضیح می‌دهد: عباس گودرزی که یک دوره زمانی به عنوان کارگردان با ما همکاری داشت و محمد فراهانی یکی از تصویربرداران این برنامه نیز از جمله کسانی هستند که به درجه رفیع شهادت نایل شده‌اند.

بر اساس توضیحات این تهیه‌کننده و کارگردان، شهیدان گودرزی و فراهانی در ویژه‌برنامه‌ای که سال 1388 از حضور سردار نورعلی شوشتری در سیستان تهیه می‌شد و در جریان ترور این سردار به شهادت رسیدند.

آذر مهاجر

رادیو و تلویزیون