رقابت نابرابر و چالش‌های حقوقی

در چنین شرایطی انجام کنش متقابل در برابر کشوری که در زمره قدرت‌های بزرگ محسوب می‌شود، باید مبتنی بر الگوهای کنش نامتقارن باشد، این الگو صرفا در حوزه اقدامات نظامی، منازعات و جنگ شکل نمی‌گیرد بلکه نشانه‌های آن را باید در الگوی کنش متقابل حقوقی، اجتماعی و راهبردی نیز مورد توجه قرار داد.

مهم‌ترین دغدغه ایران در دوران فعلی آن است که زمینه را برای گذار از تحریم‌ها فراهم آورد، اگر ایران در وضعیت گذار از تحریم قرار گیرد و از طریق تعامل سازنده با نهادهای اقتصادی و بین‌المللی به نتایج مطلوب برای کسب دستاوردهای مالی، تجاری و بانکی نائل شود، طبیعی است که بیشترین اثر و سودمندی را در فضای منطقه‌ای و بین‌المللی به دست می‌آورد.

هر کشوری دارای قابلیت و ابزارهای خاصی است و براساس قابلیت‌های خود می‌تواند به ایفای نقش منطقه‌ای و بین‌المللی مبادرت کند.

کشوری که به لحاظ تولید ناخالص داخلی و منابع مالی فراگیر در سطح جهانی ایفای نقش می‌کند، طبیعی است که قابلیت بیشتری برای محدود کردن منابع اقتصادی کشورهای پیرامونی خواهد داشت. درحالی که مهم‌ترین هدف راهبردی ایران باید معطوف به کسب اهدافی باشد که در دوران گذشته زمینه ایجاد تعامل در قالب دیپلماسی هسته‌ای را به وجود آورده است.

به جای طرح مفاهیم و ادبیاتی که امکان‌پذیری آن مورد تردید است، باید از سازوکارهایی استفاده کرد که پروژه ناتمام برجام را در وضعیت اجرایی قرار دهد.

در شرایطی که کمیسیون امنیت ملی مجلس به این موضوع اشاره دارد که ‌آمریکا 28 مورد نقض برجام داشته در این خصوص بهتر است درصدد پیگیری سازوکارهایی بود که نقض برجام انجام نگیرد، ثانیا زمینه برای برطرف کردن محدودیت‌هایی به وجود آید که مبتنی بر الگوی فرادستی آمریکاست.

گام آغازین و مدیریت راهبری ایجاب می‌کند هر کشوری نسبت به قابلیت ها، نقاط ضعف، تهدیدات و فرصت‌های فراروی خود واقف باشد، وقتی چنین مولفه‌هایی مورد محاسبه قرار نگیرد، موضوعات جدید مطرح می‌شود که نمی‌تواند دستاورد مشخصی برای تامین اهداف ملی به ارمغان آورد، از سوی دیگر الگوی کنش متقابل در هر حوزه و در راستای تحقق هر هدفی نیازمند به کار گیری ساز و کارهایی است که متناسب با مزیت نسبی کشورهاست.

هر واحد سیاسی در الگوی تعامل همکاری‌جویانه رقابتی یا حتی تعارضی خود نیازمند آن است که نسبت به مزیت خود وقوف داشته باشد، طرح موضوعاتی همانند شکایت‌های حقوقی از آمریکا تا به حال در چندین مرحله از سوی دولت و قوه قضاییه انجام شده اما تاکنون هیچ دستاورد عملی برای کشور نداشته است، شاید بهتر باشد نهادهای کشور در فضای دیپلماسی به واقعیت‌هایی توجه داشته باشند که مبتنی و معطوف به مزیت نسبی باشد.

دکتر ابراهیم متقی - استاد دانشگاه