تلاش برای محرومیت‌زدایی فرهنگی

در سال‌های گذشته فعالیت ارکستر سمفونیک تهران مقطعی بود. در این مدتی که رهبری ارکستر سمفونیک تهران را پذیرفته‌اید، می‌توان امیدوار بود که این ارکستر به صورت مستمر به کارش ادامه دهد؟

پیش از این با این ارکستر به عنوان رهبر مهمان کار می‌کردم. ولی تقریبا یک سال است که به عنوان مدیر هنری و رهبر ارکستر سمفونیک تهران کارم را شروع کردم. در این زمان برنامه‌های منسجم و موفقی داشتیم و ارکستر هر ماه، چند شب برنامه دارد. اتفاق جالب دیگر برگزاری تور ارکستر سمفونیک بود که برای نخستین بار به تور داخل کشور رفت و ما حدود سه ماه پیش در جنوب کشور در شهرهای آبادان، اهواز، عسلویه و بوشهر برنامه داشتیم. در آبادان برای 4000 نفر برنامه اجرا کردیم.

در شهرستان‌ها با مشکل سالن مواجه نشدید؟

متأسفانه کمبود سالن‌های استاندارد کاملا در کشور احساس می‌شود. سال‌هاست که سالن استاندارد جدیدی برای اجرای موسیقی ساخته نشده است. برنامه ارکستر سمفونیک با اجراهای پاپ تفاوت دارد. کنسرت پاپ صدابرداری دارد و به همین دلیل آن را در هر سالنی می‌توان روی صحنه برد. اما اجرای ارکستر سمفونیک معمولا صدابرداری ندارد. در نتیجه امکانات خود سالن از نظر آکوستیک صدا باید به صورتی باشد که بازده زحمات نوازندگان حس شود.

متأسفانه به‌دلیل کمبود سالن استاندارد در شهرستان‌ها، برنامه ارکستر سمفونیک را در استادیوم ورزشی آبادان برای 4000 نفر روی صحنه بردیم و همین‌طور در اهواز دو شب برنامه داشتیم که هر شب 1500 نفر برای دیدن و شنیدن برنامه ما آمدند که آنجا هم در ورزشگاه روی صحنه رفتیم. اما در عسلویه در سالن کنفرانس به اجرای برنامه پرداختیم.

مشکل صدابرداری را چگونه حل کردید؟ به نظر می‌رسد صدابرداری ارکستر سمفونیک کار آسانی نباشد.

خوشبختانه یک گروه صدابرداری باتجربه را با سیستم صوتی‌شان از تهران با ارکستر سمفونیک به جنوب بردیم. کار گروه صدابرداری بهترین صدایی بود که می‌توان از یک ورزشگاه گرفت. من در خارج هم با تورهای مختلفی در فضای باز یا استادیوم برای جمعیت‌های بیش از 10 هزار نفر برنامه اجرا کردم. کارگروه صدابرداری ما قابل قبول بود.

چه هدفی از اجرا در شهرستان‌ها دنبال می‌کنید؟

نفس اجرای این برنامه‌ها و قدم‌برداشتن در این راه، گام بزرگی است. خوشحالم که چنین رویدادی به‌وقوع پیوست. اثرش کاملا بر مردم مشهود بود. مهم‌تر از همه، معرفی ارکستر سمفونیک به مخاطبان بود. بسیاری از آنها برای نخستین بار بود که با ساختار ارکستر سمفونیک آشنا می‌شدند. بعد از برنامه عده‌ای از آنها نزد ما می‌آمدند و می‌گفتند ما می‌دانستیم چنین برنامه‌هایی در تهران اجرا می‌شود ولی همیشه از آن محروم بودیم. در حال برنامه‌ریزی برای اجرا در استان‌های دیگر هستیم. مطمئنم اگر ما برای دومین‌بار به این شهرها برویم با استقبال بیشتری روبه‌رو می‌شویم.

به نظر شما در این شرایط که سطح موسیقی پایین آمده و تشخیص موسیقی خوب از بد برای مردم دشوار شده، اجرای ارکستر سمفونیک می‌تواند سبب ارتقای ذائقه موسیقایی مردم شود؟

حتما، انتخاب قطعات نیز با توجه به مخاطبان بود. من هم قطعاتی از موسیقی کلاسیک انتخاب کردم که مردم با آن آشنا شوند و هم قطعاتی ملی و میهنی ایرانی که چند قطعه را خودم ساخته و تنظیم کرده بودم و حتی موسیقی فیلم که مجموع آن اثر مثبتی روی مردم داشت. هدف ما این است که ذائقه مردم را تغییر دهیم و آنها را با آثار بهتری آشنا کنیم.در آن صورت است که مردم به هر چیزی گوش نمی‌دهند. این اتفاق امروز در تهران افتاده است. در همین مدت کوتاه، بلیت اجراهای ما یکی دو هفته مانده به اجرا تمام می‌شود. اگر کار ما کیفیت نداشت، در برنامه‌های بعدی استقبال صورت نمی‌گرفت. شنیده‌ام در گذشته برای پر کردن سالن مردم را دعوت می‌کردند و بلیت مجانی به آنها می‌دادند. اما الان ما بلیت نداریم که به نوازنده‌های ارکستر بدهیم تا خانواده‌هایشان را دعوت کنند. همین اجرای پیش‌رو برای یک روز دیگر تمدید شد.

