مسئولیت اجتماعی لازمه حضور در فضای مجازی

در شبکه‌های اجتماعی نقش «واسطه‌ها» از فرآیند اطلاع‌رسانی حذف می‌شود و بنابراین امروزه هرکدام از شهروندان می‌توانند به منزله خبرنگار فعالیت کرده و نقش موثری را در بیان واقعیت‌ها و روشن شدن حقایق ایفا کنند. این قضیه فقط مختص داخل کشور نیست و من در کشورهای دیگر هم دیده‌ام که وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد (مثلا وقوع سیل، یا زلزله و اتفاقات دیگر) افراد به کمک می‌آیند و خیلی زود نقش اطلاع‌رسانی را بر عهده می‌گیرند؛ اطلاع‌رسانی‌ای که حتی به کمک رسانه‌های سنتی هم می‌آید و شبکه‌های بزرگ خبری دنیا خیلی وقت‌ها برای پوشش بهتر وقایع، به همین اطلاعات و عکس‌ها و ویدئوهای ارسالی شهروند ـ خبرنگاران تکیه می‌کنند.

امروزه شاهدیم که کاربران فضای مجازی به افرادی فعال تبدیل شده‌اند و خود به تولید محتوا و پوشش اخبار و وقایع مختلف می‌پردازند؛ با این حال به نظرم وجود مسئولیت اجتماعی و آموزش آن به کاربران هم مهم است و افراد باید بدانند با توجه به عوامل مختلفی چون عرف، هنجارها و ارزش‌ها و مهم‌تر از همه قوانینی که در جامعه وجود دارند، به انتشار اخبار و محتوا بپردازند. در گذشته مواردی را داشته‌ایم که مسائل اخلاقی و آبروی افراد در شبکه‌های مجازی به بازی گرفته شده و گرفتاری‌هایی را برای برخی افراد ایجاد کرده است. افراد هنگامی که می‌خواهند خبر یا عکس و مطلبی را منتشر کنند، باید حواسشان به جنبه‌های مختلف واقعه بوده و موقعیت آن فرد، شرایط اجتماعی و موارد دیگر را در نظر داشته باشند. این الزامات باید به افراد آموزش داده شود و نهادهایی چون رسانه‌های رسمی، خانواده‌ها و دانشگاه‌ها در خصوص ارزش‌ها و شرایط جامعه با کاربران سخن بگویند. این مسائل باید در جامعه نهادینه شود و افراد به مرور یاد بگیرند از این وسایل و شبکه‌ها درست استفاده و به جنبه‌های مثبتش توجه کنند.

بنابراین نتیجه می‌گیریم تعهد اجتماعی افراد و احساس مسئولیتشان در قبال جامعه فوق‌العاده مهم است. افراد باید نسبت به مسائل اخلاقی و فرهنگی جامعه شناخت و احساس مسئولیت داشته باشند؛ چرا که در غیر این صورت ممکن است آسیب‌زا شوند.

این‌که کاربران فضای مجازی و استفاده کنندگان از شبکه‌های اجتماعی گوناگون یاد بگیرند که به مرور از خنثی و منفعل بودن فاصله بگیرند و خود به کنش‌گری رو بیاورند، در مراحل اول شاید رفتاری هیجانی باشد، اما به مرور و در درازمدت تاثیرات خوبی در جامعه خواهد گذاشت، رفتارهای افراد منطقی و عاقلانه‌تر خواهد شد و این کنش‌گری موجب می‌شود بسیج افکار عمومی در شبکه‌های اجتماعی، تاثیرات خوب و مثبتی را هم در سطح جامعه بگذارد و این اتفاق خوبی است.

دکتر علی‌اصغر کیا

استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی