لزوم اخذ تضمین‌ های عینی برای پایبندی اروپا به برجام

این مساله در عرف دیپلماتیک و عرف بین‌المللی به معنای این است که عملکرد و موضع ترامپ خلاف قاعده و تعهدات بین‌المللی است. تا این حد موضع اروپا می‌تواند مثبت تلقی شود و باعث تقویت موضع ایران خواهد شد.

در مرحله بعدی همان‌طور که رئیس‌جمهور هم گفتند اگر ماندن در برجام تامین‌کننده منافع ایران نباشد این حق برای ما محفوظ است که از برجام خارج شویم یا به تناسب رفتار دیگر طرف‌های امضاکننده برجام اتخاذ تصمیم کنیم.

این مساله البته بستگی به این دارد که آمریکا در آینده درباره برجام چه موضعی خواهد گرفت و دیگر طرف‌های امضاکننده برجام مثل اروپاییان و چین و روسیه تا کجا حاضر هستند به تعهدات خود در برجام به صورت عملی پایبند باشند. در دوره‌ای که آمریکا در زمان کلینتون تحریم‌هایی علیه ایران وضع کرد، اروپاییان مخالفت خود را اعلام کردند و در عمل هم از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های فرامرزی آمریکا حمایت کردند. بنابراین چنین سابقه‌ای در این زمینه وجود دارد. اروپاییان تاکنون اعلام کردند که از برجام حمایت می‌کنند و حاضرند هزینه‌های آن را بپردازند. باید منتظر بود و دید اروپاییان در آینده تا چه اندازه می‌خواهند از شرکت‌های تجاری خود در تعامل با ایران حمایت کنند. درباره موضوع مبادلات تجاری و بانکی که تا حدودی تحریم‌های آمریکا هم روی آن اثر داشت، استدلال اروپاییان این است که هنوز شرایط روانی برای سرمایه‌گذاری لازم یا مبادلات تجاری و بانکی فراهم نشده است و بعضی از موانع بانکی کماکان حاکم است، اما به صورت نسبی تلاش کردند تعهدات خود را انجام دهند. مثلا قراردادهای توتال، ایرباس، رنو و... که امضا شده نشان‌دهنده این است که تلاش‌هایی در این زمینه از سوی اروپاییان صورت گرفته، اما قاعدتا به صورت کامل و در حد انتظار ایران این توقعات برآورده نشده است. اروپاییان البته معتقدند این مراودات تجاری و بانکی بتدریج برقرار خواهد شد. بنابراین مسیر برجام گرچه بدون مانع نبود، اما به نظر من موضع اروپاییان تا اینجا مثبت تلقی می‌شود.

یکی از اصول دیپلماسی ایران تعهد و انتفاع متقابل است. جمهوری اسلامی ایران تا زمانی به برجام پایبند خواهد بود که طرف‌های مقابل به تعهدات خود عمل کنند. اگر اجرای برجام برای ایران نفعی دربر نداشته باشد، طبیعتا تصمیم دیگری گرفته خواهد شد، اما یک اصل مهم گرفتن تضمین‌های عینی است. لازم است ایران در تعامل با دیگر کشورهای امضاکننده برجام تضمین‌های عینی بگیرد تا رعایت تعهدات کشورهای امضاکننده برجام الزامی شود. ضمانت‌های دیپلماتیک در روابط بین‌الملل حائزاهمیت فراوان است.

دکتر سید جلال دهقانی فیروزآبادی

استاد دانشگاه علامه طباطبایی