رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا در نامهای به کنگره آمریکا پایبندی کامل ایران به توافق هستهای را تایید کرد. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا هم روز گذشته از پایبندی ایران به برجام و تعهدات هستهای خبر داده بود.
اعتراف مقامات آمریکایی به پایبندی ایران، در حالی است که محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان درحاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک با انتقاد جدی از اقدامات ضدایرانی دولت آمریکا، تحریمهای جدید آمریکا را ناقض روح و متن برجام نامیده و درباره گزینه خروج ایران از برجام در صورت تداوم نقض عهد آمریکا هشدار داد.
نظر به موضعگیریهای 24 ساعت گذشته رئیسجمهور و وزیر خارجه آمریکا و وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران درباره برجام، به نکاتی چند میتوان اشاره کرد:
1- صداقت و پایبندی ایران به معاهدات بینالمللی
در نامهای که رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه آمریکا به کنگره نوشته، به صراحت آمده است: «براساس اطلاعاتی که دولت آمریکا به آنها دسترسی دارد، ایران همچنان به شرایط برجام پایبند است.»
اذعان رئیس جمهوری و وزیر خارجه آمریکا درباره پایبندی ایران به برجام درحالی است که مقامات آمریکایی در طول 4 دهه گذشته تلاش کردهاند از ایران چهرهای متمرد و یاغی نزد جامعه جهانی، مجامع بینالمللی و افکار عمومی ترسیم کنند.
طبعا اذعان دولت آمریکا به پایبندی ایران به برجام، مبتنی بر گزارش آژانس بینالمللی انرژی هستهای به عنوان نهاد مرجع بینالمللی در امور هستهای است. گزارشی که اعتراف دیگر طرفهای بینالمللی در موضوع هستهای ایران را هم به دنبال داشته است.
از این منظر جمهوری اسلامی ایران با تعهد به برجام توانسته است، با کسب اعتماد بینالمللی، صلحآمیز بودن فعالیتهای هستهای خود را به درستی اثبات کند، و همزمان دروغ بودن اتهامات آمریکا در پرونده هستهای ایران را آشکار سازد.
ثمره این دستاورد بزرگ، اثبات صداقت و پایبندی جمهوری اسلامی ایران به معاهدات بینالمللی است، که میتواند به عنوان یک سرمایه ملی جهت پیگیری حقوق کشورمان در نهادهای بینالمللی و اعتمادسازی گسترده با قاطبه کشورهای جهان مورد بهرهبرداری قرار بگیرد.
به عبارت دیگر برجام، اجماع جهانی علیه ایران را از میان برده و آمریکا را در مسیر مخالفخوانی با این توافق بینالمللی منزوی کرده است. به همین دلیل تحریمهای جدیدی که آمریکا علیه ایران وضع کرده، در چارچوب مرزهای آمریکا محصور مانده و عملا هیچ کشوری اعم از کشورهای اروپایی، آمریکایی و آسیایی با این تحریمها همراهی نکردهاند.
2- اثبات پیمانشکنی و ماهیت غیرقابل اعتماد دولت آمریکا
دولت آمریکا و شخص رئیسجمهور ترامپ بارها بر مقابله با برجام تاکید کرده و طیف وسیعی از سیاستهای ضدبرجامی را به مرحله اجرا گذاشتهاند.
تلاش برای اصلاح و تغییر مفاد برجام، اعمال فشار بر آژانس بینالمللی انرژی هستهای جهت اعمال نظارتهای سختگیرانهتر و گسترش دامنه بازرسیها به مراکز نظامی ایران و اعمال طیف جدیدی از تحریمها علیه ایران به بهانههای مختلف، بخشهایی از اقدامات ضدبرجامی دولت آمریکاست.
دونالد ترامپ در سخنان روز گذشته خود با خطرناک خواندن ایران، تهدید کرد که به دنبال راهکارهایی برای سفت و سختتر کردن اجرای توافق هستهای است. وی پیش از این هم برجام را بدترین توافق ممکن و فاجعهای برای آمریکا و اسراییل نامید و حتی در دوران تبلیغات ریاست جمهوری از پاره کردن برجام سخن گفته بود.
اما آنچه در عمل اتفاق افتاده، دستان خالی دونالد ترامپ و دولت آمریکا برای مستمسک قرار دادن جهت خروج از برجام و احیای تحریمهای فراگیر هسته ای علیه ایران است. به همین دلیل مسیر نقض برجام از طریق تحریمهای غیرهستهای در دستور کار کاخ سفید و کنگره آمریکا قرار گرفت ودور جدید تحریمها با تکیه بر آنچه «قانون تحریمهای غیرهستهای ایران» نامیده شد، آغاز شد.
این تحریمها چنانکه برخی مقامات آمریکایی اذعان کردهاند، در چارچوب تلاشهای گسترده برای بی اثر کردن برجام صورت گرفته، و بیش از هر چیزی ماهیت غیرقابل اعتماد دولت آمریکا را نشان داده است.
3- آمادگی ایران برای مقابله با نقض برجام
جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده است، به رغم پایبندی به معاهدات خود در برجام، تلاشهای آمریکا برای نقض روح و متن برجام را بیپاسخ نخواهد گذاشت، و در صورت هرگونه اقدامی که عملا منجر به نقض برجام شود، اقدام متقابل انجام خواهد داد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان هم با تاکید بر تاکید دوباره بر تناقض تحریمهای جدید و مواضع دولتمردان آمریکایی با روح و متن برجام گفت: اگر طرف مقابل اقدام به تخلف از برجام کند، ایران هم گزینههایی برای مقابله در اختیار دارد.
