کشاورزی؛ اولویت گسترش تولید و اشتغال

با در نظر گرفتن هدف بیان شده در سیاست‌های کلی برنامه ششم که عبارت است از رسیدن به رشد مستمر، شتابان، پایدار و اشتغال‌زایی 8 درصدی در طول سال‌های برنامه ششم، این انتخاب اهمیت بسیاری دارد، به گونه‌ای که انتخاب غلط علاوه بر این‌که جهت تخصیص منابع را در کشور دچار انحراف می‌کند، می‌تواند موجب مسائل و مشکلات فراوانی شود.

بر همین اساس لازم است در این برهه زمانی بدون درگیر شدن در علایق تخصصی یا گرایش‌های گروهی، با در نظر گرفتن منافع ملی، زیرساخت‌های موجود و اهداف راهبردی این تصمیم اساسی گرفته شود که کشور می‌خواهد در پنج سال آتی عمده منابع خود را به چه سویی هدایت کند؟ برای مثال آیا در تخصیص منابع مالی و اعتبارات، تجهیز ناوگان هوایی اولویت دارد یا امور اولویت‌دار دیگری باید مورد توجه قرار گیرد؟

باید توجه کرد اینجا بحث از درست و غلط‌بودن فعالیت‌ها نیست بلکه صحبت از اولویت راهبردی است. یعنی باید حوزه‌هایی انتخاب شود که بیشترین تناسب را با شرایط کشور داشته باشد و از سوی دیگر بیشترین، سریع‌ترین و موثرترین نقش را در رونق تولید و ایجاد اشتغال داشته باشد.

1ـ توجه به شرایط کشور اولین قدمی است که باید در این مسیر برداشته شود. وجود زیرساخت‌های فراوان انسانی بویژه نیروی انسانی جوان و تحصیلکرده یک دارایی راهبردی است که در صورت فعال‌سازی آنها، قابلیت‌ها و توانایی‌های فراوانی برای کشور فراهم می‌شود. با در نظر گرفتن تنوع مهارت‌ها، تحصیلات و توان سرمایه‌گذاری افراد متقاضی شغل باید فعالیت‌هایی انتخاب شود که توان پاسخگویی به این گروه‌های متنوع را داشته باشد.

2ـ مساله مهم در توسعه اشتغال، تامین بازار مصرف است. با توجه به رقابت شدید جهانی و کم‌توجهی به مقوله قاچاق و از سویی دیگر کمبود نهادهای حامی و تسهیل‌گر صادرات، در کوتاه‌مدت باید بر فعالیت‌هایی متمرکز شد که بازار مصرف داخلی را پوشش دهد تا با توانمندسازی این فعالیت‌ها و ایجاد علائم تجاری توانمند در رقابت با علائم تجاری خارجی، زمینه صادرات فراهم شود. بنابراین برای ایجاد اشتغال پایدار و فراوان و زمینه‌سازی تولید باید دارایی بازار مصرف 80 میلیونی را مورد توجه قرار داد. البته بازار کشورهای همسو بویژه کشورهای محور مقاومت را نیز می‌توان در وهله دوم مورد توجه قرار داد.

3ـ محور سومی که باید در تصمیم‌گیری مورد توجه قرار گیرد اشتغال‌آفرینی به ازای سرمایه‌گذاری در آن بخش است. با توجه به محدودیت منابع، باید بخشی را برگزید که منابع موجود بتواند حداکثر اشتغال را ایجاد کند.

4ـ محور چهارم؛ دانش‌بنیان بودن آن بخش است، چرا که فعالیت‌های دانش‌بنیان کلید پیشرفت در دهه‌های آتی است و با توجه به ماهیت منابع انسانی موجود کشور که بخش مهمی از آنها دارای تحصیلات دانشگاهی هستند، حرکت به این سمت می‌تواند میدان وسیعی برای اشتغال این گروه فراهم سازد.

5 ـ محور پنجم برای انتخاب بخش موردنظر، میزان ارزش افزوده آن است که در یک زنجیره ارزش‌افزای از مواد اولیه تا محصول نهایی، علاوه بر این‌که تخصص‌های مختلف و گروه‌های متنوعی را فعال می‌سازد، بتواند ارزش افزوده قابل توجهی را فراهم آورد.

با در نظر گرفتن محورهای فوق، مناسب‌ترین بخشی که می‌تواند بسرعت زمینه اشتغال پایدار را فراهم سازد و از سویی دیگر ظرفیت‌های داخلی را در کشور فعال سازد، بخش کشاورزی و صنایع مرتبط با آن است. چرا که:

1ـ بخش کشاورزی با توجه به صنایع تکمیلی آن می‌تواند گروه وسیعی از افراد را به‌کار گیرد.

2ـ بخش کشاورزی با ایجاد 6.22 اشتغال به ازای یک میلیارد ریال سرمایه‌گذاری، بالاترین نرخ اشتغال‌زایی به ازای سرمایه را دارد.

3ـ این بخش می‌تواند با تأمین محصولات راهبردی، خوداتکایی کشور را افزایش داده و نیازهای جامعه 80 میلیونی داخل و بخشی از نیازهای کشورهای همجوار را فراهم کند.

4ـ بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی و تکمیلی آن، یک زمینه بسیار مناسب برای فعالیت‌های دانش‌بنیان هستند و در صنایع و رشته‌های علمی مختلف می‌تواند، بستر فعالیت گروه‌های وسیعی از جوانان تحصیلکرده کشور را فراهم سازد.

5 ـ بخش کشاورزی می‌تواند، الگوی زیست جمعیتی کشور و پراکندگی آن و آمایش سرزمین را که بشدت از توازن خارج شده است، متوازن سازد.

6 ـ بخش کشاورزی می‌تواند با توسعه صنایع تبدیلی خرد و متوسط منجر به توانمندسازی مردم و توسعه عدالت شود.

7ـ برخورداری کشور از سرزمین گسترده‌ای که دارای تنوع آب و هوایی مناسبی است این امکان را می‌دهد که محصولات متنوعی در محصولات مختلف کشاورزی و باغی، آبزی‌پروری و دامپروری و.... تولید شوند.

8 ـ موضوعی که اغلب مطرح می‌شود، مقوله آب است که برخی معتقدند کشور از آب کافی برای توسعه کشاورزی برخوردار نیست که البته باید گفت از مدیریت آب مناسب محروم هستیم، منابع آبی کشور در صورت مدیریت مناسب و استفاده از روش‌های علمی با افزایش بهره‌وری آب برای توسعه کشاورزی کشور کفایت می‌کند.

اقدامات اساسی برای محوریت بخش کشاورزی:

1ـ حمایت‌های قانونی برای توسعه کشاورزی و صنایع تبدیلی باید صورت گیرد که در نهایت منجر به سهولت کسب و کار در این بخش شود.

2ـ منابع مالی کشور به این سمت هدایت شوند و دولت نظام پولی کشور را موظف کند تا سهم شایسته‌ای از اعتبارات خود را به این بخش اختصاص دهند. هم‌اکنون سیاستگذاری اعتبارات بانکی در نظام پولی توسط شورای پول و اعتبار توصیه‌ای و اخلاقی شده و الزامی به اجرای آن توسط بانک‌ها وجود ندارد.

3ـ با ارزان کردن منابع مالی با تخصیص کمک کارمزد از محل اعتبارات عمومی دولت، سهولت کسب و کار و حمایت‌های یارانه‌ای از تولید در این بخش، می‌توان بخش کشاورزی را برای سرمایه‌گذاران داخلی جذاب کرد.

4ـ صنایع تبدیلی و تکمیلی و دانش‌بنیان در بخش کشاورزی و صنایع غذایی در مناطق نزدیک به تولید توسعه داده شوند.

5 ـ دولت با توسعه شبکه‌های حمل و نقل زمینه جابه‌جایی ارزان محصولات نهایی و واسطه‌ای را فراهم کند.

6 ـ مشوق‌های صادراتی به این بخش هدایت شوند.

7ـ مطالعات دانشگاهی و مراکز پژوهشی برای مطالعات دانش‌بنیان در این حوزه هدایت و حمایت شوند.

8 ـ به ارتقای بهره‌وری آب و نهاده‌های تولید در این بخش پاداش داده شود.

9ـ نظام مدیریت یکپارچه و منسجم آب با هدف ارتقای بهره‌وری آب طراحی شود.

10ـ مدل‌های مختلف کشت، متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه توسعه داده شوند.

11ـ نظام‌های آموزشی مهارت‌محور در بخش کشاورزی و صنایع مرتبط توسعه داده شوند.

12ـ نظام توزیع محصولات با ایجاد تعاونی‌های ملی، منطقه‌ای و استفاده از فناوری‌های نوین توزیع و بازاریابی با هدف سهم‌بری عادلانه فعالان در زنجیره ارزش‌افزای بخش کشاورزی طراحی و عملیاتی شود.

13ـ با قاچاق محصولات کشاورزی و صنایع مرتبط با آن با شدت و جدیت بیشتری مبارزه شود.

14ـ سند توسعه روستایی کشور و نهادسازی متناسب با آن در سال اول برنامه ششم نهایی شود.

امید است اکنون که در زمان انتخابات قرار گرفته‌ایم و نامزدهای محترم ریاست جمهوری برای جلب نظر مردم، برنامه‌های خود را ارائه می‌دهند با محور قرار دادن سیاست‌های کلی برنامه ششم و قانون برنامه آن که اخیرا توسط رئیس‌مجلس برای اجرا ابلاغ شده است، برنامه‌های اجرایی خود را برای توسعه اشتغال و نیز رونق تولید ارائه کنند و مردم فهیم و انقلابی نیز با توجه به این برنامه‌ها فردی اصلح را برای رسیدن به این هدف بزرگ ملی برگزینند.

دکتر محمدجواد ایروانی - عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام