چراغ سبز ریاض به تلاویو

وال‌استریت ژورنال به نقل از روزنامه صهیونیستی هاآراتص، از پیشنهاد داغ کشورهای عرب حوزه خلیج فارس به اسرائیل پرده برداشت. در این سند محرمانه، عادی‌سازی روابط با اسرائیل در ازای رویکرد مثبت اسرائیل به مساله فلسطین مطرح شده است.

اجازه به هواپیماهای اسرائیلی برای پرواز در حریم هوایی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، برداشتن محدودیت‌ها برای تجارت با اسرائیل، دادن ویزا به ورزشکاران و تجار اسرائیلی، برقراری خطوط مستقیم تماس با اسرائیل و تغییر جایگاه اسراییل از موقعیت دشمن به متحد از جمله تعهداتی است که اعراب حوزه خلیج فارس در چارچوب عادی‌سازی روابط با اسراییل پذیرفته‌اند.

در کنار این تعهدات، از اسراییل خواسته شده که با رویکرد مثبت به فلسطین شهرک‌سازی در بخش‌هایی از کرانه باختری را تعلیق کند و از محدودیت‌های تجارت در نوار غزه بکاهد.

پرده برداری از این سند محرمانه در حالی است که رفت و آمدهای مقامات عربی و اسراییلی در هفته‎ها و ماه‌های اخیر افزایش یافته، به گونه‌ای که یووال اشتاینتیز، وزیر انرژی اسرائیل از آن به عنوان «انقلاب در خاورمیانه» یاد کرده است.

سفر انور عشقی ژنرال پیشین سعودی و رئیس مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی جده، به تلاویو، مهمترین دیدار در این چاچوب بوده که دور از چشمان رسانه‌ها برای عادی‌سازی روابط رژیم‌های سعودی و صهیونیستی صورت گرفت.

مجموع این دیدارها، رایزنی‌ها و توافقات پشت پرده، سرانجام به چارچوب سیاسی جدیدی تبدیل شده است که بناست در سفر ترامپ به ریاض و تلاویو پرده‌برداری شود.

توجه به این نکته که عربستان همزمان با سفر هفته آینده دونالد ترامپ، سران کشورهای همسو در منطقه، به ویژه اعضای شورای همکاری خلیج فارس را به ریاض فراخوانده است، اهمیت راهبردی چارچوب سیاسی جدید برای مقامات سعودی و تلاش برای مشروعیت بخشی به آن را مشخص می‌کند.

به همین دلیل بی جهت نیست که رسانه‌های عربی از این سفر رییس‌جمهوری آمریکا به عربستان به عنوان سفری تاریخ ساز یاد می‌کنند.

در این راه رژیم آل خلیفه پا را فراتر گذاشته و به بهانه برگزاری مراسم کنگره فیفا که در منامه رسما پرچم رژیم صهیونیستی در بحرین برافراشت. اقدام آل خلیفه درحالی است که پیش از این مالزی به عنوان کشوری اسلامی، از میزبانی کنگره فیفا به علت حضورهیات صهیونیستی خودداری کرده بود.
در واقع رژیم سعودی در اوضاع بی‌ثبات خاورمیانه‌ای، می‌کوشد با ایجاد صف‌بندی و آرایش جدید سیاسی، موقعیت خود را مدیریت تحولات خاورمیانه ارتقا ببخشد.

به زعم مقامات ریاض، قرار گرفتن در کنار آمریکا و اسراییل، وزن منطقه‌ای مضاعفی به عربستان می‌هد، تا در روند حل و فصل بحران‌های منطقه‌ای دست بالا را بگیرد و مواضع خود را با قدرت بیشتری به پیش ببرد.

از این منظر گره زدن منافع اقتصادی عربستان با آمریکا اهرم دیگری است که از نگاه مقامات سعودی قدرت چانه زنی ریاض در برابر واشنگتن را افزایش می‌دهد و تعهد بیشتر آمریکا به حمایت از منافع راهبردی عربستان در منطقه را موجب می‌شود.

تعهد محمدبن سلمان جانشین ولیعهد سعودی به سرمایه گذاری 200 میلیارد دلاری در آمریکا و گمانه‌زنی درباره قرارداد 100 میلیارد دلاری خرید سلاح از آمریکا در سفر ترامپ به ریاض، بخشی از گام‌های هدفمند آل‌سعود برای گره زدن منافع اقتصادی عربستان با آمریکاست، که فراتر از اهداف اقتصادی، منافع سیاسی و راهبردی عربستان را در منطقه دنبال می‌کند.

اما ناظران سیاسی در منطقه مجموع تدابیر سیاست‌مداران جوان سعودی را تنها فرصتی برای شفاف‌تر شدن منازعه قدرت و میدان بازی در منطقه خاورمیانه می‌دانند؛ نه بیشتر.

در واقع عربستان با این دست تحرکات سیاسی، اقتصادی و امنیتی اگرچه حمایت بیشتر آمریکا را انتظار دارد، به صورت آشکارتری هم در کنار اسراییل قرار می گیرد، و مشروعیت خود را جهان اسلام از دست می‌دهد.

به عبارت دیگر مقامات سعودی با پرده برداری از ماهیت سازشکار خود در برابر اسراییل، در مقابل جریان مردمی مقاومت در سراسر منطقه قرار گرفته اند، و در مقام انتخاب میان پشتوانه ملی و اسلامی قدرت یا پایگاه خارجی آن بار دیگر تکیه گاه قدرت خود را در خارج از منطقه تعریف کرده‌اند.

یوسف اسماعیلی / مفسر جام جم آنلاین