پس‌لرزه‌های یک استعفا

با توجه به گمانه‌زنی‌های متعدد درباره آینده پیش روی لبنان با توجه به استعفای نخست‌وزیرش، با دو نفر از کارشناسان مسائل لبنان گفت‌وگو کردیم. آنچه در ادامه می‌خوانید نظرات آنها درباره تحولات اخیر لبنان است.

لبنان بارها شاهد بحران سیاسی بوده است

محمد ایرانی

سفیر پیشین ایران در لبنان

به نظر می‌رسد عوامل داخلی و خارجی در استعفای سعد الحریری دخیل بوده است، اما آنچه از مجموع ارزیابی‌ها درخصوص این استعفا به چشم می‌خورد، این است که تأثیر عوامل خارجی بیش از عوامل داخلی بوده است.

درخصوص مسائل داخلی باید اشاره کرد سعد الحریری مدت‌ها بود میان رقبای اهل سنت خود در مجموعه جریان المستقبل و 14 مارس تضعیف شده و رقبای جدی پیدا کرده بود. بر این اساس نیاز به شوکی به بدنه اهل سنت لبنان و مدعیان رهبری این جریان داشت که این شوک از طریق عربستان سعودی وارد شد و الحریری را به عنوان بازیگر اصلی جریان اهل سنت لبنان معرفی کرد و جایگاه او را نسبت به عربستان در مقایسه با دیگر رقبای اهل سنت تثبیت کرد.

با وجود این، اهمیت عوامل خارجی در این استعفا غیرقابل انکار است. به هر حال، همه اطلاع داریم عربستان سعودی به عنوان رقیب منطقه‌ای ایران، به هیچ وجه تمایل ندارد جریان مقاومت در منطقه به موفقیت دست یابد، اما پیروزی‌ها و دستاوردهای اخیر محور مقاومت و تثبیت شرایط بشار اسد در سوریه و عبور از آنچه عربستان خط قرمز می‌نامید، سبب شده شرایط در منطقه به ضرر عربستان پیش برود و طبیعی است فشار نه‌تنها بر سعد الحریری بلکه بر جریان‌هایی که مایل به همکاری و حفظ ثبات در لبنان هستند، روزبه‌روز افزایش یابد.

درواقع سعودی‌ها معتقدند ثبات در لبنان به سود جریان مقاومت، میشل عون، نبیل بری و حزب‌الله خواهد بود؛ بنابراین آنها تمایل دارند فضای لبنان به سمت بی‌ثباتی و تنش برود که این موضوع سبب نگرانی است تا جایی‌که امکان دارد رژیم صهیونیستی شرایطی را بیابد برای دست زدن به تحرکاتی که وضعیت فعلی را تغییر دهد. فارغ از این مسائل، لبنان طی سال‌های گذشته بارها شاهد این دست تحولات بوده است و هم مردم و گروه‌ها و طوایف لبنان همواره آماده بودن که از این بحران‌ها خارج شوند. تجربه اخیر لبنان در این زمینه، فقدان قریب به دو سال ریاست‌جمهوری در این کشور بود که خود بهترین دلیل برای عبور از بحران‌های سیاسی ازجمله بحران فعلی است. به هر حال، به نظر می‌رسد اعلام استعفای الحریری از پایتخت یکی از کشورهای عربی خود برای مردم لبنان گویای همه چیز باشد که چه کسی در اوضاع داخلی این کشور دخالت می‌کند.

احتمال جنگ داخلی در لبنان وجود ندارد

دکتر محمدعلی مهتدی

کارشناس ارشد مسائل جهان عرب

استعفای سعد الحریری برای همه چه در لبنان و چه در خارج از لبنان غیرمنتظره بود و همه را غافلگیر کرد. دلایلی که الحریری برای استعفایش ذکر کرده ظاهرا واقعیت ندارد و این اعتقاد وجود دارد که استعفای او وابسته به عوامل است که به وضعیت داخلی عربستان سعودی مرتبط می‌شود. خبرهای تائید نشده نیز حاکی از این است که او در ریاض بازداشت شده و عملا در نوعی حصر به سر ‌می‌برد و این موضوع با بازداشت تعداد زیادی از شاهزادگان و مسئولان عربستان سعودی به اتهام فساد مالی همزمان شده است و احتمال زیادی وجود دارد که بازداشت الحریری نیز در ارتباط با همین فساد مالی باشد.

مسائل بسیار پیچیده است و هنوز اخبار دقیقی در این زمینه وجود ندارد و در لبنان نیز رئیس‌جمهور و دیگر مسئولان منتظرند این مساله روشن و مشخص شود که آیا سعد الحریری می‌تواند به بیروت برگردد یا اقامتش در عربستان طولانی خواهد بود.

برخی معتقدند با استعفای الحریری لبنان به سمت جنگ داخلی می‌رود؛ امری که برخی از جمله رژیم صهیونیستی از وقوع آن خوشحال می‌شوند، اما در مورد لبنان احتمال جنگ داخلی به هیچ وجه وجود ندارد، هرچند تهدیدهایی از سوی عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی صورت می‌گیرد با این مضمون که آنها قصد دارند عملیاتی علیه حزب‌الله انجام بدهند. با این حال، انجام عملیات نظامی این دو نیز مشکل و غیرعملی به نظر می‌رسد، چون عربستان مرز مشترکی با لبنان ندارد و نمی‌تواند به عملیات نظامی دست بزند و رژیم صهیونیستی هم طبق محاسبات خود می‌داند که هر نوع عملیاتی علیه حزب‌الله به پاسخ شدید از سوی آنها منجر خواهد شد و این احتمال وجود دارد به یک جنگ منطقه‌ای تبدیل شود.

در این صورت ممکن است چنین جنگی به نابودی اسرائیل بینجامد، بویژه این که ده‌ها هزار موشک در لبنان و سوریه وجود دارد که در صورت بروز جنگ رژیم صهیونیستی قادر به تحمل پاسخ لبنان و سوریه نخواهد بود. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت چنین تهدیدهایی بیشتر عملیات روانی برای ایجاد نگرانی بین مردم لبنان است و به همین علت سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان در سخنرانی اخیرش به مردم لبنان اطمینان داد نه عربستان سعودی و نه رژیم صهیونیستی توان حمله نظامی به لبنان را ندارند، چراکه نمی‌توانند عواقب چنین عملیاتی را تحمل کنند.

کمیل انتظاری