واکنش نوازنده‌ها چه بود که برای اولین‌بار با ارکستر سمفونیک در جایی غیر از تهران روی صحنه می‌رفتند؟

در آبادان پس از پایان اجرا که اعضای ارکستر از صندلی‌های خود بلند شدند، همزمان مردم هم برخاستند و برای چند دقیقه برای آنها دست زدند. نوازنده‌ها مبهوت مانده بودند. تصور کنید این تشویق 4000 نفری چه انرژی و امیدی به نوازنده‌ها می‌دهد.

برخی ادعا می‌کنند ما نوازنده خوب نداریم و برای همین ترجیح می‌دهند قطعات را با ارکسترهای خارجی ضبط کنند. شما که با نوازندگان جوان کار می‌کنید تا چه اندازه با این نظر موافقید؟

تهران بیش از 12 میلیون جمعیت دارد، اما چه تعداد نوازنده حرفه‌ای داریم؟ در واقع ما نسبت به جمعیت تهران، نوازنده حرفه‌ای کم داریم. خوشبختانه در ارکستر سمفونیک نوازنده‌های خوبی حضور دارند، اما هنوز با سطح مطلوب فاصله داریم و همچنان در حال دستچین کردن آنها هستیم. در این یک سال مسیر ارکستر رو به پیشرفت بوده است. ما با بنیاد رودکی قرار گذاشتیم همه برنامه‌های ارکستر سمفونیک تهران ضبط و منتشر شود؛ نه برای کسب درآمد بلکه می‌خواهیم این اجراها در معرض داوری عموم قرار بگیرد تا کارشناسان و مردم درباره پیشرفت کار قضاوت کنند. من تأکید داشتم در کنار اجرای قطعاتی که در بیشتر ارکسترهای سمفونی‌ جهان معمول است، ارکستر سمفونیک تهران قطعاتی را بزند که پیش از این اجرا نکرده است. این موضوع به بالا‌بردن سطح کیفی ارکستر کمک خواهد کرد.

پیش از این، ارکسترهای ملی و سمفونیک تهران به صورت کج‌دار و مریز به کارشان ادامه می‌دادند. گاهی چند ماه فعال بودند و یکی دو سال خاموش. اگر سیاست‌های حمایتی فعلی تدوام داشته، چه آینده‌ای پیش روی ارکستر سمفونیک تهران خواهد بود؟

اگر این راه و روش ادامه داشته باشد، طبیعتا آینده روشنی در انتظار ماست. در همین یک سال، پیشرفت کار کاملا مشهود است؛ چه از نظر سطح کیفی نوازندگان، چه از نظر جو حرفه‌ای موجود در ارکستر و این‌که بدون حاشیه کارش را جلو می‌برد. اگر این روند ادامه داشته باشد و برنامه‌ها اجرا شود، روز‌به‌روز شاهد پیشرفت هر چه بیشتر ارکستر خواهیم بود.

مدتی پیش شایعه‌ای منتشر شد مبنی بر غیرواقعی بودن روزمه شما. چرا نسبت به این شایعات و اتهامات واکنش نشان ندادید؟

تمایل ندارم وارد این بازی‌های بی‌ارزش شوم. اصلا آنچه را در این باره منتشر کرده‌اند، نخوانده‌ام و از این و آن شنیده‌ام. متأسفانه این بداخلاقی‌ها‌ در کشور ما به چشم می‌خورد و اتفاقا در فرهنگمان پندهای خوبی در واکنش به آن داریم، مانند «جواب ابلهان خاموشی است.» ترجیح می‌دهم به این پند و اندرزها گوش دهم.

سفیر فرهنگی ایران

شهرداد روحانی درباره حضور ارکستر سمفونیک تهران در عرصه بین‌المللی گفت: رفت و آمد یک ارکستر حداقل 80 نفری به کشور دیگر کار آسانی نیست و به سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق نیاز دارد. در حال برنامه‌ریزی هستیم تا این ارکستر در خارج از ایران نیز اجرا داشته باشد. معتقدم این ارکستر می‌تواند به‌عنوان یکی از عالی‌ترین سفیران فرهنگی کشور ما باشد. شناخت غربی‌ها از ایران کامل و واقعی نیست. تصور کنید اگر این ارکستر در کشورهای دیگر کنسرت برگزار کند تا چه اندازه می‌تو‌اند در تغییر نگرش آنها مؤثر باشد.

سال گذشته ارکستر جشنواره پوچینی از ایتالیا را به ایران دعوت کردیم که اجرای مشترکی با ارکستر سمفونیک تهران داشت. در کنار هر نوازنده ایرانی، یک نوازنده ایتالیایی قرار داشت که تجربه خوبی برای ما بود. خود آنها می‌گفتند انتظار چنین اجرایی را نداشتند و دو سه ماه بعد از آن از نوازنده‌های ما برای اجرا در برنامه سالانه‌شان برای عید پاک دعوت کردند. چندی پیش هم ارکستری از چین، تعدادی از نوازنده‌های ما را برای اجرای مشترک دعوت کرد. این تعاملات آغاز شده است و امیدوارم ادامه داشته باشد تا به اجرای ارکستر سمفونیک تهران، به عنوان سفیر فرهنگی ایران در کشورهای دیگر ختم شود.

کمیل انتظاری