هر لحظه تو را بیم فرو ریختن است !

به گزارش جام‌جم، فلک‌الافلاک خرم‌آباد؛ قلعه چند هزار ساله سرزمین لرستان و میراث دوران ساسانیان، ، از مهم‌ترین بناهای تاریخی این استان و یکی از بهترین‌های کشور است که همچنان از پس باد و باران و هجوم و حمله دژخیمان دوره‌های مختلف در امان مانده و نفس می‌کشد؛ نفسی که این روزها سخت‌تر از هر زمان دیگری بالا می‌آید. فعالان میراث‌دوست لرستان اما صدای این نفس‌های خشدار و به شماره‌افتاده را شنیده و بی‌تاب شده‌اند. می‌گویند دیوارهای قلعه نم‌ زده و رطوبت از دامان آن دست برنمی‌دارد. رطوبت بستر مناسبی هم برای رشد و روییدن گل‌سنگ‌ها ایجاد کرده و ترک‌های ریز و درشت (که طول بعضی‌شان به سه متر هم می‌رسد) روی برج‌ها و دیوارها ریشه دوانده است.

نگرانی اززلزله

اعضای پویش ملی حامیان فلک‌الافلاک خرم‌آباد، اما نگرانی‌شان بیش از اینهاست، آنها نگران خشم دوباره زمین هم هستند و پس‌لرزه‌های زلزله کرمانشاه که همچنان زمین را تکان می‌دهد و گستره‌اش به شهرهای لرستان هم رسیده و اگر خیز بیشتری بردارد، خود را به قلعه هم خواهد رساند و با این دیوارهای سست، نم‌زده و ترک برداشته، دیگر نمی‌توان تصور کرد چه سرنوشتی در انتظار فلک‌الافلاک خواهد بود؛ مثل زلزله چهار ریشتری که چند روز پیش شهر بروجرد را در نزدیکی خرم‌آباد لرزاند و دل توی دل میراث‌دوستان خرم‌آبادی نگذاشت.

مهرداد دهقانی، روزنامه‌نگار لرستانی و یکی از اعضای پویش حامیان فلک‌الافلاک است که دراین باره به جام‌جم می‌گوید: گرچه مرمت و استحکام‌بخشی قلعه همچنان ادامه دارد، اما ترک‌ها و شکاف‌های قلعه بیشتر شده و رطوبت همچنان روی دیوارها پیش می‌رود.

وجود بزرگ‌ترین سرچشمه لرستان به نام گلستان در زیر قلعه، تعبیه سرویس بهداشتی در بخش جنوبی بنا، ایجاد فضای سبز روی تپه و اطراف قلعه و ساخت کافی‌شاپ در درون قلعه بدون تعبیه راه آب مناسب برای خروج پساب‌های آن، از جمله دلایل نم‌زدگی قلعه عنوان می‌شود که دهقان به آنها اشاره می‌کند.

این میراث‌دوست لرستانی به رانش برج‌ها و دیوارهای اطرافشان هم اشاره می‌کند که با کمی دقت قابل مشاهده است و پروژه‌های ناقص مرمت قلعه نتوانسته جلوی پیشروی آنها و آسیب‌های بیشتر به بنا را بگیرد.

دهقانی می‌گوید: مسئولان هم مثل مردم لرستان می‌اندیشند که قلعه آن‌قدر باشکوه و باصلابت است که با هیچ نم و شکاف و زمین‌لرزه‌ای فرونریزد و ویران نشود، حال آن‌که مروری در تاریخ بنا نشان می‌دهد که طی صد‌سال اخیر دو برج از برج‌های آن فروریخته است؛ در سال‌های 1328 برج شمال غربی و در سال 1362 برج و دیوارهای جنوب غربی که البته هر دو بازسازی می‌شوند، هرچند با اسکلت‌بندی فلزی!... فروریختن‌ها و مرمت‌ها تمامی ندارد و آخرین مرمت هم به سال 89 برمی‌گردد که به دلیل غیراصولی‌بودن صدای کارشناسان این حوزه را درمی‌آورد.

گنجینه‌های قلعه هم در خطر است

تاریخ لرستان در هم تنیده با زلزله‌هایی که قدرتشان به بالای پنج ریشتر هم رسیده است؛ میانگین هر پنج سال یک زلزله. در سال 1287 هم زلزله‌ای آنچنان لرستان را تکاند که بجز خرابی‌های گسترده، 8000کشته برجای گذاشت و در پس این زلزله‌ها و هربار بخشی از قلعه فروریخته و بخشی سست شد و این‌بار اگر دست زلزله‌ای به قلعه برسد، زندگی برایش باقی نخواهد گذاشت، کمااین‌که از زلزله کرمانشاه تاکنون هم 300 پس‌لرزه در لرستان ثبت شده است. دهقانی نگران گنجینه‌های درون قلعه هم هست؛ بجز بنای ارزشمند قلعه که قلب گردشگری لرستان بوده و نابودی آن، نابودی گردشگری استان است، دو موزه مردم‌شناسی و باستان‌شناسی و گنجینه بزرگی هم از هزاران شیء کاوش‌شده تاریخی در قلعه وجود دارد. همچون بسیاری از سکه‌های مربوط به دوره ساسانی، مفرغ‌هایی که تاکنون به نمایش گذاشته نشده‌ یا تابوت اشکانی که یک‌سال‌و‌نیم گذشته از منطقه چوتاش خرم‌آباد کشف شد که آوار قلعه، نابودی این میراث عظیم و گرانبها را هم به دنبال خواهد داشت.

کشف ترک‌های جدید در قلعه

رضا ساکی هم یکی دیگر از اعضای پویش حامیان فلک‌الافلاک است که می‌گوید: ترک‌های قلعه بیشتر شده‌ است. پس از وقوع زلزله کرمانشاه وضعیت قلعه را بررسی کرده‌ایم. البته نمی‌توان به‌صورت دقیق اعلام کرد که ترک‌های قلعه بر اثر زلزله به‌وجود آمده، اما ترک‌های جدیدی را در قلعه و ضلع جنوب‌شرقی آن پیدا کرده‌ایم. نکته قابل توجه اینجاست که روی دو تا از برج‌ها بار اضافه وجود دارد و رینگ‌گذاری را که چند سال پیش انجام شده هم رها کرده‌اند. همچنین به‌دلیل بارندگی‌ها در سال جاری نم، در فضای قلعه چند برابر شده و همه اینها یعنی آسیب و فروپاشی قلعه با اندک زمین‌لرزه‌ای در زیر بسترش حتمی است، گرچه مسئولان همچنان وجود این آسیب‌ها و فروپاشی احتمالی آن بر اثر زلزله را کتمان می‌کنند.

مسئولان میراث اما خیالشان راحت است

با این همه مسئولان میراث استان لرستان گویا چندان با فعالان میراثی و روزنامه‌نگاران این استان هم‌عقیده نیستند، زیرا از همان زمان شکل‌گیری پویش مردمی فلک‌الافلاک در مقابل آن جبهه گرفته و این حرکت را مستمسکی برای تخریب مسئولان استان و تشویش اذهان عمومی قلمداد کردند و اعضای پویش را محق پیگیری‌های حقوقی و قضایی دانستند.

در همین زمینه، اداره میراث لرستان در اطلاعیه‌ای به نقل از غلامرضا سلیمانی، مدیرکل میراث فرهنگی لرستان، موضوع بیشتر شدن ترک‌ها و نم و رطوبت و فروریختن تدریجی فلک‌الافلاک را کذب محض خواند و تاکید کرد، هیچ خطری این قلعه را تهدید نمی‌کند و مرمت قلعه همچنان با قوت ادامه دارد.

رامین ابراهیمی، مدیرپایگاه قلعه فلک‌الافلاک هم در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید کرد،آنچه درباره آسیب‌های قلعه گفته شده، شایعه‌ای بیش نیست و استحکام بخشی بنا هرساله بی‌وقفه ادامه دارد، به همین دلیل هیچ ترک فعالی در بنا مشاهده نشده است و وجود رطوبت در بنا هم ( مثل بسیاری از بناهای تاریخی) غیرعادی نیست. ابراهیمی در عین حال می‌افزاید، طرح استحکام بخشی قلعه از سال 85 آغاز شد و با پنج میلیارد تومان اعتباری که برای آن برآورد شده بود، باید سه ساله پایان می‌یافت، اما به دلیل نبود بودجه در برخی سال‌ها و کمبود اعتبار در سال‌های دیگر، این طرح نه تنها هنوز پایان نیافته، بلکه برای تکمیل، مرمت و بازسازی کامل قلعه اکنون به 15 میلیارد تومان دیگر نیاز است.

فاطمه مرادزاده