رادیو خانه ماست

77 سال این رسانه با مردم ما زندگی کرده و بالیده است. به این بهانه نگاهی سخنان آدم‌های این رسانه می‌اندازیم.

هنرمندان ارزنده‌ای که در ادوار مختلف با این رسانه پرمخاطب همکاری کرده‌اند:

صدرالدین شجره: رادیو خانه اصلی من است. من بازیگری را از تئاتر شروع کردم. در ایران و خارج از ایران اصول و مبانی بیان را یاد گرفتم. شروع فعالیتم در رادیو به اواخر دهه 40 و کلاس دوم دبیرستان برمی گردد. سال 1344 در رشته فن بیان در ایران نفر اول شدم. سال 1345 جایزه دریافت کردم و همان سال به برنامه جوانان رادیو دعوت شدم و چون به تئاتر علاقه داشتم در مدرسه به همراه دوستانم تئاتر و نمایشنامه اجرا می‌کردیم و با دیدن بازی‌ام توسط استاد رادی که دبیر بودند به‌واسطه ایشان جذب کارهای هنری شده و در رادیو و در برنامه جوانان مشغول به کار شدم. بتدریج جذب اجرا، کارگردانی و بازی در نمایش‌های رادیویی شدم.

یک بازیگر رادیویی باید حتما شیوه بازیگری را بلد باشد و نوع بیان و روایت و حتی در دیالوگ‌گویی به صدا و قدرت بیان خوب نیاز دارد.

درباره تفاوت‌ها میان بازی رادیویی و تئاتری هم باید بگویم یک بازیگر رادیویی تمام اصول، فنون و قوانین بازیگری را به شکلی نه تلویزیونی و نه رادیویی، بلکه به شکل تئاتری می‌شناسد و جلوی میکروفن رادیو بیان می‌کند. این بازیگر برای رسیدن به نقش در رادیو همان کاری را می‌کند که روی صحنه انجام می‌دهد. اگر شاهد اجرای یک نمایش رادیویی باشید، می‌بینید بازیگر با تمام چهره و بدن خودش نقش را ارائه می‌کند. تفاوت فقط در این است که در رادیو خیلی لحظه‌ها بازی‌ها غلوآمیز بوده یا بروز احساسات کمی شدیدتر باشد تا بتواند تخیل شنونده را با خود شریک کند؛ یعنی شنونده را به یک تجسم دیداری برساند و بتواند بازیگر را در آن موقعیت تجسم کند. ولی از جهت تکنیک و ظرایف بازیگری تفاوت چندانی وجود ندارد.

مهدی صباغی: بازی در رادیو کار فوق العاده سخت و دشواری است و بازیگر در بازی رادیویی علاوه بر تمرکز و دقت فراوان باید حس و حال نقش را در کلامش به شنونده رادیویی منتقل کند. یک بازیگر رادیو باید حتی برای خودش هم تصویرگری کند. در سینما و تلویزیون می‌شود با حرکات دست و استفاده از میمیک صورت و چهره مفاهیم را منتقل کرد، اما در رادیو باید همه حس‌ها ازجمله غم، شادی، خشم و... را با صدایتان نشان دهید.

بازیگر رادیویی باید این حس را داشته باشد که نظیر تئاتر تماشاگر دارد و او را نگاه می‌کند . در رادیو حتی صدای نفس کشیدن بازیگر هم باید درست و به جا باشد تا حرف و موقعیت مورد نظر آن لحظه‌ای که بازی می‌کند درست به شنونده منتقل شود. دنیای رادیو بسیار متفاوت و البته سحرانگیز است و بازیگر رادیو باید بداند که نفس‌هایی که یک جوان می‌کشد بایک پیرمرد تفاوت دارد و خیلی از مسائل دیگر. مثلا نیاز به ممارست و جدیت دارد و بازیگر رادیو سوای تسلط به تکنیک‌های بازیگری باید باهوش و دارای خلاقیت هم باشد و معتقدم بازی در نمایش‌های رادیویی یک نوع خودسازی را در کار هنرمند به وجود می‌آورد.

خود من اولین بازی جدی‌ام در نمایشنامه رادیویی دامنی که هرگز سبز نشد به نویسندگی گلن هوی بود. من سوای بازی در نمایش‌های رادیویی تعداد زیادی نمایشنامه رادیویی را نوشته و کارگردانی کرده‌ام. هنرهای نمایشی یکی از موثر و کاراترین‌ هنرهاست که در جهت آگاه‌سازی و القای مفاهیم به اقشار مختلف مهم بوده و هست. اگر نمایشی صادق باشد تاثیرش در جامعه بیش از سخنرانی، وعظ و خطابه است. نمایش‌هایی اثرگذار و قابل توجه است که به معضلات و دغدغه‌های مردم پرداخته باشد. مردم باید حرف دلشان را در نمایش‌ها بشنوند. به نظر من اولویت رادیو باید بیشتر با نمایش‌های ایرانی باشد. مردم باید با قالب نمایش‌های رادیویی انس بگیرند. به‌واسطه شیوه زیستمان در این روزها ما مشغله‌های فکری زیادی داریم.

هیراد حاتمی:‌ من کارم را با رادیو در سال 88 شروع کردم. یادم است در یکی از تعطیلات چند روزه و در آن زمان که اکثر مردم برای مسافرت به خارج از تهران رفته بودند، این تعطیلی‌ با روز کارگر همزمان شده بود. من در آن زمان به‌عنوان خبرنگار اقتصادی در مطبوعات فعالیت داشتم. در آن زمان از رادیو با من تماس گرفتند که یک کارشناس اقتصادی برای برنامه که درخصوص روز کارگر بود معرفی کنم، من هم با افرادی که می‌شناختم تماس گرفتم، اما هیچ کدام امکان رفتن سر برنامه را نداشتند تا این‌که تهیه‌کننده از من خواست با توجه به این‌که به حوزه اقتصاد اشراف داشتم به‌عنوان کارشناس سر برنامه بروم. این مساله برایم خیلی جالب بود چون همیشه رادیو و تلویزیون برایم یک رویا بود و فکر می‌کردم برای ورود به رادیو حتما باید صدای خوبی داشته باشم یا برای تلویزیون باید تحصیلات آکادمیک این رشته را خوانده باشم، برای همین هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم این فرصت را پیدا کنم که به این رسانه ورود پیدا کنم.

بهرام محمدی

ضمیمه قاب کوچک جام جم