حمله غذایی چین به سفره جهان

در میان کشورهای جهان، چین سیاست‌های اقتصادی و کشاورزی متفاوتی نسبت به دیگران اتخاذ کرده که خبر از نگرانی جدی مسئولان این کشور برای تأمین نیاز غذایی 4/1 میلیارد نفر از ساکنان آن می‌دهد البته برخی از این سیاست‌ها باعث تغییر قیمت اقلام خوراکی در بازارهای بین‌المللی شده تا جایی که می‌تواند دیگر بازارها را تحت تأثیر خود قرار دهد.

نکته قابل توجه درباره سیاست‌های کشاورزی چین این است که طی یک دهه گذشته رژیم غذایی مردم سرزمین اژدها تغییر کرده و به سمت سبک خوراک غربی یعنی ایالات متحده گرایش یافته است. به همین دلیل تأمین منابع مورد نیاز ساکنان این کشور برای مسئولان کشور چین به بحران تبدیل شده، چون تأمین گوشت و میوه‌های غیربومی برای چین چالشی جدی است.

یکی از سیاست‌های سیاستگذاران کشور چین اجاره زمین‌های کشاورزی در دیگر کشورها برای تأمین نیازهای غذایی مردم چین بوده؛ سیاستی که اگرچه در اوایل قرن حاضر می‌توانست به عنوان امتیازی اقتصادی برای کشورهای میزبان شناخته شود اما افزایش جمعیت کل جهان بخصوص در قاره‌های آسیا، آفریقا و آمریکای‌جنوبی باعث شده تا خود این مناطق نیز با کمبود خوراک به دلیل افزایش جمعیت مواجه شوند.

به همین دلیل نباید فراموش کنیم این پیش‌بینی می‌تواند باعث بروز نگرانی بیشتر در میان سیاستگذاران اصلی کشورها باشد چون در نیمه دوم قرن حاضر، زمین باید تأمین‌کننده غذای 9 میلیارد نفر باشد که قطعا با توجه به منابع موجود همین امر می‌تواند دلیل اصلی بروز مشکلات و چالش گسترده در سراسر جهان شناخته شود.

توسعه صنعتی چالش چین

قبل از آغاز انقلاب اقتصادی در سرزمین اژدها و صنعتی شدن این کشور بسیاری از مردم در زمین‌های موروثی خود مشغول کشت برنج در ابعاد کوچک بودند اما با توسعه اقتصادی و توزیع ثروت در میان مردم این سرزمین رفته رفته شرکت‌های چندملیتی با گردش مالی چند ده میلیارد دلاری تأسیس شد که مشغول تجارت غذا شدند و اقتصاد این منطقه را با چالش مواجه کردند.

چون توسعه صنعتی در چین باعث شد بسیاری از زمین‌های زراعی به چهاردیواری‌های صنعتی با انواع و اقسام آلودگی‌های محیط زیستی تبدیل شوند که در ادامه کشاورزان برای تولید بیشتر مجبور به استفاده بیشتر از کودهای شیمیایی شدند. این روند عاملی بود برای آلودگی گسترده زیست محیطی که بسیاری کارشناسان آن را به خیساندن برنج در آلودگی تشبیه کردند.

شلیک شدن تیر آغاز مسابقه خوراک برای چین زمانی به صدا در آمد که توزیع ثروت در اقتصاد این کشور باعث شد عادات و سبک غذایی مردم تغییر کرده و به سمت خوراک‌های غربی سوق داده شود. کمبود مزارع، برنج و سبزیجات را از عادات غذایی چینی‌ها دور کرد و به جای آن گوشت گاو، موز، گوشت خوک، شیر و لبنیات را جایگزین آن کرد.

حال سؤال این است که سرزمین اژدها چطور می‌تواند با کاهش سطح زیر کشت به دلیل تغییر کاربری مزارع و تغییر ذائقه خوراکی مردم، نیازهای غذایی خود را داخل مرزهایش تأمین کند؟ پاسخ ساده‌ای برای این سؤال دیده می‌شود که یک جمله است «این امکان برای چین وجود ندارد.»

آمارهای موجود بیانگر آن است که در ایالات متحده آمریکا به ازای هر یک نفر آمریکایی تقریبا نیم هکتار زمین کشاورزی وجود دارد، اما اگر به آمارهای موجود در سرزمین اژدها نگاه کنیم، می‌بینیم به ازای هر چینی فقط 2/0 هکتار زمین کشاورزی وجود دارد که این عاملی نگران‌کننده خواهد بود.

گزارش‌های رسمی منتشرشده از سوی فائو بیانگر آن است که چین در سال‌های 1997 تا 2008 میلادی تقریبا 2/6 درصد از زمین‌های کشاورزی خود را از دست داده است؛ به این دلیل که ارزش زمین برای تبدیل شدن به صنایع دیگر بسیار بالاست و کشاورزان محلی و بومیان روستاها با در نظر گرفتن منافع اقتصادی فروش یا تغییر کاربری زمین‌هایشان حاضر به همکاری با سیاست‌های دولت در این بخش نیستند.

این در حالی است که همین آمار بیان می‌کند اگرچه سیاست‌های جدید چین مانع ادامه روند تغییر کاربری زمین‌ها شده اما 20 درصد از زمین‌های موجود و تغییر کاربری نیافته چین آلوده هستند و قابل استفاده برای کشاورزی نخواهند بود. بر همین اساس سال 2014 میلادی بخش عمده‌ای از سبزیجات، حبوبات و غلات تولیدشده در این کشور آلوده به فلزات سنگین شناخته شد و در نهایت هیچ خبری از فرجام این مواد آلوده منتشر نشد.

سیاست‌های نوین

انتشار اخبار نگران‌کننده درباره آینده تأمین خوراک چین باعث شد دولت چین با چهار راهکار اصلی وارد میدان رقابت بین‌المللی شود که عبارتند از: کنترل بازار، بهبود بهره‌وری مزارع، جلوگیری از تغییر کاربری زمین و واردات.

کارشناسان در این زمینه معتقدند نکته اصلی و عامل تعیین‌کننده موفقیت هر یک از این موارد در واقع استفاده از فناوری‌های نوین است به صورتی که در بخش‌های یادشده مسئولان با استفاده از فناوری به کمک کشاورزان آمده و سعی در کنترل منابع برای تولید حداکثری و کاهش واردات محصولات غذایی دارند.

یکی از راهکارهای به کار گرفته شده از سوی مسئولان چین درباره چگونگی ذخیره کردن محصولات تولیدشده برای مدت طولانی‌تر است که حاصل آن باعث ساخت و بهره‌برداری از سیلوهای نوین و مدرن امروزی شد. به این ترتیب این کشور تقریبا با افزایش حجم توان ذخیره‌سازی خود در بخش‌های مختلف کشاورزی، وابستگی به بازارهای بین‌المللی را کاهش داد. به عنوان مثال در بخش غلات اکنون چین تقریبا 600 میلیون تن ذخیره‌سازی انجام می‌دهد که بیش از یک سال از نیاز داخلی این کشور را تأمین خواهد کرد.

تقلب برای تأمین خوراک

کاهش منابع غذایی در مقابل افزایش تقاضای غذا در این بخش باعث شده تا برخی سودجویان با استفاده از مواد اولیه غیر مناسب نسبت به تولید غذا اقدام کنند.

در این زمینه تقریبا اوایل سال 2012 میلادی بود که اخبار نگران‌کننده‌ای از ساخت خوراک با مواد اولیه غیربهداشتی و نامناسب در چین منتشر و باعث بروز ناآرامی‌ها و نگرانی‌های عمده‌ای در این سرزمین شد به صورتی که گزارش‌ها از تولید سس سویا با استفاده از موی انسان یا تولید سوسیس و کالباس با استفاده از گوشت گربه و موش به جای استفاده از گوشت حکایت داشت.

انتشار این اخبار عاملی بود تا جمعیت بزرگی از سرزمین اژدها به محصولات داخلی بی‌اعتماد شده و در نهایت خرید محصولات خارجی بیشتر شود. به همین دلیل برندهای معتبر غذایی از آمریکا و استرالیا به چین سرازیر شد و در نهایت تجارت غذا را در سرزمین اژدها بسیار سودآور کرد.

کارشناسان اقتصادی در این زمینه می‌گویند: مزارع مختلف جهان باید فعالیت کنند که چینی‌ها گرسنه نمانند، در حالی که منابع در سراسر جهان محدود است و نمی‌توان برای آینده برنامه مشخصی ارائه کرد. این رویه یعنی تغییر رژیم غذایی چینی‌ها عاملی شد که فروش گوشت گاو در چین طی دو دهه گذشته تقریبا 19 هزار درصد افزایش داشته باشد. رشدی که باعث شد چین بسیاری از سیاست‌های خودکفایی غذایی خود در بخش کشاورزی را فراموش کرده و به دنبال دستیابی به بازارهای بین‌المللی برود.

لی ژیاند، محقق موسسه اقتصاد و توسعه آکادمی علوم کشاورزی چین در این زمینه می‌گوید: با تغییر رویکرد خودکفایی چین، بسیاری از بازارهای جهانی محصولات کشاورزی تحت تأثیر قرار خواهند داشت؛ به این دلیل که مثلا تنها در یک بخش غلات، این کشور نیازمند واردات 160 میلیون تن محصول است.

ژیاند در ادامه می‌افزاید: این تغییر سیاست بخصوص در منطقه باعث بروز مشکلاتی خواهد شد چون بر اساس برآوردها تا سال 2050 میلادی بزرگ‌ترین کلانشهرهای دهکده جهانی در آسیا قرار دارند که همگی نیازمند تأمین خوراک برای ساکنان خود هستند. بمبئی، جاکارتا، مانیل، کراچی، کینشازا و توکیو از جمله این شهرها هستند.

مترجم: عماد عزتی

منبع: بلومبرگ