دنیای ذهن

چطور می‌توانیم بی‌حواس رانندگی کنیم

حتما تا به حال پیش آمده که مسیر معمول محل کار به خانه را بدون هیچ توجهی طی کرده باشید. تصویربرداری‌های مغزی نشان داده‌اند وقتی فکرمان مشغول پرسه‌زنی می‌شود مغزمان خودش را روی حالت هدایت خودکار تنظیم می‌کند و به ما اجازه می‌دهد کارهای آشنا را دقیق، سریع و بدون نیاز به آگاهی انجام دهیم.

کد خبر: ۱۰۸۸۳۲۶

حالت هدایت خودکار را ساختارهایی در مغز کنترل می‌کند که شبکه‌ پیش‌فرض یا دی‌ام‌ان (DMN) نامیده می‌شود. این شبکه را در دهه 90 پژوهشگرانی کشف کردند که دیدند وقتی افراد در دستگاه تصویربرداری مغزی دراز کشیده‌اند و کار خاصی نمی‌کنند هم مغزشان الگو‌های خاصی از فعالیت را نشان می‌دهد. این اولین شواهدی بود که نشان می‌داد حتی وقتی که آگاهانه فعالیت ذهنی خاصی انجام نمی‌دهیم مغزمان فعال است.

اما این شبکه‌ پیش‌فرض واقعا چه‌کار می‌کند؟ براساس مطالعات متعدد به نظر می‌رسد این شبکه در ارزیابی اتفاقات گذشته و برنامه‌ریزی برای آینده نقش دارد. مطالعات دیگری هم پیشنهاد داده بودند که این شبکه در خود آگاهی نقش دارد، اما وقتی دیده شد نوزادان تازه متولد شده و موش‌ها هم چنین شبکه‌ای دارند این پیشنهاد زیرسوال رفت. به نظر می‌رسد این شبکه باید کارکرد ساده‌تری داشته باشد که بین همه‌ حیوانات مشترک باشد.

براساس یافته‌های قبلی، محققان دانشگاه کمبریج در پژوهش جدیدی سعی کردند ببینند آیا این شبکه در انجام کارهای آشنا مثل بستن بند کفش یا رانندگی در یک مسیر آشنا بدون توجه نقش زیادی دارد یا نه. برای این کار از 28نفر خواستند در دستگاه اف‌ام‌آر‌آی (fMRI) دراز بکشند و یک بازی کارتی یاد بگیرند. در این بازی به هر فرد به ترتیب چهار کارت نشان داده می‌شد، سپس کارت پنجم را به فرد نشان می‌دادند و از او می‌خواستند آن را با یکی از کارت‌های قبلی جفت کند. به بازیکن‌ها گفته نمی‌شد قانون بازی چیست و کارت‌ها باید بر چه اساسی (شکل، رنگ، تعداد و...) با هم جفت شوند. هر فرد بعد از چند دست با آزمون و خطا خودش قانون را کشف می‌کرد.

درحالی که این اتفاق می‌افتاد الگوی فعالیت مغز الگوی معمول یادگیری بود، اما وقتی بازی ادامه پیدا می‌کرد و بازیکن‌ها بدون این که لازم باشد فکر کنند می‌دانستند چطور باید کارت‌ها را جفت کنند، الگوی شبکه‌ پیش‌فرض فعال می‌شد. همچنین جواب‌هایشان
هم سریع‌تر و دقیق‌تر می‌شد.

این یافته‌ها نشان می‌دهد مغز ما می‌تواند خودش را وارد حالت هدایت خودکار کند که به ما اجازه می‌دهد بدون فکر کردن‌ کارها را در حد معقولی خوب انجام دهیم. همچنین می‌تواند توضیح دهد چرا وقتی به بعضی کارهای ساده فکر می‌کنیم سخت‌تر از وقتی می‌شوند که بدون فکر انجامشان می‌دهیم!