تلویزیون بازهم طنز سیاسی بسازد

با خداپناهی درباره بازی در نقش پورسلیم در «گسل» گفت‌وگویی داشته‌ایم که به اعتبار کمدی بودن سریال و برخورد دوستانه خداپناهی از شوخی و مطایبه خالی نیست.

اگر اشتباه نکنم بخشی از شخصیت پورسلیم، دستپخت خود شماست؛ چون این شخصیت مازندرانی حرف می‌زند و شما هم متولد گرگان هستید!

به هدف زدید. من به علیرضا بذرافشان عزیز پیشنهاد کردم این شخصیت مازندرانی باشد، چون می‌خواستم هم این نقش کمی متفاوت‌تر بشود و هم من به عنوان بازیگر یک انرژی جدید به نقشم اضافه کنم. آقای بذرافشان موافقت کردند. یک بار آن را به صورت تمرینی اجرا کردیم و مورد پذیرش کارگردان قرار گرفت و شد چیزی که الان می‌بینید.

بعد از پخش چهار فصل از سریال پایتخت، واقعا نگران نبودید مخاطب با دیدن یک مازندرانی دیگر غر بزند و گلایه کند؟!

نه اصلا. قبل از سریال پایتخت بازیگران زیادی نقش شخصیت‌های شمالی را بازی کرده‌اند، بعد از این هم بازی خواهند کرد. یکی از دلایلی که باعث می‌شد اصلا نگران نباشم، تفاوت پورسلیم با شخصیت‌های سریال پایتخت است. در سریال پایتخت، بازیگران لهجه مازندارنی دارند آن هم تا اندازه‌ای با اغراق و غلو شده، اما مازندرانی زبان است، نه گویش. اصفهانی، یزدی و شیرازی گویش هستند، اما مازندرانی مانند ترکی، کردی و بختیاری زبان محسوب می‌شود. این زبان فعل‌های خودش را دارد و بیش از 1850 لغت مستقل. دوستان ما در سریال پایتخت گویش مازندرانی دارند، ولی هیچ کدامشان مازندرانی حرف نمی‌زنند.

یکی دیگر از دلایلی که باعث شد اصلا نگران نباشم، اشراف من به این زبان است. پورسلیم وقتی به زبان فارسی حرف می‌زند لهجه ملایم و ظریفی دارد که اصلا در آن اغراق نشده است. مازندرانی‌های زیادی در تهران و حتی در صدا و سیما داریم که سال‌هاست در پایتخت زندگی می‌کنند و با وجود تسلط به زبان مازندرانی و استفاده از آن، وقتی فارسی حرف می‌زنند، فقط کمی ته‌لهجه دارند.

پس چرا این شخصیت مازندرانی است؟

اصلا قصد نداشتم لهجه پورسلیم را به رخ بکشم، بلکه اصالت او را مازندرانی در نظر گرفتم و طبیعی است یک مازندرانی با همشهری خودش به زبان مادری حرف بزند. برای همین وقتی پورسلیم به سیروس می‌رسد، جز مردم استان‌های شمالی بقیه تماشاگران به زیرنویس نیاز پیدا می‌کنند! من تجربه بازی با لهجه کرمانشاهی، بختیاری و چند لهجه دیگر را داشتم و بد نبود این بار مازندرانی بازی می‌کردم. خوشبختانه بازخوردهای خوبی گرفته‌ام و شنیده‌های من از مردم حاکی است این شخصیت را پذیرفته‌اند.

به نظرم زبان بدن و رفتار پورسلیم هم بسیار آشناست!

برای انتقال حس موقعیت به تماشاگر در تلویزیون و سینما، فقط می‌توانیم از دو حس بینایی و شنوایی استفاده کنیم، چون بقیه حس‌ها کارکردی ندارند. بنابراین هر دریافتی مبتنی بر همین دو حس است و من به عنوان بازیگر باید بتوانم خلأ سه حس دیگر را جبران کنم. به همین دلیل بازیگر باید در دیدار و شنیدار بسیار قوی باشد و بتواند دریافت درستی از این طریق ایجاد کند. من هم سعی می‌کنم با استفاده از این دو حس، دریافتی در تماشاگر ایجاد کنم که ملموس و باور پذیر باشد و به حسی برسد که نقش را بپذیرد، آن را باور کند و برایش غریبه نباشد.

راستش نمی‌توانم باور کنم عده‌ای هنرمند دور هم جمع شده‌، در حال تولید یک کمدی سیاسی باشند و شیطنت نکرده باشند. به نظرم پورسلیم خیلی آشناست! احتمالا یکی از رجال سیاسی را در قالب این شخصیت بازی نکرده‌اید؟

خب گاهی شیطنت می‌کردیم و بله راستش را بخواهید از برخی شخصیت‌های سیاسی برای ایفای نقش‌ها وام گرفته‌ایم. خود من برای ایفای نقش پورسلیم از یکی از شخصیت‌های سیاسی وام گرفته‌ام که ترجیح می‌دهم اسمش را نگویم.

ولی در همه جای دنیا هنرمندان با سیاستمداران شوخی می‌کنند!

بله و به نظرم نشانه قدرت است. همین‌که می‌توانیم سریالی مانند گسل بسازیم یعنی سیاستمداران ما جنبه شوخی پیدا کرده‌اند و این نشانه قدرت آنهاست. وقتی من نوعی به عنوان یک سیاستمدار اجازه می‌دهم با من شوخی کنند، یعنی اهل دیالوگ، ارتباط و گفت‌وگو هستم و ظرفیت بالایی دارم. خوشحالم که در تولید این سریال سهم داشتم و باید از گروه خوب تولید و تهیه‌ که صبوری و دقت به خرج داده‌اند، تشکر کنم. امیدوارم تولید کارهایی اینچنینی در تلویزیون ادامه پیدا کند چون هم سوژه، هم پرداخت و هم رویکرد سریال گسل تازه است و طراوت خاص خودش را دارد.

آذر مهاجر