بلاتکلیفی ارتش آمریکا در افغانستان / امید داعش به سرزمین کبود

منابع محلی می گویند که حمله کنندگان انتحاری ابتدا با سلاح نمازگزاران را هدف قرار دادند، سپس شروع به پرتاب بمب دستی کرده و در آخر جلیقه‎های انتحاری خود را منفجر کردند.

عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت افغانستان در واکنش به حمله تروریستی در مسجد جوادیه هرات گفت: گروه‌های تروریستی در پی راه‌اندازی درگیری‌های مذهبی ـ فرقه‌ای در افغانستان هستند.

اشاره عبدالله به هدف قرار دادن مسجد شیعیان در شهر نسبتا آرام هرات است، که نشان از برنامه ریزی هدفمند گروه‎های تروریستی و حامیان خارجی آنها در کشاندن دامنه ناامنی‎ها به ولایت‏‎های شیعه نشین و امن افغانستان دارد.

گروه طالبان اعلام کرد که حمله به نمازگزاران در مسجدجوادیه شهر هرات ارتباطی با عناصر این گروه ندارد، و هنوز هیچ گروه دیگری مسئولیت عملیات تروریستی در مسجد جوادیه شهر هرات را به عهده نگرفته است. با این حال غالب کارشناسان امنیتی، این عملیات تروریستی را به گروه داعش نسبت داده‌اند.

یکی از کانون‎های اصلی داعش در افغانستان ولایت شرقی ننگرهار است، که از سال 2014 میلادی در این ولایت نفوذ کرده‎اند. در طول 3 سال گذشته داعش موفق به انجام حمله‌های متعدد خونین در افغانستان شده است. مطابق برآوردهای پنتاگون، شمار اعضای داعش در افغانستان از حدود 2500 نفر در سال 2015 به حدود هزار نفر در سال جاری کاهش یافته است.

اما مقامات روسیه آمار دیگری در این خصوص ارائه می‎کنند. ضمیر کابلوف، نمایندۀ ویژۀ رییس‌جمهور روسیه در افغانستان و پاکستان گفته، داعش از سال ۲۰۱۴ به این‌طرف در حال توسعۀ فعالیت‌های نظامی در افغانستان است؛ و شمار اعضای آن در سراسر افغانستان از مرز ۱۰ هزار نفر فراتر رفته است.

گروه تروریستی داعش در روز نهم مرداد ماه هم سفارت عراق در کابل را هدف یک عملیات مسلحانه تروریستی قرار داد، و پس از 4 ساعت درگیری 3 تروریست مهاجم و ۲ محافظ سفارتخانه کشته و ۳ نفر دیگر مجروح شدند. گروه تکفیری – تروریستی داعش بلافاصله مسئولیت این حمله را پذیرفت.

این حمله نخستین عملیات تروریستی علیه منافع و مراکز دیپلماتیک عراق در افغانستان به شمار می‌آید که چند هفته پس از آزادسازی کامل موصل روی داد، و به نوعی واکنش منفعلانه داعش در برابر پیروزی قاطع عراق در برابر این جریان تروریستی ارزیابی شده است.

سردرگمی ترامپ در افغانستان

درحالی که بیش از 6 ماه از آغاز به کار دولت ترامپ و طرح وی برای ارائه استراتژی جدید نظامی در افغانستان و افزایش 3900 نفری شمار نظامیان آمریکایی در افغانستان می‎گذرد، در عمل هیچ تغییری در این خصوص اعلام و اعمال نشده، و ارتش آمریکا عملا در افغانستان در موقعیت بلاتکلیفی قرار گرفته است.

به عبارت دیگر اقدامات دونالد ترامپ در افغانستان همانند رفتارش در سوریه به اقدامات نمایشی، جنجالی و پر سرو صدا محدود شده و گویای نبود تاکتیک و راهبرد مشخص در نگاه شخص ترامپ و تیم همراه وی در این مناطق است.

در این چارچوب همانگونه که در سوریه شاهد صدور فرمان ترامپ برای حمله به مواضع ارتش سوریه در پایگاه هوایی الشعیرات بوده‌ایم، در افغانستان هم مهمترین اقدام ترامپ به استفاده موردی از بمبی که «مادر بمب‎ها» لقب گرفته است، محدود می‎شود. عملیاتی که بیش از اثرگذاری در حوزه امنیت در افغانستان، نوعی قدرت نمایی بین‌المللی برای آمریکا و شخص ترامپ ارزیابی شده است.

روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال با اشاره به شکست طرح تیم ترامپ برای افزایش نظامیان آمریکایی در مقابله با پیشروی طالبان نوشت: مقامات واشنگتن به عقب‌نشینی در افغانستان می‌اندیشند. این روزنامه از شکاف عمیق در کاخ سفید درباره اعزام 3900 نظامی دیگر آمریکایی به افغانستان خبر داد، و افزود: دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا و مشاوران ارشدش از اینکه بدون یک راهبرد روشن نیروهای بیشتری به افغانستان بفرستند، اکراه دارند.

بلاتکلیفی آمریکا در افغانستان موجب شده که استیو بنون استراتژیست ارشد کاخ سفید از جایگزینی نیروهای مقاطعه کار امنیتی نظیر «بلک واتر» به جای حضور نظامیان آمریکایی در افغانستان سخن بگوید. تجربه‌ای که پیشتر هم در افغانستان و در عراق به ویژه در طول سال‎های 2003 تا 2008 میلادی اجرا شد، اما نتیجه‌ای جز شکست برای آمریکا و کشتار گسترده مردم غیرنظامی و بی‌پناه افغانستان و عراق در پی نداشته است.

بلاتکلیفی و ناکامی در راهبرد آمریکا در افغانستان موجب شده که وزیر دفاع این کشور هم با اعتراف به این شکست از از ضرورت تغییر در سیاست آمریکا در افغانستان خبر دهد. جیمز ماتیس، وزیر دفاع آمریکا اذعان کرده که آمریکا در افغانستان «درحال پیروزی» نیست، و باید به زودی یک سیاست جدید برای ادامه جنگ در افغانستان تدوین کند.

به باور برخی تحلیلگران امنیتی، دونالد ترامپ در چارچوب کاهش حضور و هزینه نظامی مستقیم آمریکا بنا دارد کشورهای چین، هند و پاکستان را در موضوع موضوع تامین امنیت و مبارزه با تروریسم در افغانستان درگیر کند و با کاهش حضور و هزینه نظامی آمریکا، بار این هزینه‎ها را به این کشورها تحمیل کند.

امید داعش به افغانستان

درحالی که عرصه بر فعالیت عناصر تروریستی داعش در عراق و سوریه تنگ‎تر و تنگ‏‎تر می‎شود، نگرانی از مهاجرت بازماندگان فراری این گروه در افغانستان افزایش می‎یابد.

در این چارچوب مقامات دولتی افغانستان مسیرهای قبایلی و خارج از نظارت ارتش پاکستان را مسیری برای عبرو عناصر تروریستی داعش به افغانستان می‎دانند.

در این چارچوب محمد حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی حکومت افغانستان اخیرا در بازدید از ولایت ننگرهار – که کانون اصلی حضور داعش در افغانستان است - به گونۀ غیرمستقیم تاکید کرد که پاکستان به عناصر داعش، حمایت می‎کند و امکانات مالی و کمک‌های لجستیکی در اختیار آنها قرار می‎دهد. وی گفت: بخش عمده‎ای از عناصر داعش از پاکستان می‎آیند، سند تابعیت پاکستانی دارند.

با این حال پاکستان همواره اتهام حمایت یا تسهیل شرایط حضور داعش در افغانستان را رد کرده و از گسترش نفوذ داعش در افغانستان ابراز نگرانی کرده است.

برخی منابع افغان هم از نقش عربستان سعودی و قطر در حمایت از داعش در افغانستان سخن گفته‌اند. «جعفر مهدوی» نماینده پارلمان و رهبر حزب ملت افغانستان در این باره گفت: گروه داعش در افغانستان تحت حمایت مالی عربستان سعودی و قطر قرار دارد و اعضای این گروه تروریستی پس از شکست گروه‌ تروریستی داعش در سوریه و عراق با کمک ریاض و دوحه به شمال افغانستان انتقال داده شده‌اند.

علاوه بر این کشورها، اطلاعات و آماری هم درباره نقش آمریکا در انتقال داعش به افغانستان منتشر شده است. پایگاه خبری روسیاالیوم در گزارشی در این باره به نقل از «زبیر مسعود» عضو کمیته امنیت ملی افغانستان نوشت:: «تروریست‌های داعش در حال تجدید قوا و تنظیم صفوف خود برای رفتن از سوریه و عراق به افغانستان و استقرار در ولایت بدخشان در مرز با جمهوری تاجیکستان هستند.

پیشتر حامد کرزی، رئیس‌جمهور سابق افغانستان هم تایید کرده و اظهار داشته که نیروهای آمریکایی در افغانستان به دنبال تقویت مواضع داعش هستند.

جمعبندی

به نظر می‎رسد گروه تروریستی داعش پس از شکست‌های سنگین در عراق و سوریه، ناگزیر است برای بقای خود به نقطه مناسب دیگری نقل مکان کند. طبعا افغانستان به دلیل شرایط امنیتی ناپایدار و بی‎ثبات، مجاورت با پاکستان به عنوان یکی از کانون‎های ترویج افراط‎گرایی و حمایت از آن و حضور و نفوذ نظامی آمریکا در این کشور گزینه مناسبی برای عناصر داعش به شمار می‎آید.

عامل دیگری که افغانستان را مورد توجه داعش قرار داده است، مجاورت آن با آسیای میانه به عنوان یکی از کانون‎های شکل گیری و نفوذ افراط گرایی است، به گونه‎ای که شمار زیادی از عناصر جریان‎های تروریستی در سوریه از این منطقه برخاسته‎اند، و در شرایط موجود در سوریه، بازگشت به افغانستان و آسیای میانه گزینه مطلوبی برای این دست از عناصر تروریستی به شمار می‎آید.

طبعا کشورهای حامی داعش و دیگر جریان‎های تروریستی به رغم شکست‎‏های سنگین این گروه‎ها در عراق و سوریه، تلاش خواهند کرد با سازماندهی مجدد آن‎ها در مناطق دیگر شرایط را برای بقای آن‎ها فراهم خواهند کرد تا از آنها در شرایطی مناسب‎تر، در مکانی دیگر و به شکلی جدید برای پیشبرد اهداف منطقه‌ای خود استفاده کنند.

در این چاچوب عناصر و سرکردگان داعش هم انتقال به کشورهایی نظیر افغانستان و احیانا لیبی، یمن و دیگر کانون‎های حضور و فعالیت گروه‎های تروریستی را فرصتی برای بازسازی و برنامه‌ریزی و احیای توان عملیاتی و شورش‎گری خود می‎دانند، و از آن استقبال می‎کنند.

یوسف اسماعیلی/ جام جم آنلاین