با این حال بهترین گزینه برای مقابله با رویکرد ضدبرجامی آمریکا، پیگیری این موضوع در کمیسیون مشترک برجام است. در این چارچوب نشست 30 تیر ماه کمیسیون مشترک برجام که بناست در وین تشکیل شود، فرصتی برای تنظیم شکایت ایران علیه اقدامات و تحریمهای جدید آمریکا علیه ایران است.
بعلاوه جمهوری اسلامی ایران باید راههای دیگر مقابله با پیمانشکنی آمریکا نظیر طرح شکایت از آمریکا در دادگاه بینالمللی لاهه و دیگر مراجه ذیصلاح را پیگیری کند.
4- ضروت گسترش تعاملات خارجی
هدف راهبردی دولت آمریکا چنانکه دونالد ترامپ و دیگر مقامات این کشور تاکید کردهاند، تنگتر کردن تدریجی حلقه محاصره ایران و افزایش ریسک تعامل با ایران و منزوی کردن ایران در ارتباطات خارجی است.
دور جدید تحریمها و روند گام به گام کاخ سفید و کنگره آمریکا برای گسترش دامنه تحریمها علیه ایران بخشی از این راهبرد است، که به منظور بازگردان ایران به شرایط پیش از برجام صورت میگیرد.
به همین دلیل دستگاه دیپلماسی ایران باید با استفاده از گشایش نسبی در مسیر تعاملات خارجی، از فرصتهای موجود به درستی بهرهبرداری کند، و بسترهای لازم برای توسعه تعاملات اقتصادی و سیاسی با کشورها، اتحادیهها و سازمانهای منطقهای و بینالمللی را فراهم سازد.
نکته حائز اهمیت در این خصوص انزوای ایالات متحده آمریکا در سیاستهای ضد برجامی است. به گونهای که دیگر طرفهای برجام از جمله اتحادیه اروپا برخلاف مقامات آمریکایی، برجام را بهترین گزینه بینالمللی برای حل و فصل اختلافات در موضوع هستهای ایران میدانند، و بر پایبندی همه اعضا به این توافق اصرار دارند.
به همین دلیل دستگاه دیپلماسی ایران باید با استفاده از رویکرد تکروانه آمریکا در مقابله با برجام، از ظرفیت همگرایانه سایر طرفهای برجام برای اعمال فشار بر آمریکا بهره گیرد، و از تبدیل شدن تنش به اختلافی دوجانبه میان ایران و آمریکا جلوگیری کند.
به عبارت دیگر سیاستهای ضد برجامی آمریکا باید به عنوان رویکردی علیه همه اعضای گروه 1+5 - که نمایندگی جامعه جهانی در توافق هستهای با ایران را به عهده داشتهاند - تلقی شود، و به همین میزان از ظرفیت جامعه جهانی و کشورهای حاضر در مذاکرات هستهای برای مقابله با رفتارهای ضد برجامی آمریکا استفاده شود.
5- جلوگیری از گشودن پروندههای جدید بینالمللی علیه ایران
پرونده هستهای ایران، پروندهای منحصر به فرد در عرصه سیاسی و حقوقی بینالمللی است که طی آن ایالات متحده آمریکا توانسته است با ترکیبی از تبلیغات دروغین و مبتنی بر سیاستهای ایرانهراسانه، راه را برای خارج کردن این پرونده از مسیر قانونی خود باز کند، و اهداف غیرقانونی خود را از طریق نهادهای قانونی و بینالمللی پیگیری نماید.
طبعا این تجربه، دولتمردان آمریکایی را امیدوار کرده است که با گشودن پروندههای جدید علیه ایران، همین مسیر را برای قرار دادن ایران در برابر جامعه جهانی و گرفتن امتیازات جدید از ایران ادامه دهند.
گشودن پروندههای جدید علیه ایران در موضوعات حقوق بشر، تروریسم و فعالیتهای موشکی، به نشانه آغاز راهی است که در صورت هرگونه قصور و کوتاهی میتواند فرایند طی شده در پرونده هستهای ایران را تکرار کند.
به عبارت دیگر چنانکه مقام معظم رهبری در مقاطع مختلف در بیانات خود تاکید کردهاند، باید دانست که عقب نشینی در برابر دشمنی مانند آمریکا حد یقف ندارد، و با توجه به تاریخچه پرونده هستهای، کوچکترین نشانه ضعف یا کوتاهی در حوزه دیپلماسی میتواند، با طمع آمریکا برای گشودن پرونده جدید علیه ایران مواجه شود.
به همین دلیل یک صدایی، قاطعیت و ایستادگی در برابر هرگونه اعمال فشار در این پروندهها تنها راه پیش روی ایران است، و طبعا مسئولان دستگاه دیپلماسی کشورمان این نکته را روشن خواهند کرد که حقوق کشورمان در توسعه فعالیتهای موشکی، و همچنین اصول و مبانی ایران موضوع حقوق بشر و مبارزه با تررویسم هرگز قابل مذاکره نبوده و نیست.
یوسف اسماعیلی/ جام جم آنلاین
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد